Ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου και μια από τις αντιπροσωπευτικότερες ταινίες του πολυσχιδούς σκηνοθέτη Luis Bunuel αφορά μια μάζωξη μεγαλοαστών στο σπίτι του ενός από αυτούς και την αδυναμία τους να εξέλθουν από το σαλόνι στο οποίο θα βρεθούν αναίτια εγκλωβισμένοι. Κανένα φυσικό εμπόδιο δεν ορθώνεται μπροστά τους παρά μόνο μια ανεξήγητη, νοητή δύναμη λες και η βούλησή τους παύει να υπακούει τη στιγμή που φτάνουν στο τέλος του δωματίου. Η δεξίωση των επιφανών μεγαλοαστών δεν θα αργήσει να εξελιχθεί σε ένα κοινόβιο απολίτιστων εσμών που χάνουν όλα αυτά που δήθεν φέρανε ως άνθρωποι και τώρα εξαναδραποδίζονται σε πρωτόγονα έρμαια των άγριων ενστίκτων εντός της πολυτελούς ζούγκλας σαν λιοντάρια που φοράνε σμόκιν και ύαινες με αμπιγιέ φορέματα.
Όσο εξελίσσεται η ταινία τα λουξ στολίσματα θα βανδαλιστούν προκειμένου να βρεθεί μια αντλία νερού, τα πανάκριβα έπιπλα θα γίνουν καυσόξυλα για τη φωτιά, οι προμήθειες θα τελειώσουν μαζί με το τελευταίο ψήγμα που θυμίζει ανθρώπινο πολιτισμό έως ότου να ακολουθήσουν οι κατινιές, οι μηχανορραφίες, οι κατηγορίες και τα χυδαία σχόλια ένθεν κακείθεν θυμίζοντάς μας πως το μίσος προϋπήρχε φωλιασμένο μέσα τους σε έναν βολικό λήθαργο. Αλλά ούτε οι έξω, γείτονες συγγενείς και η τοπική αστυνομία θορυβημένοι από το πρωτόγνωρο γεγονός και μολονότι έχουνε πρόσβαση και αυτοί με τα πάντα ορθάνοιχτα και ανεμπόδιστα δεν μπορούν να εισέλθουν ούτε να έρθουν σε επικοινωνία με τους μέσα. Αμφότερες πλευρές σε κάθε τους προσπάθεια να κάνουν τον δρασκελισμό, τα παρατάνε, παραλύουν, μουδιάζουν, απλώς δεν μπορούν, τόσο απλά χωρίς καμιά εξήγηση, πράγμα που και οι ίδιοι διαπιστώνουν ότι απλώς πρέπει να το αποδεχτούν «μέχρι νεοτέρας».
Ο σουρεαλιστής Bunuel παίρνει τα υποκείμενά του και με σατιρικό σαδισμό καταδυναστεύει την αξιοπρέπειά τους, σαν να πράξανε το προπατορικό αμάρτημα τους αφήνει απογυμνωμένους για να δείξουν από τι υλικό είναι φτιαγμένοι και τι είναι ικανοί να κάνουν για να επανακτήσουν τα απωλεσθέντα τους. Επιλέγοντας το ασπρόμαυρο και την σταδιακή διάβρωση, ο σκηνοθέτης ξεκινάει από μια αστεία διακωμώδηση του γεγονότος ότι οι παριστάμενοι θέλουν και δεν μπορούν να εξέλθουν του σαλονιού με τους ίδιους να χαριτολογούν για το περίεργο φαινόμενο πιστεύοντας αρχικά ότι είναι κάτι εντελώς προσωρινό. Άλλωστε, όσο τα τραπέζια είναι γεμάτα από κάθε λογής εδέσματα και οι μπουφέδες φτάνουν για να φάνε και τον αγλέορα, δράττονται της ευκαιρίας να συνεχίσουν το τσιμπούσι μέχρι σκασμού ανταλλάσοντας κουβέντες περι ανέμων και υδάτων.
Τα αποθέματα όμως ενέργειας και ικμάδας σταδιακά υποχωρούν και οι προμήθειες αρχίζουν σιγά σιγά να εξαντλούνται, η στρόφιγγα της αφθονίας στερεύει επικίνδυνα και μετά από λίγες μέρες πένονται και τα χρειώδη της επιβίωσης. Έρχεται η ώρα η απόγνωση να κάνει την εμφανίσή της δίνοντας τη σκυτάλη της πολύ σύντομα στην απελπισία που θα καταλήξει σε ένα αποκτηνωτικό παιχνίδι επιβίωσης μέσα στους τέσσερις τοίχους του πολυτελούς σαλονιού. Οι προηγουμένως εύθυμοι κύριοι και κυρίες έχουν μεταλλαχτεί σε τραγικές φιγούρες στο ανεξήγητο της ανημποριάς τους. Διψάνε, πεινάνε, μοιάζουν με άμορφες μάζες χυμένες σε καναπέδες και καρέκλες, ξεχαρβαλωμένοι, άρρωστοι και ευτελισμένοι.
