Καθώς η έκθεση των βραβείων «EUmies Awards Young Talent 2025», που απονέμονται από το Ίδρυμα Mies van der Rohe, βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι μια εξαιρετική αφορμή για να θυμηθούμε ένα από τα πλέον εμβληματικά έργα του Mies van der Rohe στη Βαρκελώνη. Το Περίπτερο της Βαρκελώνης.
Το Περίπτερο της Βαρκελώνης, σχεδιασμένο για τη Διεθνή Έκθεση της Βαρκελώνης το 1929, αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Σχεδιάστηκε από τους Ludwig Mies van der Rohe και Lilly Reich ως το εθνικό Γερμανικό Περίπτερο, με σκοπό να εκφράσει το νέο, σύγχρονο και προοδευτικό πρόσωπο της Γερμανίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν ο Mies ανέλαβε τον σχεδιασμό του, το αντιμετώπισε ως ένα κτίριο με δική του υπόσταση και όχι ως έναν απλό εκθεσιακό χώρο. Έτσι, από τη δική του σκοπιά, δεν προοριζόταν μονάχα για την έκθεση έργων ή γλυπτών, αντιθέτως θα λειτουργούσε ως ένας χώρος ηρεμίας και απόδρασης από την έκθεση.
Απομονωμένο από τους πολυσύχναστους δρόμους της πόλης της Βαρκελώνης, το Περίπτερο βρίσκεται στους πρόποδες του Εθνικού Μουσείου Τέχνης της Καταλονίας και του λόφου Μοντζουίκ. Κρυμμένο σε μία γωνιά, ανυψώνεται σε μία βάση από τραβερτίνη και απομονώνεται ακόμα περισσότερο από το περιβάλλον του, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που απομακρύνει τη συνείδηση από τη γύρω πόλη. Προσφέρει έτσι, μια αίσθηση ηρεμίας και απομόνωσης, σαν να βρίσκεται κανείς σε έναν διαφορετικό χώρο και χρόνο.
Ο σχεδιασμός του Περιπτέρου βασίζεται σε ένα τυποποιημένο σύστημα πλέγματος, που αναπτύχθηκε από τον Mies και το οποίο χρησιμεύει ως μοτίβο για την τοποθέτηση των πλακών τραβερτίνης, αλλά και ως θεμέλιο για τη διάταξη των τοίχων. Ο χαμηλός, οριζόντιος προσανατολισμός του Περιπτέρου, σε συνδυασμό με την επίπεδη στέγη που μοιάζει να αιωρείται, ενισχύει την οριζόντια γραμμικότητα της σύνθεσης και εκφράζει την λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική σκέψη του Mies. Ταυτόχρονα, το χαμηλό ύψος του κτιρίου περιορίζει το οπτικό πεδίο του επισκέπτη, καθοδηγώντας το βλέμμα του σε συγκεκριμένες απόψεις, έτσι όπως τις έχει συνθέσει ο αρχιτέκτονας.
Το εσωτερικό του Περιπτέρου αποτελείται από μετατοπισμένες θέσεις τοίχων, που λειτουργούν σε συνδυασμό με το χαμηλό επίπεδο της στέγης για να ενθαρρύνουν την κίνηση ανάμεσα στις πλαισιωμένες απόψεις του Mies. Αυτός ο σχεδιασμός θέτει τον επισκέπτη σε μια διαδικασία ανακάλυψης, καθώς μέσα από εναλλασσόμενες προοπτικές, στενοί διάδρομοι ανοίγονται ξαφνικά σε ευρύτερους χώρους, προσφέροντας νέες θέες και λεπτομέρειες που προηγουμένως παρέμεναν αθέατες.
