Τελειομανία: Συχνά αναβάλεις ή προτιμάς να μην παραδώσεις μια δουλειά γιατί πιστεύεις ότι δεν είναι τέλεια; Σπαταλάς πάρα πολύ χρόνο για να προετοιμάσεις ότι κάνεις; Έχεις μια έντονη ανάγκη ότι κάνεις να το κάνεις τέλεια; Θέλεις να είναι όλα τέλεια σε όλους τους τομείς της ζωής σου; Αν η απάντηση στις περισσότερες ερωτήσεις είναι ναι, τότε ίσως να ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που είναι τελειομανείς.
Ο έλεγχος, η τάξη και η επίτευξη των πραγμάτων αρέσει σε πολλούς. Όμως, η τελειομανία είναι μια στρεσογόνα συμπεριφορά που ως αποτέλεσμα έχει ακριβώς το αντίθετο από αυτό που προσδοκά.
Ως τελειομανία ορίζεται η ανάγκη του ατόμου να είναι, ή να φαίνεται πως είναι, τέλεια και να πιστεύει ότι μπορεί να επιτευχθεί τελειότητα.
Η συνεχής αναζήτηση της τελειότητας, μπορεί να μας κάνει να μην αισθανόμαστε ποτέ ικανοποιημένοι με το όποιο αποτέλεσμα. Αυτό δημιουργεί τον φαύλο κύκλο τελειομανίας, γιατί στην προσπάθειά μας να είμαστε τέλειοι, αυτό που τελικά καταφέρνουμε είναι να μην μπορούμε να απολαύσουμε και να ευχαριστηθούμε τίποτα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός τελειομανή ανθρώπου;
Ως τελειομανής ορίζεται ο άνθρωπος που αρνείται να δεχτεί οτιδήποτε λιγότερο από την τελειότητα. Εκφράζει τη συνεχή προσπάθεια ενός ατόμου να αποφεύγει τα λάθη. Μερικά από τα χαρακτηριστικά ενός τελειομανή ατόμου είναι τα παρακάτω:
- Δε δέχεται με τίποτα τη μετριότητα, δεν επιτρέπει και δε συγχωρεί στον εαυτό του τα λάθη, θέτει εξαιρετικά υψηλά πρότυπα απόδοσης και ανησυχεί πολύ για το πώς θα τον κρίνουν οι άλλοι.
- Μπορεί να νιώθει συνέχεια μέσα του μια πίεση να αποδείξει ότι είναι αρκετά καλός. Όμως, όσο καλή και αν είναι η απόδοση του σε μια εργασία, δεν μένει ποτέ ευχαριστημένος με τον εαυτό του και την απόδοσή του. Πιστεύει ότι θα μπορούσε και θα έπρεπε να τα είχε κάνει καλύτερα και έτσι δε μπορεί ούτε να αποδεχθεί αλλά ούτε να χαρεί με την όποια επιτυχία του.
- Δε συγχωρεί στον εαυτό του κανένα λάθος και παριστάνεις συνεχώς στους άλλους ότι όλα είναι τέλεια.
- Φοβάται έντονα την κριτική των άλλων. Έτσι, προτιμά να τον βλέπουν οι τέλειο, αλλά και ως κάποιον για τον οποίο η τελειότητα είναι κάτι εύκολο.
- Προτιμά να μην κάνει νέα πράγματα προκειμένου να μην αποτύχει. Συχνά αρέσκεται να μένει στο γνώριμο.
- Πιστεύεις ότι οι άλλοι τον συμπαθούν μόνο αν είναι τέλειος. Παρόλο που μπορεί να χαρακτηρίζεται από πολλά θετικά χαρακτηριστικά, όπως είναι μεταξύ άλλων η τιμιότητα και το χιούμορ, δεν είναι αυτά που θεωρεί ότι θα τραβήξουν τους άλλους σε αυτόν.
- Ασκεί έντονη αυτοκριτική αγνοώντας τις θετικές πλευρές του χαρακτήρα και της προσπάθειας του, κάθε φορά που δεν καταφέρνει κάτι με τον τρόπο που θα ήθελε.
- Αισθάνεται συχνά αποτυχημένος, γίνεται αναβλητικός και ανησυχεί υπερβολικά για το τι θα συμβεί.
- Θέτει σημαντικά υψηλούς στόχους που δεν είναι πάντα ρεαλιστικά επιτεύξιμοι.
Συχνά η τελειομανία χρησιμοποιείται ως θετικό γνώρισμα και όχι ως ελάττωμα.
