Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους και αυτό λόγω του χαρακτήρα. Κάποιος μπορεί να είναι φιλότιμος, άλλος εργατικός, άλλος άδικος ή άλλος καχύποπτος. Αυτά τα χαρακτηριστικά δημιουργούνται ανάλογα με τα βιώματα που θα έχει ένας άνθρωπος ή τις επιρροές που θα δεχθεί από το κοντινό του κοινωνικό κύκλο. Η απόκτησή τους αρχίζει από την παιδική ηλικία και σιγά σιγά τελειοποιούνται στην εφηβεία. Η διαμόρφωση του χαρακτήρα οφείλεται στα πρότυπα που θα έχει ένα παιδί, που θα είναι οι γονείς του ή άτομα που παραδειγματίζονται, όπως κάποιος καθηγητής του. Επιρροή έχουν και οι συνομήλικοι, καθώς το παιδί προσπαθεί να μοιάσει με κάποιον ή να γίνει αρεστός στην υπόλοιπη ομάδα. Έτσι, ο έφηβος ξεκινάει να έχει δικό του ντύσιμο, τρόπο σκέψης και έκφρασης, με άλλα λόγια τη δική του ταυτότητα.
Η θεωρία του James Marcia:
Σύμφωνα με τον James Marcia, υπάρχουν τεσσάρων ειδών ταυτότητες που ανήκει ένας έφηβος, προτού περάσει στο στάδιο της ενηλικίωσης. Η καθεμία είναι διαφορετική από την άλλη και ανάλογα με την κατάσταση που έχει βιώσει ένας έφηβος, κατατάσσεται σε μια από αυτές. Σε ποια θα καταλήξει τελικά οφείλεται στη δέσμευση και την κρίση που θα έχει. Η δέσμευση αφορά τη ψυχολογία που θα έχει ένας έφηβος με κάποιο γεγονός ή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Από την άλλη, η κρίση αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της ταυτότητας και δίνει τη δυνατότητα να προβληματιστεί με διάφορα θέματα και να πάρει τις αντίστοιχες αποφάσεις.
1. Κατακτημένη ταυτότητα:
Θεωρείται η πιο θετική ταυτότητα. Ο έφηβος, έπειτα από αρκετά ερεθίσματα από το περιβάλλον του και τις δοκιμές διάφορων ρόλων, καταλήγει σε μια ταυτότητα που τον αντιπροσωπεύει. Για να φτάσει στο σημείο να κατανοεί ότι του ταιριάζει μια συγκεκριμένη ταυτότητα έχει έρθει πολλές φορές σε σύγκρουση με τον εαυτό του. Όπως το λέει και η ονομασία, η ταυτότητα που επιλέγει είναι κατακτημένη, δηλαδή έπειτα από σκέψη και επεξεργασία αποφασίζει με σιγουριά ότι αυτή είναι που του ανήκει. Αυτός ο έφηβος είναι πιο ισορροπημένος, έχει αυτοπεποίθηση και υψηλή αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, θα παρουσιάσει στην ενήλικη ζωή του λιγότερο άγχος και δε θα παρατήσει τους στόχους του.
2. Δοτή ταυτότητα:
Ο έφηβος έχει αποκτήσει σχετικά γρήγορα μια ταυτότητα χωρίς να περάσει κάποια περίοδο κρίσης. Δε βιώνει καταστάσεις που θα τον οδηγήσουν να επιλέξει την ταυτότητά του με τα κριτήρια που έχει ο ίδιος. Η δοτή ή αλλιώς πρόωρα σχηματισμένη ταυτότητα δίνεται από άλλους και συνήθως από τους γονείς. Περιορίζουν τον νεαρό να έχει άλλες επιλογές και εφόσον δεν έχει άλλα κοινωνικά ή πολιτισμικά ερεθίσματα, θεωρεί ότι η ταυτότητα που του έχει δοθεί είναι η σωστή και βασίζεται στην πραγματικότητα. Ο έφηβος αυτός δεν είναι απαραίτητα δυστυχισμένος, ωστόσο ψάχνει την ευτυχία μέσω της κοινωνικής αποδοχής. Χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοεκτίμησης, δεν παρουσιάζει πολλές πρωτοβουλίες και δυσκολεύεται να εκπληρώσει τους στόχους του.
3. Μορατόριουμ:
Η συγκεκριμένη ταυτότητα αφορά έναν προβληματισμένο έφηβο. Αναζητά ασταμάτητα εναλλακτικές επιλογές, δυνατότητες και διεξόδους για να καταλήξει σε κάποια ταυτότητα. Έχει δοκιμάσει πολλές ταυτότητες, όμως δεν έχει κατασταλάξει σε κάποια συγκεκριμένη που να τον αντιπροσωπεύει. Η συνεχιζόμενη αλλαγή του προκαλεί μια αναστάτωση και άγχος για το αν θα βρει επιτέλους την σταθερότητα στον χαρακτήρα του ή όχι. Αυτός ο έφηβος καταλήγει στην ενήλικη ζωή του γεμάτος στρες, είναι στάσιμος, αναβλητικός στα σχέδιά του και τους στόχους του και δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του.
4. Σύγχυση ταυτότητας:
Ο έφηβος παρουσιάζει μια σύγχυση ρόλων. Έχει προσπαθήσει εναλλακτικές ταυτότητες, αλλά δεν καταλήγει ποτέ σε μια. Με άλλα λόγια, αλλάζει εύκολα ρόλους χωρίς να σταθεροποιηθεί σε κάποιον και να τον κάνει δικό του. Πιθανότατα αυτός ο έφηβος να μην έχει μπει στη διαδικασία της κρίσης και γι’ αυτό και δεν επιλέγει κάποια ταυτότητα. Ως ενήλικος είναι ανέμελος, αλλά βαθιά προβληματισμένος και με χαμηλή αυτοπεποίθηση. Παρουσιάζει άγχος, ανασφάλεια και συνήθως είναι κοινωνικά απομονωμένος καθώς τίποτα δεν τον ολοκληρώνει, ούτε τον εκφράζει. Τέλος, λόγω της εύκολης αλλαγής ρόλου, οι σχέσεις που συνάπτει είναι τυπικές ή επιφανειακές, διότι τον ενδιαφέρει περισσότερο ο εαυτός του, παρά ο άνθρωπος δίπλα του.
Πηγές:
- https://www.sinaisthisi.gr/articles/personality/110-pos-diamorfonoume-tin-tautotita-mas.html
- https://paroutsas.jmc.gr/teen_id.htm
