Σε μια εποχή όπου η τεχνολογία αναζητά συνεχώς νέους δρόμους στον σχεδιασμό και την κατασκευή, εμφανίζονται προσεγγίσεις που ξεφεύγουν από το συμβατικό. Πέρα από τις τρισδιάστατες εκτυπώσεις και τα ανακυκλώσιμα υλικά, αναδύονται πρακτικές που δεν είναι καθόλου συνηθισμένες, αλλά υπήρχαν ανέκαθεν στη φύση. Μία από αυτές είναι η κατασκευή που βασίζεται στους οργανισμούς της φύσης. Πρόκειται για μια προσέγγιση όπου η κατασκευή δεν είναι μονάχα αποτέλεσμα του ανθρώπινου σχεδιασμού, αλλά προκύπτει μέσα από τη συνεργασία με ζωντανούς οργανισμούς.
Η Neri Oxman προσεγγίζει τη φύση όχι απλώς ως πηγή έμπνευσης ή ενός απλού υλικού, αλλά ως συνεργάτη. Η δουλειά της, εστιασμένη στη σύνδεση επιστήμης, βιολογίας και αρχιτεκτονικής, εξερευνά τρόπους με τους οποίους τα φυσικά συστήματα μπορούν να ενσωματωθούν και να εμπνεύσουν νέες διαδικασίες και τεχνολογίες σχεδιασμού. Ως καθηγήτρια στο ΜΙΤ, όπου ίδρυσε και διεύθυνε την ερευνητική ομάδα Mediated Matter, επινόησε τον όρο Material Ecology (Οικολογία Υλικών) για να περιγράψει τον υπολογισμό, την κατασκευή και το ίδιο το υλικό ως αδιαχώριστες διαστάσεις του σχεδιασμού. Σε αυτήν την προσέγγιση, τα προϊόντα και τα κτίρια είναι βιολογικά ενημερωμένα και ψηφιακά κατασκευασμένα από, με και για τη φύση. Όπως αναφέρει και η ίδια στην ιστοσελίδα της, «Η ανθρωπότητα είναι μέρος της Φύσης, κι όμως ο κόσμος που έχουμε σχεδιάσει έχει δημιουργήσει ένα ρήγμα ανάμεσά μας. Τώρα είναι δική μας ευθύνη να το επουλώσουμε».
Το έργο της Silk Pavilion είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της φιλοσοφίας του εργαστηρίου της Oxman. Δεν είναι ένα έργο που χτίστηκε, αλλά υφάνθηκε από ζωντανούς οργανισμούς και με τη βοήθεια της τεχνολογίας σε έναν κοινό ρυθμό. Δημιουργήθηκε το 2013 και είναι στην ουσία εμπνευσμένο από τη φυσική ικανότητα του μεταξοσκώληκα να υφαίνει ένα ολόκληρο κουκούλι από ένα και μόνο ενιαίο νήμα μεταξιού. Το συνολικό έργο αποτελεί έναν θόλο διαμέτρου τριών μέτρων και ολοκληρώθηκε σε διάστημα τριών εβδομάδων. Για την κατασκευή, ένα σμήνος 6.500 ζωντανών μεταξοσκωλήκων ύφαινε με τη βοήθεια ενός ρομποτικού βραχίονα, ενώ καθένας από αυτούς παρήγαγε ένα χιλιόμετρο μεταξωτού νήματος.
Συνολικά, το έργο διερευνά τη σύνδεση μεταξύ τεχνολογίας και βιολογίας, ανοίγοντας τον δρόμο για μια νέα μορφή κατασκευής, όπου η υλικότητα δεν παράγεται μόνο από μηχανές, αλλά σε συνδυασμό με ζωντανούς οργανισμούς. Μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο κλώθουν οι μεταξοσκώληκες, στο Silk Pavilion, κατάφεραν να καθοδηγήσουν την κίνησή τους ώστε να κλώθουν την απαιτούμενη μορφή αντί για τρισδιάστατα κουκούλια.
Η βασική μορφή του Pavilion αποτελείται από 26 πολυγωνικά πάνελ και μεταξωτά νήματα τοποθετημένα από μία μηχανή CNC. Καθώς οι μεταξοσκώληκες έχουν ευαισθησία στις περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως στη γεωμετρική πυκνότητα, τις διακυμάνσεις στο φυσικό φως και τη θερμότητα, αφού τοποθετήθηκαν στην κατασκευή, μετανάστευαν στις πιο σκοτεινές και πυκνές περιοχές υφαίνοντας σε διαφορετικά πάχη τις επιθυμητές περιοχές. Πιο συγκεκριμένα αυτό πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια ενός διαγράμματος ηλιακής διαδρομής το οποίο κατέγραφε τη θέση του ήλιου σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή κατά την διάρκεια της ύφανσης από τους μεταξοσκώληκες. Με τον τρόπο αυτό, ρυθμιζόταν η διανομή φωτός και θερμότητας επηρεάζοντας τη θέση των μεταξοσκωλήκων.
Στο έργο αυτό, το μετάξι δεν είναι μόνο υλικό. Είναι τρόπος σκέψης. Τα έργα της Neri Oxman δεν κατασκευάζονται αλλά γεννιούνται μέσα από την εμπλοκή της τεχνολογίας με τη βιολογία και τα συστήματα της ζωής. Προβάλλουν πως η αρχιτεκτονική μπορεί να επαναπροσδιοριστεί ως μία «ζωντανή» διαδικασία, όπου τα κτίρια και οι χώροι εξελίσσονται και προσαρμόζονται στις ανάγκες των χρηστών. Και όλα αυτά στοχεύοντας σε ένα μέλλον όπου η τεχνολογία δεν κυριαρχεί στη φύση, αλλά την ακούει.
Πηγές:
- MIT media lab people. Neri Oxman. https://www.media.mit.edu/people/neri/overview/ (τελευταία πρόσβαση 05.08.2025)
- ΟΧΜΑΝ. MISSION. https://oxman.com/mission (τελευταία πρόσβαση 05.08.2025)
- ΟΧΜΑΝ. SILK PAVILION. https://oxman.com/projects/silk-pavilion-i (τελευταία πρόσβαση 05.08.2025)
- Howarth D. (2013). Silkworms and robot work together to weave Silk Pavilion. https://www.dezeen.com/2013/06/03/silkworms-and-robot-work-together-to-weave-silk-pavilion/ (τελευταία πρόσβαση 05.08.2025)
