«Η τρέλα είναι νόσος και ο ασθενής παρά την απώλεια της λογικής του παραμένει ανθρώπινο ον. Η κατάστασή του είναι άξια προσοχής και φροντίδας που οφείλουμε σε κάθε άνθρωπο που υποφέρει».
Φιλίπ Πινέλ(1745-1826) Γάλλος Ψυχίατρος
Ψυχική ασθένεια
Η ψυχική ασθένεια και η ιστορία της, ξεκινάει μαζί με τον άνθρωπο. Δεν είναι ένα φαινόμενο της εποχής αλλά υπάρχει από την γέννηση του ανθρώπου. Η διαφορά της σημερινής εποχής με της αρχαίας είναι ότι, πλέον, οι ψυχικές ασθένειες αναγνωρίζονται σαν ασθένειες και όχι σαν δαίμονες. Αν θα προσπαθούσαμε να δώσουμε έναν ορισμό για να καταλάβουμε τι είναι ψυχική ασθένεια θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι «μια έννοια που τυπικά υποδηλώνει την ύπαρξη μιας συναισθηματικής διαταραχής ή διαταραχής της σκέψης ή διαταραχής της προσωπικότητας, που επηρεάζει αρνητικά την ψυχική ευεξία, την υγεία και την ασφάλεια του ατόμου».
Από την προϊστορική εποχή, που οι άνθρωποι ζούσαν σε φυλές, όταν έβλεπαν μια αποκλίνουσα και ασυνήθιστη συμπεριφορά, τους προκαλούσε έκπληξη και φόβο. Υπάρχουν ευρήματα από τη Νεολιθική Εποχή, με ανθρώπινα κρανία που είχαν υποστεί τρυπανισμό, πιθανώς, σε μια προσπάθεια να γιατρευτούν διάφορες ασθένειες, ίσως, όμως, ελευθερώνοντας τον άρρωστο από το πνεύμα που νόμιζαν ότι τον κατείχε.
Αρχαία Ελλάδα- Ρώμη
Ο Ιπποκράτης, αναφερόμενος στην επιληψία, που λεγόταν τότε ιερή νόσος, γράφει: «Σχετικά με την αποκαλούμενη ιερή νόσο τα πράγματα έχουν έτσι: κατά τη γνώμη μου δεν είναι καθόλου θεϊκότερη ή ιερότερη από τις άλλες αρρώστιες, αλλά έχει ίδια φύση και προέλευση με τις άλλες αρρώστιες». Ο Ιπποκράτης και οι μαθητές του προσπαθούσαν να θεραπεύσουν τους αρρώστους αποκαθιστώντας την «ευκρασία», δηλ. την ισορροπία των χυμών του σώματος (αίμα, φλέγμα, κίτρινη και μέλαινα χολή). Οι δύο πιο συχνά καταγεγραμμένες εκδηλώσεις ψυχικής νόσου κατά την Αρχαιότητα ήταν η μανία και η μελαγχολία. Η μανία αποδιδόταν στην υπερεπάρκεια αίματος και κίτρινης χολής και η μελαγχολία στην υπερεπάρκεια της μέλαινας χολής.**
Ο Πλάτωνας αναφέρει στην Πολιτεία: «Εάν κανείς είναι πνευματικά ασθενής, δεν πρέπει να εμφανίζεται δημόσια στην πόλη. Οι συγγενείς του οφείλουν να τον κρατούν μέσα στο σπίτι, να τον περιποιούνται και να τον προστατεύουν. Εάν εγκαταλείψουν τον ασθενή να τιμωρηθούν με χρηματικό πρόστιμο.»
Ο Αριστοτέλης προσπαθεί να ταξινομήσει τις ψυχικές ασθένειες, τα χαρακτηριστικά και τις αιτίες τους. Θεωρεί ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ μελαγχολίας και ιδιοφυΐας, ενώ παρατηρεί ότι η μουσική, το θέατρο και η γυμναστική μπορούν να ανακουφίσουν τον πάσχοντα.
Στη Ρωμαϊκή Εποχή τα πράγματα είναι παρόμοια. Πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού πιστεύει ότι η ψυχική ασθένεια οφείλεται σε παρεμβάσεις θεών ή δαιμόνων. Επίσης πολλοί συγγραφείς προσπαθούν να την κατανοήσουν ως αποτέλεσμα φυσικών και σωματικών παραγόντων, έχοντας πάντα ως βάση την, κυρίως, αντίληψη του Ιπποκράτη για την ισορροπία των σωματικών υγρών.
Χριστιανισμός- Μεσαίωνας
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, τον Μεσαίωνα όσοι πάσχουν από ψυχική ασθένεια ερμηνεύονται ότι τους έχουν καταλάβει δαιμονικό πνεύμα και οι άρρωστοι, συνήθως, φυλακίζονται ή και βασανίζονται. Από τον 6ο– 7ο αι. μ. Χ. επικρατεί η άποψη της Παπικής Εκκλησίας, ότι ο ψυχικά άρρωστος είναι δαιμονισμένος και ότι ως δαιμονισμένος είναι όργανο του διαβόλου και άρα δεν του πρέπει καμία συμπάθεια ή περίθαλψη ούτε από το κράτος αλλά ούτε και από τους συνανθρώπους του. Έτσι πρέπει να εκμηδενιστεί χωρίς έλεος. Χιλιάδες ψυχικά άρρωστοι οδηγούνται στην πυρά της Ιεράς Εξέτασης, είτε ως αιρετικοί είτε ως μάγοι, ενώ το 1487 εκδίδεται το «Σφυρί των μαγισσών» από Γερμανούς μοναχούς, όπου κωδικοποιούνται οι κανόνες της δαιμονολογίας και του κυνηγιού των μαγισσών.
