«Για τους περισσότερους ανθρώπους ο κόσμος είναι ένα δάσος τυλιγμένο σε μαινόμενες φλόγες.»
Μπόλλα είναι ένα φάντασμα, ένα θηρίο, ένα δαιμόνιο. Ένα άγνωστο είδος ζώου, ένα πλάσμα που μοιάζει με φίδι. Μπόλλα θα πει ξένο, αόρατο. «Μπόλλα» είναι το όνομα ενός τέρατος της αλβανικής μυθολογίας με μορφή ερπετού, πάνω στο οποίο, ο βραβευμένος συγγραφέας Παϊτίμ Στάτοβτσι, γεννημένος στο Κοσσυφοπέδιο το 1990, δομεί το με αριστοτεχνικό τρόπο την σπαρακτική ιστορία έρωτα δύο ανδρών που άνθισε και έσβησε στην Πρίστινα, κατά την δεκαετία του ’90, εξαιτίας ενός πολέμου που όριζε σαν πρώτη και κυριότερη μάχη, αυτή της επιβίωσης.
Οι ήρωες κι ο έρωτας
Ο Μίλος, είναι ένας εικοσιπεντάχρονος φοιτητής, που μετακόμισε από την Σερβία στην Πρίστινα ώστε να σπουδάσει Ιατρική. Το όνειρό του είναι να γίνει καρδιοχειρουργός. Ο Αρσίμ, είναι ένας εικοσιτετράχρονος Αλβανός, φοιτητής φιλολογίας, παντρεμένος ήδη από τα είκοσί του με μια γυναίκα που δεν αγαπά. Το όνειρό του είναι να γίνει συγγραφέας και να βιοπορίζεται απ’ αυτό. Οι δυο τους θα γνωριστούν τυχαία σε ένα καφέ της Πρίστινα, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος του Κοσσυφοπεδίου και, παρά το γεγονός πως θεωρητικά- λόγω εθνικότητας και θρησκείας- θα έπρεπε να βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα, εκείνοι ερωτευόνται σφοδρά ο ένας τον άλλο. Κρύβουν τον έρωτά τους στο μικρό διαμέρισμα του Μίλος, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα των γύρω τους, γεμάτοι από ένα ασίγαστο πάθος αλλά κι έναν διάχυτο φόβο για το μέλλον τους. Σ’ εκείνο το μικρό διαμέρισμα, με τις πάντοτε κλειστές κουρτίνες, ο Μίλος θα εκμυστηρευτεί στον Αρσίμ το τραυματικό του παρελθόν κι ο Αρσίμ θα του διαβάζει τα διηγήματα που τόσο ποθεί να εκδοθούν. Όμως το τέρας του πολέμου τρυπώνει σιγά σιγά ανάμεσα στα δύο ανδρικά κορμιά, κουλουριάζεται και περιμένει την κατάλληλη στιγμή να τους διαλύσει.