Η τελειομανία θεωρείται συχνά θετικό χαρακτηριστικό που αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας, αλλά μπορεί να οδηγήσει και σε αυτοκαταστροφικές σκέψεις ή συμπεριφορές που καθιστούν δυσκολότερη την επίτευξη στόχων. Γεγονός που μπορεί να προκαλέσει άγχος, κατάθλιψη και άλλα ζητήματα ψυχικής υγείας.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η τελειομανία είναι σαν ένα νόμισμα με δύο όψεις. Η μια όψη αφορά τους ανθρώπους με συμπεριφορά υψηλής απόδοσης και η άλλη τους ανθρώπους που είναι τελειομανείς. Η μια πλευρά δηλαδή, μπορεί να μας παρακινήσει να αποδώσουμε σε υψηλό επίπεδο και να παραδώσουμε υψηλής ποιότητας εργασίες. Η άλλη πλευρά όμως, μπορεί να μας προκαλέσει μηρυκασμό αρνητικών σκέψεων που οδηγεί σε περιττό και υψηλό άγχος που ως αποτέλεσμα έχει να μας επιβραδύνει ή να μας κάνει μη αποδοτικούς. Μπορεί δηλαδή, να μας κάνει να σκεφτόμαστε επαναλαμβανόμενα μια σκέψη ή ένα πρόβλημα χωρίς να μπορούμε να καταλήξουμε ποτέ σε μια λύση. Γεγονός που φυσικά εμποδίζει την παραγωγικότητα μας.
Το πρόβλημα με την τελειομανία είναι ότι οι τελειομανείς τείνουν στην πραγματικότητα να επιτυγχάνουν λιγότερα και να αγχώνονται περισσότερο από όσο οι άνθρωποι με συμπεριφορά υψηλής απόδοσης.
Οι άνθρωποι με συμπεριφορά υψηλής απόδοσης χαρακτηρίζονται από την αφοσίωση και την επιθυμία να ολοκληρώνουν κάτι που είναι σημαντικό για αυτούς. Τα επιτεύγματά τους συνδέονται με την προσωπική τους ικανοποίηση από την επιτυχία. Δεν συνδέουν την επιτυχία με το τι θα πουν οι άλλοι για αυτούς ή με τον φόβο της αποτυχίας.
Ωστόσο, οι άνθρωποι που υποφέρουν από τελειομανία, παρακινούνται από το να αποφύγουν την αποτυχία και όχι από την επιθυμία τους να πετύχουν.
Αν βρίσκεται και τον εαυτό σας στην κατηγορία της τελειομανίας, πως μπορείτε να εκμεταλλευτείτε τα θετικά στοιχεία της και να μετριάζετε τα αρνητικά; Τι μπορείτε να κάνετε για να διατηρήσετε την τελειομανία σας υπό έλεγχο;
Εντοπισμός και καταγραφή:
Το πρώτο βήμα είναι να εντοπίσεις από πού ξεκινά το πρόβλημα. Να αναγνωρίσεις δηλαδή πότε ξεκινάν οι επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις. Ανακαλύψτε τι σου τις προκαλεί. Κατέγραψε τη σκέψη, το που βρισκόσουν, την ώρα της ημέρας και ποιος ήταν γύρω σου. Εντόπισε τα μοτίβα στη συμπεριφορά σου και στη συνέχεια σκέψου τρόπους με τους οποίους μπορείς να ελέγξεις αυτούς τους παράγοντες.
Συνήθως οι τελειοθηρικές σκέψεις και πεποιθήσεις μπορούν να σε κάνουν αρκετά επικριτικό με τον εαυτό σου. Για να ξεπεράσει κανείς την τελειομανία χρειάζεται να αντικαταστήσει τις απαιτητικές σκέψεις με άλλες περισσότερο ρεαλιστικές και βοηθητικές. Εντόπισε τις σκέψεις σου και αντικατέστησε τες με άλλες περισσότερο εποικοδομητικές, έτσι ώστε να υιοθετήσεις πιο ισορροπημένες αντιλήψεις για το πως γίνονται τα πράγματα.
Σφαιρική εικόνα των πραγμάτων:
Ανησυχώντας πολύ για λεπτομέρειες δευτερεύουσας σημασίας σπαταλάμε την ενέργεια και την παραγωγικότητα μας και δεν βλέπουμε την μεγάλη εικόνα. Η ανησυχία μας εγκλωβίζει σε καταστροφικά σενάρια.