Αραβικός- Βυζαντινός Κόσμος
Στον Αραβικό και Βυζαντινό κόσμο ακολουθούν μια άλλη αντιμετώπιση για την ψυχική ασθένεια σε σχέση με την Δύση. Σύμφωνα με τη μουσουλμανική πίστη, οι ψυχικά πάσχοντες είναι αγαπητοί από τον Θεό και άρα αντιμετωπίζονται με φροντίδα. Υπάρχουν, μάλιστα, χώροι σαν ψυχιατρικά άσυλα, όπου εφαρμόζονται ανθρωπιστικές μέθοδοι θεραπείας. Στο Βυζάντιο επικρατεί η αντίληψη ότι οι άνθρωποι αρρωσταίνουν γιατί έχουν απομακρυνθεί από τον Θεό, όμως ένα κυρίαρχο σημείο για τη σωτηρία της ψυχής του ανθρώπου είναι η στάση του στον συνάνθρωπό του. Έτσι, ιδρύονται και λειτουργούν νοσοκομεία και πτωχοκομεία και οι ψυχικά πάσχοντες, συνήθως, φροντίζονται ως άρρωστοι.
Η ψυχική ασθένεια στην Αναγέννηση
Πλέον, οι ψυχικά ασθενείς δεν θεωρούνται δαιμονισμένοι. Δυστυχώς, συνεχίζουν να μην έχουν καλύτερη μοίρα -διώκονται από την πόλη ως μιαροί, είτε εξόριστοι περιφέρονται, είτε κλείνονται μέσα στα άσυλα που έχουν ιδρυθεί, τα οποία όμως δεν περιλαμβάνουν κάποια θεραπευτική λειτουργία. Σύμφωνα με την επικρατούσα αντίληψη της εποχής, η ψυχική νόσος είναι αποτέλεσμα αμαρτίας και ψυχικής ρυπαρότητας. Τα άσυλα είναι χώροι όπου κλείνονται άνθρωποι διαφόρων κατηγοριών, όπως οι ζητιάνοι, οι φτωχοί, οι ακόλαστοι και οι βλάσφημοι και οι οποίοι θεωρούνται ότι έχουν υποπέσει στην κατάστασή τους λόγω ηθικής παρακμής και διαταραγμένης βούλησης.
Τον 17ο αιώνα ιδρύονται πολλά μεγάλα κέντρα εγκάθειρξης, όπως το Γενικό Νοσοκομείο στο Παρίσι, που δεν είναι ένα ιατρικό ίδρυμα, αλλά έχει μια δικαστικού τύπου εξουσία με κύρια επιδίωξη την καταστολή της επαιτείας και της ανεργίας, σαν πηγές κάθε ανωμαλίας. Οι ψυχικά ασθενείς εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία και κλείνονται μαζί με τους υπόλοιπους στα νέα αυτά κέντρα, όπου οι θεραπείες περιλαμβάνουν εξαγνισμούς, μαστιγώματα, γιατροσόφια και μετάνοιες.
Διαφωτισμός
Πρώτα εισάγεται ο όρος «ψυχιατρική» και οι ασθενείς δεν δένονται πια με αλυσίδες. Η ψυχική ασθένεια, σταδιακά, δεν εξηγείται ως αποτέλεσμα ηθικής βλάβης και πολλοί γιατροί προσπαθούν να την αποδώσουν σε βλάβες στον εγκέφαλο. Διατυπώνεται, επίσης, η άποψη ότι αιτία των ψυχικών νοσημάτων είναι η έλλειψη ελευθερίας και αέρα και ιδρύονται κάποια ιδρύματα στην εξοχή όπου οι ασθενείς εργάζονται, προσεύχονται και συνομιλούν μεταξύ τους ελεύθερα. Οι θεραπείες, βέβαια, ακόμη είναι πολύ απλοϊκές και περιλαμβάνουν μεθόδους όπως παγωμένα μπάνια και νηστείες. Αν και διαδίδονται απόψεις για μια πιο ανθρωπιστική προσέγγιση των ψυχικά ασθενών, πολλοί από αυτούς συνεχίζουν να ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες και να αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση και βιαιότητα. Γεγονός, όμως, είναι ότι έχουν, ήδη, μπει τα θεμέλια για τη σύγχρονη ψυχιατρική και ψυχολογία του 20ο αιώνα.
**Οι Έλληνες πίστευαν ότι το σώμα αποτελείται από τέσσερα στοιχεία.
Το αίμα, το φλέγμα, η κίτρινη χολή και η μαύρη χολή ήταν οι τέσσερις χυμοί που αντιπροσώπευαν υγρά τα οποία κυκλοφορούσαν μέσα στο σώμα. Μεταφορικά ο κάθε χυμός συσχετίστηκε με ένα κύριο συναίσθημα. Το αίμα συσχετίστηκε με την χαρά, το φλέγμα με την ανησυχία και την παθητικότητα, η κίτρινη χολή με τον θυμό και η μαύρη χολή με την θλίψη.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Ιστορική αναδρομή ψυχοπαθολογίας. Ανακτήθηκε από www.psychology.gr
Οι Επιστολές του Ιπποκράτη & οι ψυχικές διαταραχές στην ύστερη αρχαιότητα. Ανακτήθηκε από www.historical-quest.com
Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΨΥΧΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ. Ανακτήθηκε από www.cchr.gr