«Αν όλοι αποκτούσαν αυτό που ήθελαν, θα υπήρχε καν λέξη που να περιγράφει τον πόθο;»
Οι ήρωες κι ο πόλεμος
Τα σερβικά στρατεύματα καταλαμβάνουν ολόκληρες περιοχές, οι Αλβανοί φοιτητές εκδιώκονται από τα πανεπιστήμια της Πρίστινα, ο κόσμος ζει μέσα στον φόβο και την αβεβαιότητα, τα τρόφιμα και τα χρήματα λιγοστεύουν κι ο Αρσίμ, γίνεται πατέρας για πρώτη φορά. Οι φρικαλεότητες εις βάρος Αλβανών πολιτών είναι καθημερινό φαινόμενο πλέον, δεκάδες χιλιάδες έχουν καταφύγει στο εξωτερικό για να σωθούν κι ο Αρσίμ νιώθει τον κλοιό να στενεύει γύρω του. Το μίσος κι ο θυμός που τον κυριεύουν, τον κάνουν να στρέφεται κι εναντίον του Μίλος, ενός Σέρβου πολίτη, σε ξεκάθαρα προνομιακή θέση σε σχέση μ ‘εκείνον. Ο Μίλος, νιώθοντας υπεύθυνος για τα εγκλήματα που διαπράττονται, χωρίς όμως να φταίει στην πραγματικότητα, ζητάει μονίμως συγγνώμη απ’τον Αρσίμ, όμως εκείνος έχει ήδη πάρει την απόφασή του. Ένα βράδυ, ανάμεσα σε αναφιλητά και δάκρυα, του ανακοινώνει πως θα εγκαταλείψει τη χώρα μαζί με την σύζυγο και το μωρό τους, αναζητώντας άσυλο στην Δυτική Ευρώπη. Όλα μοιάζουν να έχουν τελειώσει για τους δύο άνδρες. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, μας μεταφέρει στο 2003, λίγα χρόνια μετά τον χωρισμό των δύο ανδρών και λίγο μετά την λήξη του καταστροφικού πολέμου. Διαβάζουμε σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση για την ζωή του Αρσίμ στο εξωτερικό, για την συμβίωσή του με την σύζυγό του, για τα τρία του παιδιά αλλά και για τον έρωτά του για τον Μίλος και τον θρήνο του για το άδοξο τέλος τους. Στην αφήγηση του Αρσίμ, παρεμβάλλονται κεφάλαια όπου η σκυτάλη δίνεται στον Μίλος, για να αφηγηθεί κι εκείνος τη ζωή του, μέσα από τις καταχωρήσεις που κάνει στο προσωπικό του ημερολόγιο. Έτσι, μαθαίνουμε για την πραγματική του διαδρομή μέχρι την Πρίστινα, για την συμβολή του στον πόλεμο που διεξήχθει, για την τωρινή του κατάσταση αλλά και για τα συναισθήματά του για τον Αρσίμ, παρόλο που ο δεύτερος τον εγκατέλειψε στην πρώτη δυσκολία. Αρκεί το τέλος ενός πολέμου για να ξανασμίξουν δυο άνθρωποι; Κι αν ναι, θα είναι οι ίδιοι άνθρωποι με πριν;
«Μπόλλα»
Προσωπικά, θεωρώ πως απαιτεί μεγάλη συγγραφική μαεστρία για να μιλήσεις για τον πόλεμο, χωρίς ποτέ να τον περιγράψεις κι αυτό, για μένα, είναι το μεγαλύτερο ατού του βιβλίου. Ο Στάτοβτσι επιστρατεύει έναν παλιό βαλκανικό μύθο, για να ζωντανέψει το τέρας του πολέμου, όχι μόνο αυτού που λαμβάνει χώρα στα πεδία μάχης αλλά κι αυτόν που σιγοκαίει μέσα στους ανθρώπους. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η επιλογή ενός ομόφυλου ζευγαριού, αφού η εσωτερική πάλη που διεξάγεται ειδικά μέσα στον ένα από τους δυο πρωταγωνιστές του, στον Αρσίμ, είναι κάτι παραπάνω από έκδηλη σε όλη την έκταση του βιβλίου. Απόδειξη της συγγραφικής του δεινότητας, άλλωστε, είναι και το γεγονός πως έπλασε δυο ήρωες ψυχικά ασταθείς, εγκλωβισμένους σε ζωές όπου απλώς υπήρχαν μέχρι να γνωριστούν, με τον Αρσίμ ειδικά, να γίνεται ένας από τους πιο αντιπαθητικούς ήρωες που έχω διαβάσει τελευταία και τους σπαρακτικούς μονολόγους του Μίλος να μου προκαλούν ρίγη συγκίνησης. Με άλλοτε ωμή κι άλλοτε λυρική γλώσσα, ο Κοσοβάρος συγγραφέας που μεγάλωσε και διακρίθηκε για το συγγραφικό του έργο στην Φινλανδία, αφηγείται μια οδυνηρή, queer ιστορία αγάπης, πετυχαίνοντας την πρωτότυπη μεταφορά ενός μύθου που μετουσιώθηκε σε ένα αξιομνημόνευτο μυθιστόρημα πάλης της καρδιάς και του νου. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Βρείτε το εδώ.
