Ανοίγοντας το 1988, η Πυραμίδα των Τιράνων της Αλβανίας λειτούργησε ως μουσείο για την κληρονομιά του μακροχρόνιου ηγέτη της κομμουνιστικής Αλβανίας, Ενβέρ Χότζα. Έπειτα από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, το κτίριο φιλοξένησε κατά καιρούς ποικίλες χρήσεις, όπως συνεδριακό κέντρο, ραδιοφωνικό σταθμό και χώρο ψυχαγωγίας, ενώ κατά την περίοδο του πολέμου του Κοσσυφοπεδίου το 1999, χρησιμοποιήθηκε ως βάση του ΝΑΤΟ. Σήμερα, αναδύεται ως ένα μνημείο της συλλογικής μνήμης και μεταμορφώνεται σε κόμβο για την πολιτιστική ζωή των νέων, μέσα από την αρχιτεκτονική προσέγγιση του γραφείου των MVRDV.
Στην αρχική της μορφή, η Πυραμίδα εξέπεμπε ένα σύμβολο βουβής επιβολής. Η μονόχρωμη υλικότητα του σκυροδέματος, σε συνδυασμό με την αυστηρότητα της γεωμετρίας της, απέδιδαν μία εικόνα δύναμης και αδιαμφισβήτητης εξουσίας. Η προσέγγιση των MVRDV ωστόσο, αγκάλιασε αυτόν τον “τσιμεντένιο μονόλιθο” και την ιστορία του, δημιουργώντας και θέτοντας σε λειτουργία από το 2023 ένα πλέον ανοιχτό γλυπτό και νέο πάρκο. Ανοίγοντας επιλεγμένες πλευρές της Πυραμίδας και προσθέτοντας πολύχρωμα κουτιά διάσπαρτα μέσα και γύρω από το κτίριο, οι MVRDV κατάφεραν να σπάσουν την αυστηρότητα του όγκου, εισάγοντας ταυτόχρονα μία ελαφρότητα και παιχνιδιάρικη διάθεση που άλλωστε χαρακτηρίζει την σχεδιαστική τους ταυτότητα. Η μεταμόρφωση που συνέβη δεν αλλοιώνει το ιστορικό παρελθόν του κτιρίου, αλλά το μετατρέπει σε έναν φιλικό και ανοιχτό δημόσιο χώρο. Λειτουργώντας πλέον ως ένα κέντρο πληροφορικής για την νεολαία, στεγάζει, μεταξύ άλλων εργαστήρια, στούντιο, γραφεία νεοσύστατων επιχειρήσεων και αίθουσες διδασκαλίας, όπου οι νέοι θα μαθαίνουν διάφορα τεχνολογικά μαθήματα δωρεάν.
Οι κεκλιμένες επιφάνειες, όντας το κύριο μορφολογικό στοιχείο του κτιρίου, διατηρούνται και μάλιστα ενεργοποιούνται εκ νέου ως σκάλες. Μετά τον θάνατο του δικτάτορα, η ερειπωμένη κατασκευή χρησίμευε για πολύ καιρό ως σημείο συνάντησης για τους νέους, οι οποίοι μάλιστα συνήθιζαν να ανεβαίνουν στις εν λόγω κεκλιμένες πλευρές του και να γλιστρούν (χωρίς καμία ασφάλεια) προς τα κάτω. Πλέον, η παρουσία των σκαλοπατιών επιτρέπει σε ανθρώπους όλων των ηλικιών να ανέβουν στην κορυφή της πυραμίδας με ασφάλεια, ενώ στον σχεδιασμό έχει επίσης συμπεριληφθεί ένα κεκλιμένο τμήμα, όπου οι άνθρωποι μπορούν ακόμα, αλλά χωρίς κίνδυνο, να γλιστρήσουν προς τα κάτω. Πρόσθετα, στην δυτική πλευρά υπάρχει ανελκυστήρας, που παρέχει άμεση πρόσβαση στην κορυφή της Πυραμίδας για όσους δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα σκαλιά.
Η προσέγγιση των MVRDV εμπνέει και αναδεικνύει την δύναμη της αρχιτεκτονικής να επαναπροσδιορίζει το δομημένο περιβάλλον, χωρίς να καταστρέφει ή να διαγράφει το φορτισμένο ιστορικό του παρελθόν. Για την ακρίβεια, στην περίπτωση της Πυραμίδας των Τιράνων, το εκδημοκρατίζει, μετατρέποντάς το σε ένα πεδίο νέων δυνατοτήτων και αλληλεπίδρασης με την κοινωνία. Το κτίριο ανήκει πλέον στον λαό. Για πολλούς Αλβανούς μάλιστα, η Πυραμίδα αποτελεί σύμβολο νίκης επί του καθεστώτος και αυτή η αίσθηση αποτέλεσε βασικό σημείο έμπνευσης για τον νέο σχεδιασμό. Αυτή η βαθιά σύνδεση που αισθάνεται ο αλβανικός λαός με την προκειμένη κατασκευή αποτυπώνεται και σε μία μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2015, όπως αναφέρουν οι MVRDV, η οποία έδειξε πως η πλειοψηφία των Αλβανών ήταν αντίθετη στην ιδέα κατεδάφισης του κτιρίου.
Η ανακαίνιση της Πυραμίδας, από μία αποκομμένη από το κοινό και επιβλητική κατασκευή – σύμβολο της εξουσίας, δίνει πλέον την ευκαιρία τόσο στους κατοίκους, όσο και στους τουρίστες ή απλά περαστικούς, να συμμετάσχουν πλέον ενεργά σε αυτόν τον νέο δημόσιο χώρο που δημιουργείται στην πρωτεύουσα της Αλβανίας.
Πηγές:
1. MVRDV. https://www.mvrdv.com/projects/312/the-pyramid-of-tirana (τελευταία πρόσβαση 08.07.2025)
2. MVRDV (2023). The people reclaim the monument: MVRDV’s Pyramid of Tirana inaugurated. https://www.mvrdv.com/news/4449/the-people-reclaim-the-monument-mvrdvs-pyramid-of-tirana-inaugurated (τελευταία πρόσβαση 08.07.2025)
