Τι είναι η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη;
Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη είναι μια μαζική, παγκόσμια εκστρατεία ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για τον Σακχαρώδη Διαβήτη. Η ενημέρωση περιλαμβάνει έννοιες όπως τα αίτια εμφάνισης της νόσου, τα συμπτώματα, οι επιπλοκές και η θεραπεία της.
Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 14 Νοέμβρη, προς τιμή της ημέρας γέννησης του Frederick Banting, ο οποίος μαζί με τον Charles Best συνέβαλαν στην ανακάλυψη της ινσουλίνης, το 1921. Θεσπίστηκε το 1991 από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Το 2006, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών επισημοποίησε την ημέρα.
Τι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης;
Πρόκειται για μια χρόνια πάθηση, που εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή όταν το σώμα δεν μπορεί να την χρησιμοποιήσει. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και βοηθά τα κύτταρα να προσλάβουν γλυκόζη ως πηγή ενέργειας από το αίμα. Η ανεπάρκεια παραγωγής της ορμόνης ή ανεπάρκεια δράσης της οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Ο διαβήτης εμφανίζεται με 3 κύριες μορφές:
- τον Διαβήτη τύπου 1 ή νεανικός διαβήτης, με μειωμένη ή έλλειψη παραγωγής ινσουλίνης. Τα άτομα που νοσούν χρειάζονται ινσουλίνη για να ζήσουν. (5% των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη)
- Τον Διαβήτη τύπου 2. Αντιμετωπίζουν τη νόσο με αλλαγές στη καθημερινότητα και τρόπο ζωής. Συχνά λαμβάνουν από του στόματος αγωγή. (90% των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη)
- Διαβήτης κύησης. Εμφανίζεται κατά την κύηση, αποχωρεί μετά το πέρας της.
Ανακάλυψη της ινσουλίνης
Πώς μια ιατρική ανακάλυψη, αυτή της ινσουλίνης, πριν από έναν αιώνα άλλαξε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων;
Πριν την ανακάλυψη της ινσουλίνης, παιδιά με διαβήτη τύπου 1 δεν κατάφερναν να φτάσουν στην ενήλικη ζωή. Η μόνη θεραπεία ήταν μια αυστηρή δίαιτα, με μειωμένη έως και ελάχιστη πρόσληψη υδατανθράκων. Μερικές φορές προσλάμβαναν μόλις 450 θερμίδες την μέρα. Δεν ήταν όμως τόσο αποτελεσματική για να σώσει τους ασθενείς, καθώς επίσης και πολλά παιδιά μπορεί να πέθαιναν από την πείνα.
Το 1921 δοκιμάστηκε για πρώτη φορά η ένεση ινσουλίνης σε παιδί 14 ετών με διαβήτη τύπου 1, που ήταν ετοιμοθάνατο στο νοσοκομείο του Τορόντο. Ο Leonard Thompson, όπως λεγόταν το παιδί, ζύγιζε 65 κιλά, τα μαλλιά του έπεφταν. Ο πατέρας του δέχτηκε αμέσως να γίνει ο Leonard το πρώτο άτομο στο οποίο θα δοκιμαστεί το νέο φάρμακο. Μετά τη δεύτερη προσπάθεια με ένεση εμφάνισε σημάδια βελτίωσης. Κατάφερε μάλιστα να ζήσει άλλα 13 χρόνια με πρόσληψη ινσουλίνης. Στα 26 του χρόνια πέθανε από πνευμονία, που θεωρούταν μια από τις επιπλοκές του διαβήτη.
Ιστορικό ανακάλυψης
Στα τέλη του 18ου αιώνα, εμφανίστηκαν ενδείξεις ότι το πάγκρεας συσχετιζόταν με τον διαβήτη. Ο Γερμανός βιολόγος φυσιολόγος/παθολόγος Paul Langerhans ήταν ο πρώτος που το 1869 ανακάλυψε κύτταρα παγκρέατος που εκκρίνουν κάποιες ουσίες, σήμερα γνωστά ως νησίδια Langerhans. Το 1889, ο Oskar Minkowski μαζί με τον γιατρό Joseph von Mering αφαίρεσαν το πάγκρεας ενός υγιούς σκύλου για να μελετήσουν τον ρόλο του στην πέψη. Ανακάλυψαν όμως τα σάκχαρα και τη σχέση του παγκρέατος και του διαβήτη. Το 1901, ο Eugene Lindsay Opie παρατήρησε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης εμφανιζόταν όταν υπήρχαν βλάβες στα νησίδια του Langerhans. Ο Γερμανός ιατρός George Ludwig Zuelzer επέμεινε σε θεραπεία του διαβήτη με παγκρεατικά εκχυλίσματα.
