Πίσω στα τέλη του 19ου αιώνα κάνουν την εμφάνιση τους οι πρώτες ταινίες μικρού μήκους, διάρκειας μόλις λίγων δευτερολέπτων. Το 1878, ο Βρετανός φωτογράφος Ίντγουιρντ Μάιμπριτζ, ανακάλυψε μια μηχανή, το zoopraxiscope, όπου με μεθόδους διαδοχικής φωτογράφισης κατάφερε να απεικονίσει ένα άλογο να τρέχει. Το φιλμ ήταν ασπρόμαυρο, καθώς η τεχνολογία της εποχής δεν επέτρεπε κάτι παραπάνω, και θεωρήθηκε ως πρώτη απόπειρα «κινηματογράφησης». Έκτοτε, η τέχνη του Κινηματογράφου ακολούθησε την δική του ανοδική πορεία. Τα μεγάλα κινηματογραφικά αριστουργήματα που ακολούθησαν, όπως το «Καζαμπλάνκα» (1942), και το «Ταξίδι στη Σελήνη» (1902), κινηματογραφήθηκαν όλα σε ασπρόμαυρη ταινία.
Η χρήση σε ασπρόμαυρο φιλμ, ωστόσο, δεν οφείλεται μόνο στην αδύναμη τεχνολογία της εποχής, αλλά ταίριαζε και με το ύφος των ταινιών, που στην πλειοψηφία είχαν επικό και λυρικό χαρακτήρα. Τα έντονα κοντράστ της σκιάς με το φως που δημιουργούταν ήταν σημαντικά για την ερμηνεία μιας συγκεκριμένης λήψης και βοηθούσαν στο να προκληθούν εναλλασσόμενες ψυχολογικές διαθέσεις στον θεατή. Επιπλέον, το σκοτεινό χρώμα ήταν ιδανικό για την απόδοση μιας θλιβερής ιστορίας, γεγονός που ευνόησε την δημιουργία πολεμικών και ιστορικών ταινιών κατά την περίοδο των Παγκοσμίων Πολέμων.
Η ασπρόμαυρη ταινία θα χάσει την λάμψη της την δεκαετία του 1950, όπου φτάνει στο Χόλιγουντ το έγχρωμο φιλμ. Η ρεαλιστική απόδοση που χάριζε το νέο μέσο, γοήτευσε τους θεατές αφήνοντας τον ασπρόμαυρο κινηματογράφο στο παρελθόν. Από το 1950 μέχρι σήμερα έχει δημιουργηθεί ένας ελάχιστος αριθμός ασπρόμαυρων ταινιών και χρησιμοποιείται μόνο κατ’ επιλογή με σκοπό να δώσει την δική του ιδιαίτερη αισθητική στην ταινία.
Παρακάτω ακολουθεί μια σύντομη ενδεικτική λίστα όπου συναντάμε την ασπρόμαυρη ταινία σε σύγχρονες παραγωγές:
Η Λίστα του Σίντλερ, 1993 (Schindler’s List)
(Σκηνοθεσία: Στίβεν Σπίλμπεργκ, Σενάριο: Στίβεν Ζαϊλίαν, Πρωταγωνιστές: Λίαμ Νίσον, Ρέιφ Φάινς)
Η ταινία βασίζεται στην αληθινή ιστορία του Οσκαρ Σίντλερ, ενός Γερμανού βιομηχάνου, που έσωσε 1.300 Εβραίους από το γκέτο της Βαρσοβίας. Η ταινία είναι εξ΄ολοκλήρου γυρισμένη σε ασπρόμαυρο φιλμ εκτός από μία σκηνή που το παλτό ενός κοριτσιού απεικονίζεται με κόκκινο χρώμα. Ο σκηνοθέτης, Στίβεν Σπίλμπεργκ, όταν ρωτήθηκε για αυτή του την επιλογή δήλωσε: «Η Αμερική και η Ρωσία και η Αγγλία, όλοι γνώριζαν για το Ολοκαύτωμα όταν συνέβαινε, και δεν κάναμε τίποτα. Δεν στείλαμε καμία από τις δυνάμεις μας για να σταματήσουμε την πορεία προς το θάνατο, την αδυσώπητη αυτή πορεία προς το θάνατο. Ήταν μια μεγάλη κόκκινη βούλα στο ραντάρ του καθενός, αλλά κανένας δεν έκανε κάτι. Και γι’ αυτό ήθελα να προσθέσω το κόκκινο χρώμα.»
Διασημότητες, 1998 (Celebrity)
(Σκηνοθεσία & Σενάριο: Γούντι Άλεν, Πρωταγωνιστές: Λεονάρντο Ντι Κάπριο, Κένεθ Μπράνα)
Ένας αποτυχημένος δημοσιογράφος περνάει κρίση ηλικίας και παίρνει διαζύγιο από την γυναίκα του ενώ συγχρόνως προσπαθεί να μπει στον κόσμο των διασημοτήτων για να προωθήσει ανεπιτυχώς την δουλεία του. Πρόκειται για μια δραματική κωμωδία που σατιρίζει την ματαιοδοξία των celebrieties αλλά και αυτών που προσπαθούν απεγνωσμένα να τους μοιάσουν. Η ταινία είναι εξ’ ολοκλήρου ασπρόμαυρη.
Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας, 1998 (American History X)
(Σκηνοθεσία: Τόνι Κάγιε, Σενάριο: Ντέιβιντ Μακ Κέννα, Πρωταγωνιστές: Έντουαρντ Νόρτον, Έντουαρντ Φερλόνγκ)
Ένας Αμερικανός νεοναζί, που μόλις αποφυλακίστηκε για το φόνο δύο μαύρων, προσπαθεί να πείσει το μικρότερο αδελφό του για το αδιέξοδο της ρατσιστικής φιλοσοφίας. Η ταινία παρουσιάζεται σε μια εναλλαγή έγχρωμων πλάνων που αντιπροσωπεύουν το παρόν και ασπρόμαυρων πλάνων που αντιπροσωπεύουν το κοινό παρελθόν των πρωταγωνιστών.
Ψυχώ, 1960 (Psycho)
(Σκηνοθεσία: Άλφρεντ Χίτσκοκ, Σενάριο: Τζόσεφ Στέφανο, Πρωταγωνιστές: Άντονι Πέρκινς)
Μια σειρά δολοφονιών εξελίσσεται σε ένα απομονωμένο μοτέλ. Η ταινία είναι εξ’ ολοκλήρου ασπρόμαυρη παρά το γεγονός ότι το 1960 είχε επικρατήσει ήδη το έγχρωμο. Η επιλογή αυτή όμως δεν ήταν τυχαία. Ο σκηνοθέτης, Άλφρεντ Χίτσκοκ, χρησιμοποίησε το ασπρόμαυρο φιλμ ώστε να μην σοκάρει τους θεατές με το κόκκινο χρώμα στο αίμα που κυλούσε άφθονο κατά την δολοφονία στο ντουζ, καθώς το κινηματογραφικό κοινό της εποχής δεν ήταν εξοικειωμένο σε βίαιες σκηνές. Στόχος ήταν η σκηνή να αιφνιδιάσει χωρίς όμως να προκαλέσει απέχθεια. Παρ’ όλα αυτά ο τρόμος των θεατών ήταν τεράστιος που υποστήριξαν πως παρά το ασπρόμαυρο της ταινίας, είδαν κόκκινο χρώμα. Στην πραγματικότητα για το αίμα που λερώνει την μπανιέρα χρησιμοποιήθηκε σιρόπι σοκολάτας.