Η συντριπτική πλειοψηφία των θεατών -αυτοί δηλαδή που δεν ταυτίζονται με το υπόβαθρο των πρωταγωνιστών- παρακουλουθεί με μια ένοχη απόλαυση τον εκτραχηλισμό ακόμα και την καταστροφή τους, αλλά ο σκηνοθέτης παρόλο που δεν κρύβει την ευαισθησία του στην εργατιά και το προλεταριάτο (το υπηρετικό προσωπικό ήταν το μόνο που γλίτωσε του εγκλεισμού), δεν τρέφει αυταπάτες ότι οποιαδήποτε κοινωνική τάξη είναι ευεπίφορη στα άγρια ένστικτα και οποιοσδήποτε βρισκόταν σε αυτό το βρώμικο παιχνίδι θα αντιδρούσε πάνω-κάτω αναλόγως, όπως είχε δείξει πολύ γλαφυρά αμέσως πριν στο βέβηλο «Viridiana» (1961). Tώρα είναι η σειρά της μπουρζουαζίας να τιμωρηθεί για τη ράθυμη ασφάλεια στην οποία βρίσκεται όσο της συμβαίνει κυριολεκτικά το αναπάντεχο, το απροσδόκητο, κάτι που ο δημιουργός τους επέβαλε σαν ένα τεστ από το οποίο νομοτελειακά όλοι θα κοπούν. Αυτό το απίστευτα ευφυές στην απλότητα του σουρεαλιστικό τέχνασμα που ορθώς παρεμβαίνει έτσι αφύσικα και άλογα με τον ιδιο τρόπο που εξαφανίζεται στο τέλος, κατεδαφίζει την όποια αυταρέσκεια και αλαζονεία χαρακτηρίζει την πλουτοκρατία, απαυδισμένη στη σκέψη και μόνο ότι υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να ελέγξει.
Τo εκλεπτυσμένο λεξιλόγιο της υψηλής κοινωνίας θα εκπέσει σε ένα αμετροεπές υβρεολόγιο και η αστική τους ανατροφή θα περάσει ευθύς αμέσως στη λήθη ή μάλλον στην ανυπαρξία, εκεί που ανήκε δηλαδή πάντα. Οι «άριστοι» θα χάσουν τα λογικά τους, το σαλόνι θα μετατραπεί σε ένα θέατρο του παραλόγου με τον Bunuel να παίζει σκάκι σιμουλτανέ με το όνειρο και την πραγματικότητα, το ασυνείδητο και το συνειδητό και τα πιόνια του να κινούνται σε όλες τις πιθανές θέσεις στην ασφυκτικά όμως οριοθετημένη σκακιέρα του. Παίζοντας την ίδια σκηνή ξανά και ξανά που από ένα ταμπλό βιβάν θα αρχίσουν και θα τελειώσουν όλα σε ένα ταξίδι φαντασίας (;) γυρνώντας εκεί από όπου ξεκίνησαν… στην κυριολεξία. Η πραγματικότητα που τελείται στο ασυνείδητο τους και στο συνειδητό των θεατών είναι αποκρουστική στην όψη, δυσκολοχώνευτη και αποκαλυπτική, όσο το ατυχές συναπάντημα των ανερμάτιστων προχούντων περιμένει βασανιστικά να λυθούν τα «μάγια» του Ισπανού σκηνοθέτη.
Το «Exterminating Angel» (ελληνιστί «Ο Εξολοθρευτής Άγγελος») το οποίο έγινε ανησυχητικά επίκαιρο εσχάτως λόγω πανδημίας, είναι ένα διαχρονικό αριστούργημα που δεν έχει βάλει ούτε μια ρυτίδα πάνω του, φρέσκο, καινοτόμο, κυνικό, ένα φιλοσοφικό δοκίμιο για την ανθρώπινη φυση, την απατηλή λάμψη της μεγαλοαστικής τάξης, το προαιώνιο ερώτημα του εγγενώς καλού και κακού που έθεσαν εύγλωττα οι Ρουσώ και Χομπς, τη δύναμη του ασυνείδητου και πάνω απ’όλα μια μεγαλειώδης σάτιρα για την αριστοκρατία.
Δείτε το trailer της ταινίας«Exterminating Angel» εδω:
