Τα Όσκαρ αποτελούν έναν mainstream θεσμό, ο οποίος πέρα από την κινηματογραφική του πλευρά, δεν παύει να είναι ένας ζωντανός οργανισμός που κινείται ανάλογα με τα στάνταρ κάθε εποχής και χρησιμοποιεί τη δημοφιλία του ως μέσο επικοινωνίας συγκεκριμένων επίκαιρων θεματικών. Για τον λόγο αυτό, πολλές φορές η Ακαδημία προκρίνει την «ευαισθητοποιημένη» πτυχή της σε βάρος του καθ’ αυτού κινηματογραφικού της σκοπού. Παρακάτω θα δούμε μερικές από τις φορές που τον 21ο αιώνα, το σημαντικότερο βραβείο της χρονιάς, αυτό της καλύτερης ταινίας, πήγε στη λάθος ταινία.
1. 2001: Ένας Υπέροχος Άνθρωπος (A Beautiful Mind)
Ένα αμιγώς χολιγουντιανό biopic από έναν έμπειρο σκηνοθέτη (Ron Howard) στην πρώτη του συνεργασία με τον πασίγνωστο Αυστραλό ηθοποιό, Russel Crowe, τότε στο prime του, δίνει μια πολύ καλή ερμηνεία ενσαρκώνοντας τον John Nash, μια σπουδαία προσωπικότητα, μια ταλαιπωρημένη ψυχή, μια καταδικασμένη ιδιοφυία. Μην παρεξηγούμαστε. Πρόκειται για μια αξιόλογη ταινία, μια πολύ ενδιαφέρουσα αληθινή ιστορία η οποία έχει όλο το πακέτο που αναζητούν τα Όσκαρ: βιογραφία, δακρύβρεχτες σκηνές και ώρες ώρες πομπώδης σκηνοθεσία, η οποία χαϊδεύει τέλεια τα αυτιά του θεατή και κάνει και τη δουλειά της Ακαδημίας πολύ ευκολότερη ως προς την επιλογή της. Μολονότι είναι μια αξιοπρεπής ταινία, θεωρούμε πως δεν άξιζε το Όσκαρ, διότι δεν μπορούμε με τίποτα να το «καταπιούμε» όταν στις υποψηφιότητες βρισκόταν μαζί της, ο «Άρχοντας των δαχτυλιδιών: Η Συντροφιά του Δαχτυλιδιού». Απλά ανεπίτρεπτο.
2. 2002: Σικάγο (Chicago)
Ομοίως με την προηγούμενη περίπτωση, πρέπει πάλι να πούμε το προφανές; Υπάρχει ένας ελέφαντας στο δωμάτιο και λέγεται «Ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών: Οι Δύο Πύργοι». Πρόκειται για το δεύτερο μέρος του τριμερούς έπους του Peter Jackson, ο οποίος έκανε το ακατόρθωτο: μετέφερε με αψεγάδιαστο τρόπο τα ομώνυμα βιβλία του Τόλκιν στο μεγάλο πανί. Όταν αυτή η τριλογία υπάρχει σε οποιαδήποτε κατηγορία υποψήφια και δη στης καλύτερης ταινίας, απαγορεύεται να δοθεί το Όσκαρ κάπου αλλού. Είναι ύβρις. Τουλάχιστον, η Ακαδημία κατάλαβε τα δύο συνεχόμενα σκάνδαλα και έδωσε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας την επόμενη χρονιά, στην τρίτη ταινία της τριλογίας, «Ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών: Η Επιστροφή του Βασιλιά». Το έσωσες (not), αγαπητή Ακαδημία, έστω στις καθυστερήσεις, αλλά μπορούσες να τα πας και καλύτερα.