Το 1921, ο φυσιολόγος Nikolae Paulescu παρουσίασε εργασία με θέμα τα παγκρεατικά εκχυλίσματα, με το εκχύλισμα αυτό που είχε παρασκευάσει και ονομάσει “παγκρεΐνη”. Την ίδια χρονιά, δύο Καναδοί φυσιολόγοι, ο Frederick Banting και ο Charles Best, και ο Σκωτσέζος ιατρός- φυσιολόγος James Mac Leod χορήγησαν παγκρεατικό εκχύλισμα σε σκύλο που βρισκόταν σε κώμα από διαβήτη, που του είχαν προκαλέσει οι ίδιοι. Μετά τη χορήγηση, ο σκύλος όχι μόνο σηκώθηκε όρθιος, αλλά είχε και 40% μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, σε μία ώρα. Αρχικά δόθηκε το όνομα ινσελτίνη στο εκχύλισμα.
Στα πρώτα στάδια της έρευνας τους λάμβαναν την ινσουλίνη από σκύλους, κάτι πολύ χρονοβόρο. Ο Banting πρότεινε να παίρνουν ινσουλίνη και από πάγκρεας εμβρυϊκού μοσχαριού. Μέσα σε λίγους μήνες, κατάφεραν να εξαγάγουν ινσουλίνη και από ενήλικες αγελάδες. Ο Mac Leod διέκοψε ότι άλλη έρευνα γινόταν στο εργαστήριο του και επικεντρώθηκε στον καθαρισμό της ινσουλίνης. Ο χημικός James Collip βοήθησε στη διαδικασία και σε έναν μήνα ήταν έτοιμη για κλινική μελέτη, που ξεκίνησε με τον Leonard Thompson.
Το εκχύλισμα που του χορηγήθηκε του προκάλεσε αλλεργική αντίδραση και η κλινική μελέτη σταμάτησε. Ο Collip δούλεψε ασταμάτητα για να βελτιώσει την ινσουλίνη του μοσχαριού. Χορηγήθηκε στο παιδί και δεύτερη δόση, αυτή τη φορά με απόλυτη επιτυχία. Οι τιμές σακχάρου μέσα σε 3 ώρες από 520mg%, έπεσαν στις 120mg%, με πλήρη ανάρρωση του παιδιού.
Ο Banting και ο Mac Leod πήραν το βραβείο Νόμπελ για αυτή τους την ανακάλυψη. Το όνομα του Charles Best από λάθος δεν ανακοινώθηκε, καθώς την περίοδο ανακάλυψης ήταν ακόμα μεταπτυχιακός φοιτητής της Ιατρικής, στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.
Η Φαρμακευτική εταιρεία Eli Lilly and Company στις ΗΠΑ ανέλαβε τη μαζική παραγωγή της ινσουλίνης. Λίγο αργότερα άρχισε να διατίθεται η ινσουλίνη στο κοινό. Στην Ευρώπη, στη Δανία η Nordisk Insulinlaboratorium προχώρησε και αυτή σε εμπορική παραγωγή. Η θεραπευτική αγωγή, όμως, ήθελε ακόμα βελτιώσεις. Είχε πολλές επιπλοκές και αλλεργικές αντιδράσεις, και συχνή επανάληψη της δόσης μέσα στη μέρα.
Σακχαρώδης διαβήτης: Ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας
Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου για περίπου 7.000.000 άτομα ετησίως. Η νόσος συνδέεται με την εμφάνιση καρδιαγγειακών επιπλοκών, νεφρικής ανεπάρκειας, μόνιμων βλαβών αμφιβληστροειδούς κ.ά.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη, τα τελευταία 30 χρόνια έχει σημειωθεί αύξηση της εμφάνισης της νόσου, με πάνω από 285.000.000 περιστατικά. Στην Ελλάδα πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη το 12% του πληθυσμού. Υψηλότερη επίπτωση ανευρίσκεται στον Δυτικό κόσμο, κάτι που σχετίζεται με τη διατροφή και τον τρόπο ζωής.