Η οροφή ωστόσο, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πτυχές του Περιπτέρου για την εμπειρία του επισκέπτη, καθώς υποστηρίζεται από οκτώ λεπτές, σταυρωτές κολόνες, οι οποίες απελευθερώνουν το εσωτερικό σε μια ανοιχτή κάτοψη. Παράλληλα, η προεξοχή της πάνω από το εξωτερικό τμήμα του Περιπτέρου δημιουργεί μια ασαφή χωρική οριοθέτηση, όπου τα όρια μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού συγχωνεύονται. Ακόμα, μία μεγάλη ρηχή ανακλαστική πισίνα επεκτείνεται σε όλο το βάθρο του Περιπτέρου, συμπληρώνοντας τον όγκο, ενώ μια μικρότερη, που βρίσκεται πίσω από τον εσωτερικό χώρο, επιτρέπει στο φως να εισέρχεται και να φωτίζει τις επιφάνειες από μάρμαρο και τραβερτίνη.
Τα υλικά που συνθέτουν το Περίπτερο αποτελούν την πραγματική αρχιτεκτονική ουσία του έργου, αφού διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις βιωματικές εμπειρίες που το χαρακτηρίζουν. Το Περίπτερο συνδυάζει το τεχνητό με το φυσικό, χρησιμοποιώντας τέσσερις τύπους μαρμάρου, χάλυβα, χρώμιο και γυαλί. Τα μάρμαρα προέρχονται από τις Ελβετικές Άλπεις και τη Μεσόγειο, ενώ περιλαμβάνεται και αρχαίο πράσινο μάρμαρο από την Ελλάδα. Ωστόσο, το υλικό που κυριαρχεί είναι ο ιταλικός τραβερτίνης, ο οποίος, όταν εκτίθεται στο ηλιακό φως, το διαχέει και το ανακλά στον εσωτερικό χώρο.
Οι Mies van der Rohe και Lilly Reich σχεδίασαν επίσης μια καρέκλα ειδικά για το Περίπτερο, κατασκευασμένη από μεταλλικό σκελετό και επενδυμένη με δέρμα. Με την πάροδο του χρόνου, η καρέκλα αυτή αναδείχθηκε σύμβολο του μοντέρνου σχεδιασμού και παραμένει μέχρι σήμερα σε παραγωγή και εμπορική κυκλοφορία.
Το 1930, με τη λήξη της Διεθνούς Έκθεσης, το αρχικό Περίπτερο αποσυναρμολογήθηκε. Με την πάροδο του χρόνου όμως, κατέστη σημείο αναφοράς, όχι μόνο ως έργο του Mies van der Rohe, αλλά και για τη μοντέρνα αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα γενικότερα. και αυτό οδήγησε σε έντονες σκέψεις και συζητήσεις γύρω από την πιθανότητα ανακατασκευής του. Έτσι το 1980, μια ομάδα Καταλανών αρχιτεκτόνων ανέλαβε την ανακατασκευή του, βασιζόμενη σε φωτογραφίες και τα ελάχιστα διασωθέντα σχέδια. Πλέον, είναι γνωστό ως Περίπτερο της Βαρκελώνης και βρίσκεται ίδια τοποθεσία όπως το 1929.
Πηγές:
- AD Classics: Barcelona Pavilion / Mies van der Rohe. Archdaily. https://www.archdaily.com/109135/ad-classics-barcelona-pavilion-mies-van-der-rohe (τελευταία πρόσβαση 27.08.2025)
- Learn. Fundació Mies van der Rohe. https://miesbcn.com/the-pavilion/ (τελευταία πρόσβαση 27.08.2025)
- Ludwig Mies van der Rohe Barcelona Chair Designed 1929. MoMA. https://www.moma.org/collection/works/4369 (τελευταία πρόσβαση 27.08.2025)
- Wade S., The Barcelona Pavilion By Ludwig Mies Van Der Rohe Is A Textural Delight. Igant. https://www.ignant.com/2020/02/28/the-barcelona-pavilion-by-ludwig-mies-van-der-rohe-is-a-textural-delight/ (τελευταία πρόσβαση 27.08.2025)