Εντόπισε τους φόβους και τα πράγματα που σου δημιουργούν άγχος. Εντοπίζοντας και ονομάζοντας τους φόβους και την πηγή του άγχους σου, θα σε βοηθήσει να βρεις τον συνδετικό κρίκο και την αιτία της τελειομανίας. Θα καταλάβεις σε τι οφείλεται αλλά και ποιες ανάγκες την προκαλούν.
Όταν αισθάνεσαι τον φόβο της αποτυχίας αναρωτήσου: Τι είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί; Ακόμη και αν συμβεί το χειρότερο σενάριο, είμαι σε θέση να το διαχειριστώ και πως; Θα είναι σημαντικό για εμένα αυτό την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο μήνα και τον επόμενο χρόνο;
Η απαντήσεις που θα δώσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα σε βοηθήσει να συνειδητοποιήσεις ότι τα πράγματα μπορεί να μην είναι όσο καταστροφικά νομίζεις. Θυμήσου και τις φορές που μπορεί να μην απέδωσες τόσο υψηλά όσο είχες θέσει αρχικά, όμως δεν ήταν καταστροφικές οι συνέπειες.
Στόχοι VS Αυτοσκοπός:
Φυσικά και λειτουργείς με στόχους. Είναι σημαντικό να θέτουμε στόχους στη ζωή μικρούς και μεγάλους. Όμως, χρησιμοποίησε τους στόχους σου σαν οδηγούς και όχι σαν αυτοσκοπό. Δηλαδή, μην συνδέεις την επίτευξη ενός στόχου με την αξία σου ως άνθρωπος. Μην ξεχνάς ότι είσαι πολλά περισσότερα από τα επιτεύγματα σου.
Επιβράβευση και απόλαυση:
Καθώς η τελειομανία είναι σαν ένας αγώνας δρόμου που δε σταματάς μέχρι να τελειώσεις συχνά η επιβράβευση και η απόλαυση μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Μπορεί και σε τρίτη. Αφού μπορεί να θεωρείς τις επιτυχίες δεδομένες και ξεκινάς για την επίτευξη του επόμενου στόχου άμεσα.
Μην αμελείς να επιβραβεύεις τον εαυτό σου τακτικά, για κάθε επίτευγμα, ανά χρονικά διαστήματα που εσύ θα ορίσεις, χωρίς να επηρεάζεις αρνητικά το πρόγραμμά σου. Η προσπάθεια σου θα πρέπει να είναι μια ευχάριστη διαδικασία που θα σε παρακινεί να συνεχίσεις. Να επαινείς τον εαυτό σου για την προσπάθεια και όχι για το αποτέλεσμα.
Μη ξεχνάς πως ακόμη και αν ορισμένες φορές δεν καταφέρεις κάποιον στόχο σου, αυτό δεν σημαίνει πως δεν αξίζεις. Ακόμα και αν δεν φέρεις το επιθυμητό για εσένα αποτέλεσμα, δε σημαίνει ότι απέτυχες. Αντιθέτως, μπορείς να μάθεις πολλά πράγματα για τον εαυτό σου και επίσης μπορείς να διοχετεύσεις τον χρόνο και την ενέργεια σου αλλού.
Οι ενέργειες και τα ρίσκα που παίρνεις είτε σε οδηγούν στο επόμενο επίπεδο, είτε σου δίνουν ένα πολύ σημαντικό μάθημα. Και στις δύο περιπτώσεις είσαι κερδισμένος.
Για να είμαστε ευτυχισμένοι δεν σημαίνει ότι όλα είναι τέλεια. Σημαίνει όμως ότι αποφασίσαμε να δούμε πέρα από τις ατέλειες.
Η αναζήτηση για την τελειότητα και το ιδανικό και ο αγώνας της σύγκρισης με τους άλλους δεν αφήνουν περιθώρια για αυτοβελτίωση και για την αποδοχή του διαφορετικού. Όμως μη ξεχνάς πως έχεις κάτι που δεν το έχει κανένας άλλος. Αυτό είναι η ιδιοσυγκρασία σου.
Οι αποτυχίες δεν καθορίζουν εσένα και τη ζωή σου. Αντιθέτως, σου δίνουν χρήσιμα μαθήματα για τον εαυτό σου και τη ζωή. Ο καθένας έχει τον δικό του ρυθμό εξέλιξης. Όσα λάθη και αν θεωρείς πως κάνεις, όσο αργή ή γρήγορη είναι η επίδοση και η πρόοδος σου, πάντα θα είσαι καλύτερο το ότι προσπάθησες από το να μην έκανες τίποτα.