3. 2005: Crash
Το «Crash» για όποιον δεινό μνήμονα τη θυμάται, είναι μια σπονδυλωτή ταινία που σχολιάζει τον ρατσισμό, με μια τηλεοπτικής μελοδραματικής λογικής αισθητική και σκηνοθεσία, εύκολα συμπεράσματα αλλά και ερμηνείες στα όρια της γραφικότητας. Ναι, κι όμως μια ταινία που ούτε οι συντελεστές της περίμεναν να την δουν να στέφεται νικήτρια, άρπαξε ληστρικά το Όσκαρ από το μοναδικής ομορφιάς «Brokeback Mountain» του «μάστορα» Ang Lee, το οποίο μιλάει για μια ομοφυλοφιλική, βουκολική αγάπη, «απαγορευμένη» στη νοοτροπία του συντηρητικού Τέξας, με καταπληκτικούς πρωταγωνιστές και σπαρακτικές ερμηνείες που δεν εκβιάζουν το συναίσθημα. Μια σύγκριση ανάμεσα στις δύο ταινίες είναι τουλάχιστον αστεία. Προφανώς το θέμα της ομοφυλοφιλίας εκείνη την εποχή δεν πούλαγε και τόσο, ούτε συγκίνησε ιδιαίτερα την Ακαδημία, αλλά σίγουρα έμεινε για πάντα στο μνημονικό των θεατών. Βλέποντας το πώς έχει αλλάξει η σκακιέρα και έχουν ανατραπεί άρδην οι θεματικές σήμερα με τις «ατζέντες» και την ανεξέλεγκτη πολιτική ορθότητα, γίνεται παραπάνω από εμφανής η κατάπτυστη υποκρισία του θεσμού. Δεν πειράζει, οι θεατές ξέρουν πότε μια ταινία ακολουθεί κάποιο «άνωθεν» αφήγημα και πότε αναβλύζει ειλικρίνεια και αλήθεια. Ο νικητής της καρδιάς μας για το έτος 2005 λοιπόν ήταν και θα είναι το «Brokeback Mountain»!
4. 2012: Argo
Το συμπαθητικό πόνημα του Ben Affleck στην τρίτη του απόπειρα στο σκηνοθετικό πηδάλιο, όντας και ο πρωταγωνιστής, είναι ένα αγωνιώδες θρίλερ με δυνατές ερμηνείες που δεν έχει όμως το ανάστημα να σταθεί μπροστά σε ένα αριστούργημα το οποίο ήταν υποψήφιο εκείνη τη χρονιά και δεν είναι άλλο από το «Amour» του Michael Haneke. O εγκεφαλικός Αυστριακός σκηνοθέτης, σε μια από τις πιο λαμπρές στιγμές της καριέρας του πρέπει να είναι περήφανος που έκανε την καλύτερη ταινία που έχει γίνει ποτέ για ζευγάρι ηλικιωμένων. Η ταινία ήταν γαλλόφωνη και εντελώς έξω από τα χολιγουντιανά στάνταρ με καθαρά ευρωπαϊκό αέρα, όπου η Ακαδημία δεν τόλμησε να της δώσει το πολυπόθητο βραβείο όσο και να προσπαθούσε να κρατηθεί να μην το κάνει. Διότι το χάσμα ήταν τεράστιο, αλλά μάλλον θεώρησε ότι μόνο και μόνο που τοποθέτησε στις υποψηφιότητες μια «κουλτουριάρικη» ταινία που προκαλεί αγνούς προβληματισμούς, ήταν αρκετό. Απλά κρίμα.
5. 2016: Moonlight
Και κάπου εδώ είναι ίσως το σημείο καμπής που ξεκινάνε πιο εμφανώς να πολιτικοποιούνται τα Όσκαρ και να θέλουν στανικά να διατρανώσουν την ατζέντα που διακονούν. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη ανέβει στην εξουσία και έχει γίνει Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών προς μεγάλη απογοήτευση πολλών, επομένως για κάποιον λόγο η τέχνη και ειδικά τα Όσκαρ «πρέπει» να δείξουν πόσο καθόλου δεν τον πάνε, πόσο ρατσιστής και ομοφοβικός είναι και ότι αποτελεί κίνδυνο για την δημοκρατία με τις συντηρητικές, διχαστικές απόψεις του. Και πώς θα το δείξει αυτό μεταξύ άλλων; Ε, μαντέψτε με τι ασχολείται το «Moonlight». Ένας ομοφυλοφιλικός έρωτας μεταξύ δυο μαύρων. Στον βωμό του αντιτραμπισμού, ωστόσο, χάσανε οι κατά πολύ ανώτερες ταινίες «Άφιξη» του Dennis Villeneuve και «Μια Πόλη Δίπλα στη Θάλασσα» του Kenneth Lonergan. Όποια και από τις δύο να το έπαιρνε θα ήταν δίκαιο εκτός… από αυτή που τελικά το πήρε!
6. 2017: Η μορφή του νερού (The Shape of Water)
Στην 89η απονομή των Όσκαρ δέκα ταινίες διεκδίκησαν το αγαλματίδιο. Σκηνοθέτες όπως οι Paul Thomas Anderson, Christopher Nolan, Steven Spielberg και Martin McDonagh βρισκόντουσαν πίσω από κάποιες από αυτές. Όλοι τους αποδείχθηκαν λίγοι -σύμφωνα με την Ακαδημία- μπροστά στον Guillermo Del Toro για το «Shape of Water», μια ταινία για την διαφορετικότητα, τον ρατσισμό, τις διακρίσεις και ξανά μανά. Σίγουρα διαθέτει ποιότητα, αφού στη σκηνοθετική καρέκλα βρίσκεται ο ταλαντούχος Μεξικανός δημιουργός, αλλά οι «Οι Τρεις Πινακίδες Έξω από το Έμπινγκ, στο Μιζούρι» (Martin McDonagh) και η «Αόρατη Κλωστή» (Paul Thomas Anderson), είναι αυτό που αποκαλούμε «σινεμά». Για άλλη μια φορά, όποια και από τις δύο προαναφερθείσες ταινίες κέρδιζε, δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα.
