Στην ανατροφή ενός παιδιού υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στην υπευθυνότητα και την καταπίεση. Φυσικά, είναι αναγκαία η υγιή καλλιέργεια της υπευθυνότητας μέσα από μικρές δουλειές του σπιτιού που θα συμμετάσχει το παιδί. Αυτό, όμως, έχει μεγάλη διαφορά από την υπερβολική ανάθεση εργασιών σε ένα μικρό παιδί σε οποιαδήποτε ηλικία και αν είναι αυτό. Παρακάτω, λοιπόν, θα δούμε πότε μια ευθύνη λειτουργεί αναπτυξιακά και πότε την ονομάζουμε «βάρος» σε ένα παιδί προσχολικής ηλικίας.
Υπευθυνότητα, όρια και εξέλιξη
Η εκμάθηση της υπευθυνότητας στα παιδιά δεν γίνεται ξαφνικά. Προϋποθέτει χρόνο και υπομονή. Ένας από τους τρόπους που μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι η συμμετοχή στις δουλειές του σπιτιού. Φυσικά, εννοούμε μικρές και απλές δουλειές. Για παράδειγμα, ένα παιδί 7 ετών έχει την ικανότητα να στρώνει μόνο του το κρεβάτι του ή να διπλώνει τα ρούχα του. Μέσα από αυτές τις μικρές πράξεις, το παιδί αποκτά το αίσθημα της παραγωγικότητας. Ταυτόχρονα, μαθαίνει τι σημαίνει αυτονομία, ευθύνη και σεβασμός προς τους άλλους. Σημαντικό είναι εδώ να υπογραμμίσουμε ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να μάθει ένα παιδί να είναι υπεύθυνο. Μια λίστα με τις δουλειές που πρέπει να γίνουν και η διαρκής συζήτηση για τη σημαντικότητα της υπευθυνότητας είναι κάποια βασικά παραδείγματα. Επίσης, η επιβράβευση όταν ένα παιδί ολοκληρώνει μια εργασία έχει μεγάλη αξία. Όσο μικρό και αν νομίζουμε ένα «μπράβο», είναι αρκετό για να τονώσει την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού.
Τα όρια έναντι της αυστηρότητας
Η πειθαρχία και τα όρια δεν συνάδουν με την αυστηρότητα. Πολλές είναι οι φορές που ένας αυστηρός γονέας πετυχαίνει το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Γιατί; Ακριβώς επειδή ήταν αυστηρός και δημιούργησε φόβο ή σύγχυση στο παιδί. Τα όρια σε ένα παιδί είναι σημαντικά έτσι ώστε να δείχνει σεβασμό προς τον εαυτό του και τους γύρω του. Όχι μόνο τώρα αλλά και στην ενήλικη ζωή. Έτσι, τονώνουμε το αίσθημα της ασφάλειας, της κατανόησης και και του αυτοελέγχου. Η τιμωρία όταν το παιδί δεν κάνει αυτό που το διατάζει ένας ενήλικας δεν είναι ποτέ αποτελεσματική. Αντίθετα, το παιδί χρειάζεται πρώτα να κατανοήσει γιατί είναι σημαντική αυτή αυτή η «εργασία» και όχι ότι αν κάνει το αντίθετο οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για το ίδιο. Επομένως, έχει σημασία η απλή και συνεχής επεξήγηση των ορίων και των υποχρεώσεων από τους γονείς. Η επεξήγηση αυτή χρειάζεται να έχει τη μορφή μιας εποικοδομητικής συζήτησης χωρίς διαταγές και συγκρούσεις.
Όταν ταυτίζουμε την καταπίεση με την υπευθυνότητα
Μεγαλώνοντας παιδιά δεν σημαίνει ότι μεγαλώνουμε μικρούς ενήλικες. Η ανάθεση των εργασιών μέσα στο σπίτι προϋποθέτει να έχουν λάβει υπόψην οι γονείς τις ικανότητες του παιδιού. Δεν μπορεί ένα παιδί να κάνει βαριές εργασίες ούτε κάτι που θα το θέσει σε κίνδυνο. Η καταπίεση, λοιπόν, των γονέων προς τα παιδιά «να κάνουν περισσότερες δουλειές» μόνο αρνητικές συνέπειες μπορεί να έχει. Η ισορροπία, λοιπόν, ανάμεσα στο τι θεωρείται χρήσιμο για ένα μικρό παιδί και τι του προκαλεί σύγχυση και άγχος πρέπει να είναι παρούσα. Δεν εννοούμε εδώ οι γονείς να μη προτρέπουν τα παιδιά να κάνουν εργασίες και να τα κάνουν όλα οι ίδιοι. Αλλά αυτό ακριβώς να είναι προτροπή και να πηγάζει από τη προθυμία των παιδιών όχι από τη προσταγή του γονέα. Η οριοθέτηση οδηγεί σε πειθαρχία και η πειθαρχία σε υπευθυνότητα.
Η παιδική υπευθυνότητα ανθίζει μέσα από μικρές, καθημερινές πράξεις που δεν βαραίνουν το παιδί. Η υποστήριξη και η ασφάλεια των γονέων οδηγούν τα παιδιά στην αυτονομία και την υγιή ανάπτυξη τους μακριά από υπερβολικές απαιτήσεις που πλήττουν την ψυχική τους υγεία. Η ισορροπία υπάρχει μέσα σε αυτά που μπορεί να δώσει ένα μικρό παιδί, όχι σε αυτά που καταστρέφουν τη παιδικότητα του.
Πηγές
Παπανικολάου, Κ. (2025). Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να είναι συνεπές με τις υποχρεώσεις του και το διάβασμα. Cyber Security International Institute. Αναρτήθηκε από: https://www.csii.gr/pos-na-voithiso-to-paidi-moy-na-einai-syn/. (τελευταία πρόσβαση 30/11/2025)
Θεοφάνους, Λ. (2017). Οριοθέτηση και Πειθαρχία σε Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας. Αναρτήθηκε από: https://www.paidiatros.com/paidi/symberifora/oriothetisi-pitharxia-paidia. (τελευταία πρόσβαση 30/11/2025)
American Academy of child and adolescent Psychiatry. (2018). Chores and Children. Αναρτήθηκε από: https://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Chores_and_Children-125.aspx. (τελευταία πρόσβαση 30/11/2015)
