Χαρακτηριστικά
Η σαλμονέλα ένα γένος παθογόνων, ραβδόμορφων, κινητών βακτηρίων. Είναι gram-αρνητικό βακτηρίδιο που προσβάλλει ζώα, πτηνά και ανθρώπους προκαλώντας ποικίλες ασθένειες στο έντερο και το στομάχι. Αυτές οι ασθένειες ονομάζονται σαλμονελώσεις. Η ταξινόμηση είναι δύσκολη, αφού οι 2000+ ορότυποι, βασισμένοι στα αντιγόνα Ο, Η, Κ, είναι πολύ χρήσιμοι επιδημιολογικά για να ανακαλύψουμε την πηγή των κρουσμάτων, ωστόσο, δεν αποτελούν είδη με την συνήθη έννοια. Κατά μία ταξινόμηση υπάρχουν μόνο 3 είδη: S. cholerae, S. typhi, S. enteritidis.
Η σαλμονέλα προκαλείται, όταν το μικρόβιο της διεισδύει στο επιθήλιο του λεπτού εντέρου και προκαλέσει φλεγμονή, με αποτέλεσμα να παραχθεί μια εντεροτοξίνη στα εντερικά κύτταρα. Η ασθένεια αυτή προέρχεται συνήθως από το νερό, το χώμα, τα έντομα, τις επιφάνειες εργοστασίων και κουζινών, τα ζωικά περιττώματα και τα ακατέργαστα κρέατα, τα πουλερικά και τα θαλασσινά.
Παθογόνος δράση
Η μη-τυφική σαλμονέλωση είναι το ηπιότερο εκ των δύο ειδών σαλμονέλωσης. Ο μικροοργανισμός που την προκαλεί βρίσκεται στα περιττώματα των ζώων και των ανθρώπων. Τα συμπτώματα της μη-τυφικής σαλμονέλωσης είναι ο πυρετός, ο κοιλόπονος και η διάρροια. Η τυφική σαλμονέλωση ευρύτερα γνωστή ως τυφοειδής πυρετός που προκαλείται από το βακτήριο S.typhi , paratyphi Α, paratyphi Β, paratyphi C, που εισέρχονται στον οργανισμό στα σημεία του βλεννογόνου του ειλεού και του παχέος εντέρου και πολλαπλασιάζοντας τα μακροφάγα όπου μεταφέρονται με αυτά στο ήπαρ, στο σπλήνα και στο μυελό των οστών, όπου πολλαπλασιάζονται περαιτέρω, προκαλώντας συστηματική νόσο. Η νόσος είναι παρατεταμένη με περίοδο επώασης 10 μέρες ενώ συναντάμε ναυτία, διάρροια, κοιλιακές κράμπες, πονοκέφαλο, εντερική διάτρηση, μηνιγγίτιδα, οστεομυελίτιδα, ηπατομεγαλία, σπληνομεγαλία, ελαττωμένη επιθυμία για φαγητό, εντερική αιμορραγία, στομαχόπονος ενώ 20 με 30 μέρες μετά την προσβολή του οργανισμού, ενδέχεται να υπάρξουν πόνοι στις αρθρώσεις.
Εντοπισμένη γαστρεντερίτιδα χωρίς συστηματική εξάπλωση, προκαλείται από την S.enteritidis. Είναι αποτέλεσμα τοπικής εισβολής των βακτηριδίων στα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου και αργότερα μετακίνηση τους στην στοιβάδα του χορίου, όπου πολλαπλασιάζονται και διεγείρουν την ενεργό έκκριση του υγρού στον εντερικό αβλό.
Τέλος, εμφανίζεται σηψαιμία ιδιαίτερα από S.typhi, S.paratyphi, S.choleraesuis και S.doublin. Τα εστιακά αποστήματα είναι συνήθη. Ωστόσο, μπορούν να υπάρξουν ασυμπτωματικοί φορείς ειδικά της S.typhi στη χοληδόχο κύστη.
Εργαστηριακές μέθοδοι
Η εργαστηριακή διάγνωση της σαλμονέλας γίνεται με καλλιέργεια κοπράνων ή αίματος σε περιπτώσεις μικροβιαιμίας, σε μικροβιολογικό εργαστήριο. Καλλιέργεια κοπράνων είναι η εργαστηριακή διαδικασία για την απομόνωση του μικροβίου και κατόπιν την ταυτοποίησή του, δηλαδή την κατάταξη του απομονωθέντος μικροοργανισμού σε συγκεκριμένο γένος και είδος. Η συνήθης βακτηριακή καλλιέργεια κοπράνων περιλαμβάνει την τοποθέτηση (εμβολιασμό) ενός δείγματος κοπράνων σε εμπλουτιστικά (ζωμός σελινίτη) και εκλεκτικά μέσα (XLD άγαρ, Hoekten άγαρ) που περιέχουν θρεπτικά συστατικά τα οποία επιτρέπουν την ανάπτυξη και διαφοροποίηση της σαλμονέλας από άλλα εντεροβακτηριακά . Το υλικό SS άγαρ, το υλικό brilliant green agar χρωστική ουσία, σε πολύ μικρές ποσότητες αναστέλλει την ανάπτυξη άλλων σαλμονελών.
Οι αποικίες που εμφανίζει η σαλμονέλα έχουν συγκεκριμένα μορφολογικά και καλλιεργητικά χαρακτηριστικά και έχουν συγκεκριμένες μεταβολικές ιδιότητες (διάσπαση υποστρωμάτων, παραγωγή ενζύμων κ.α.). Η περαιτέρω ταυτοποίηση των υπόπτων υλικών πραγματοποιείται σε βιοχημικές δοκιμασίες ενώ η τελική ταυτοποίηση απαιτεί ορολογική επιβεβαίωση. Συνήθως πραγματοποιείται ανά καλλιέργεια ύποπτων αποικιών σε κεκλυμένους σωλήνες Kligler-Iron agar για έλεγχο ζύμωσης της γλυκόζης και της λακτόζης. Η σαλμονέλα ζυμώνει τη γλυκόζη με παραγωγή αερίου και H2S, αλλά όχι την λακτόζη (κόκκινη λοξή επιφάνεια, μαύρη στήξη με παρουσία φυσαλίδων). Η ορολογική ταυτοποίηση, δηλαδή ο έλεγχος της παρουσίας σωματικών αντιγονικών πραγματοποιείται με την μέθοδο οροσυγκόλλησης και θεωρείται απαραίτητη για την τελική κατάταξη του μικροοργανισμού του γένους σαλμονέλα. Η όλη διαδικασία απαιτεί 3 έως 5 ημέρες.