7. 2018: Το Πράσινο Βιβλίο (Green Book)
Όλοι μπορούν να ξεχάσουν την συγκεκριμένη ταινία καθότι αδιάφορη, πνιγμένη στην πολιτική ορθότητα με μια συμβατική ιστορία περί ρατσισμού και φιλίας μεταξύ δύο αντίθετων πόλων. Τα έχουμε ξαναδεί πολλάκις, σε πολύ καλύτερες προσπάθειες από εδώ. Για το μόνο που θα την θυμόμαστε, ωστόσο, είναι για την εξόφθαλμη μεροληψία εκ μέρους της Ακαδημίας, η οποία έπαθε «ανεύρυσμα» τη στιγμή που επέλεγε την καλύτερη ταινία ή λογικά έκλεισε επί τούτου τα μάτια της και δεν είδε ότι ανάμεσα στις οχτώ υποψήφιες ταινίες εκείνης της χρονιάς ήταν και το «Ρόμα» του Alfonso Cuaron. Η πιο προσωπική ταινία του Μεξικανού σκηνοθέτη είναι ένα αριστουργηματικό χρονικό της ζωής μιας υπηρέτριας σε μια μεσοαστική οικογένεια τη δεκαετία του ’70, στην Πόλη του Μεξικό. Εδώ και αν υπάρχει χάσμα ποιότητας μεταξύ νικητή και αδικημένου.
8. 2021: CODA
Το ριμέικ της Γαλλο-Βελγικής ταινίας «Η Οικογένεια Μπελιέ» του 2014, είναι μια συμπαθητική, οικογενειακή κομεντί για μια οικογένεια κωφών και την καθημερινότητά τους. Ό,τι πρέπει δηλαδή για να περάσει κανείς μια χαλαρή βραδιά στο Netflix και τίποτε πέραν αυτού. Σίγουρα δεν είναι το ίδιο ενοχλητική από άλλες, ούτε μιλάμε ασφαλώς για απόφαση-σκάνδαλο, αλλά «Η Εξουσία του Σκύλου» είχε την σκηνοθεσία, τις ερμηνείες και το rewatchability για να την καταστήσουν τη σωστή επιλογή. Δεν πειράζει… Λίγες οι «απώλειες» αυτή τη φορά, εξαιτίας του μικρού ανταγωνισμού.
9. 2022: Τα Πάντα Όλα (Everything Everywhere All at Once)
Η ανεξήγητη φρενίτιδα και το τεράστιο μάρκετινγκ που ακολούθησε την πρώτη εμφάνιση της ταινίας αυτής και εντεύθεν, έκανε πολλούς ανθρώπους να επηρεαστούν θετικά από το τόσο μεγάλο «σπρώξιμο» των media και άλλους για τον ίδιο ακριβώς λόγο να τη σιχαθούν. Η σεναριακή αμετροέπεια, η παροξυσμική σκηνοθεσία, η έλλειψη ρυθμού και το χαώδες επιληπτικό μοντάζ, για κάποιο μυστήριο λόγο αποτέλεσαν αποχρώσες ενδείξεις πως αυτή η ταινία αξίζει να πάρει το Όσκαρ σύμφωνα με την Ακαδημία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, να το στερήσει από «Τα Πνεύματα του Ινισέριν» του Martin McDonagh, μια από τις πιο αυθεντικές, έξυπνες, ευχάριστες ταινίες των τελευταίων ετών, η οποία διαχειρίζεται τις θεματικές της φιλίας, του ιρλανδικού εμφυλίου και της πολυπλοκότητας των ανθρώπινων σχέσεων τόσο αρμονικά, με δύο αληθινά «οσκαρικές» ερμηνείες από τον Colin Farrell και Brendan Gleeson. Θα αναφέραμε και το τολμηρό «Τρίγωνο της Θλίψης», αλλά η Ακαδημία των Όσκαρ δεν θα ήταν και αυτή τόσο τολμηρή στο να βραβεύσει μια ταινία που εξαπολύει μύδρους στην ελίτ και τη συστημική ανισότητα, μέρος της οποίας είναι και η ίδια η Ακαδημία. Καλή δουλειά!