Η επίδραση της ινσουλίνης στην ανθρώπινη ζωή
Με τη χορήγηση της ινσουλίνης, οι ασθενείς είχαν αύξηση στο προσδόκιμο ζωής. Μέχρι τη στιγμή της ανακάλυψης της ινσουλίνης, η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη. Το 1946, ο Hans Christian Hagedorn ανακάλυψε την NPH ινσουλίνη, με αποτέλεσμα την μείωση χορήγησης δόσεων μέσα στη μέρα.
Τη δεκαετία του ’70 κυκλοφόρησαν οι πρώτοι φορητοί μετρητές γλυκόζης, με ταινίες μέτρησης. Αυτή η καινοτομία έθεσε τα θεμέλια για τη συνεχή παρακολούθηση της γλυκόζης. (CGM) Επίσης, η ανακάλυψη της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1C), που μετρά τα επίπεδα γλυκόζης 120 ημερών, βοήθησε στην αξιολόγηση της νόσου, τη βελτίωση του τρόπου ζωής των ασθενών και τη βελτίωση των θεραπευτικών σκευασμάτων.
Εξέλιξη των μορφών ινσουλίνης και η σχέση της με την τεχνολογία
Το 1982 κατασκευάστηκε η πρώτη ανθρώπινη ινσουλίνη, με τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA. Ήταν ίδια με την ινσουλίνη που παράγει το πάγκρεας. Αυτό βελτίωσε την απεριόριστη παραγωγή της θεραπείας. Το 1983 βγήκε στην αγορά η πρώτη μικρή αντλία ινσουλίνης, που βελτίωνε τη χορήγηση της ινσουλίνης μέσα στη μέρα. Το 1985 κυκλοφόρησε και η πρώτη πένα ινσουλίνης.
Το 1966, κατασκεύασαν ανάλογα ινσουλίνης, που προσομοίαζαν τη φυσιολογική έκκριση ινσουλίνης. Βελτιώθηκε η απορρόφηση και έδωσε στους ασθενείς τη δυνατότητα να ρυθμίζουν την δόση και τα γεύματα τους. Το 1999 εγκρίθηκε το πρώτο CGM. Το 2005 ανακαλύφθηκαν οι αναστολείς SGLT-2 και οι αγωνιστές GLP-1. Οι GLP-1 μειώνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και αυξάνουν την παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας μετά το γεύμα. Οι SGLT-2 αυξάνουν το αίσθημα κορεσμού και μειώνουν πρόσληψη τροφής. Το 2010, βγήκαν τα νέα ανάλογα ινσουλίνης νέας γενιάς, κυκλοφόρησαν επίσης οι μακράς δράσης και οι ταχείας δράσης ινσουλίνες. Το 2019, το δισκίο GLP-1RA ήρθε για να μειώσει την ενέσιμη θεραπεία των ατόμων με διαβήτη τύπου 2.
Συζήτηση
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι από τις πιο σοβαρές μεταβολικές νόσους του 21ού αιώνα, με πλήθος επιπλοκών σε περίπτωση αρρύθμιστης νόσου. Η συνεχής εξέλιξη των θεραπειών και των μέσων διάγνωσης και παρακολούθησης της νόσου έχουν συμβάλλει ριζικά στην καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η ινσουλίνη δεν είναι απλώς φάρμακο – είναι σύμβολο ζωής.
Βιβλιογραφία
“Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη” – Υπουργείο Υγείας. Ανακτήθηκε από: www.moh.gov.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/11/2025)
“Η ιστορία μιας μοναδικής ανακάλυψης που λέγεται ινσουλίνη” Ανακτήθηκε από: www.huffingtonpost.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/11/2025)
“100 χρόνια από την ανακάλυψη της ινσουλίνης” Ανακτήθηκε από: meodigotodiaviti.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/11/2025)
“100 χρόνια από τότε που ο πρώτος ασθενής με διαβήτη έλαβε ινσουλίνη – την ορμόνη που άλλαξε για πάντα τη ζωή των διαβητικών προς το καλύτερο.”, Γιώργος Παπαϊωάννου. Ανακτήθηκε από: www.news4health.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/11/2025)
“Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη: η σύγχρονη μεταβολική πανδημία.” Ανακτήθηκε από: www.metropolitan-hospital.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/11/2025)
