Ειδικοί συντηρητές έργων τέχνης από το Πανεπιστήμιο της Northumbria (Νορθουμβρίας) που εργάζονταν για το Μουσείο Bowes στην Κομητεία του Durham (Ντάραμ) της Αγγλίας, ανακάλυψαν μια εικόνα της Γέννησης του Χριστού. Η σκηνή της Γέννησης βρισκόταν κρυμμένη κάτω από την επιφάνεια ενός άλλου παμπάλαιου έργου τέχνης, χρονολογούμενου το 16ο αιώνα. Η αποκάλυψη αυτή συνέβη κατά την διάρκεια των εργασιών εξέτασης και αποκατάστασης ενός ιστορικού πίνακα, αγνώστου καλλιτέχνη, που απεικόνιζε τον αποκεφαλισμό του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.
Ο πίνακας ανήκε στην συλλογή του Μουσείου Bowes και φαίνεται να είχε συλλεχθεί από τους ίδιους τους ιδρυτές του, τον John και την Josephine Bowes, τον 19ο αιώνα. Φιλοτεχνημένος με όψιμη μεσαιωνική τεχνοτροπία πιθανώς αποτελούσε μέρος ενός μεγαλύτερου έργου, ίσως ενός τριπτύχου Αγίας Τράπεζας.
Στην παράσταση του πίνακα απεικονίζεται ο Άγιος Ιωάννης πριν την εκτέλεσή του με σφιγμένες τις παλάμες των χεριών του, σε μια στάση προσευχής-παράκλησης, κατά πάσα πιθανότητα τη στιγμή που παρακαλούσε για θεία σωτηρία. Όπως υπαγόρευε το τυπικό εκείνης της περιόδου, η παράσταση ζωγραφίστηκε πάνω καμβά που αργότερα προσκολλήθηκε πάνω σε μια μεγάλη πλάκα κατασκευασμένη από ξύλινες τάβλες, συνήθως βελανιδιάς, πεύκου ή καστανιάς. Με το πέρασμα των χρόνων η ξύλινη κατασκευή αλλοιώθηκε και άρχισε να χαλάει με επακόλουθο οι φροντιστές του Μουσείου να απευθυνθούν για βοήθεια στους καταξιωμένους συντηρητές του Πανεπιστημίου της Northumbria προκειμένου να αποκαταστήσουν την ζημιά. Με μια πρώτη ματιά, όλα έδειχναν πως ο πίνακας βρισκόταν σε κακή κατάσταση αρκετό καιρό, καθώς η οπίσθια πλάκα του, που αποτελούταν από κάμποσα κομμάτια ξύλου που ενώνονταν μεταξύ τους, υπέστη σημαντική απώλεια χρώματος, ειδικά στα σημεία όπου ήταν τοποθετημένη η ξύλινη υποστήριξη με τα ενωμένα σανίδια.
Πρωταρχικός στόχος των ειδικών που ανέλαβαν την αποκατάστασή του ήταν να εξηγήσουν γιατί συνέβη αυτό και να προτείνουν πιθανές λύσεις που θα εξασφάλιζαν ότι ο πίνακας θα έμενε προστατευμένος στα επόμενα χρόνια. Έτσι, όπως είθισται στο πρώτο στάδιο τέτοιου είδους ερευνών, διεξήχθησαν ακτινογραφίες ώστε να εξεταστούν οι στρώσεις κάτω από την επιφάνειά του σε μια προσπάθεια εκτίμησης της ζημιάς.
Όταν οι συντηρητές ολοκλήρωσαν την διαδικασία ακτινογράφησης στον κατεστραμμένο καμβά με την απεικόνιση του Βαπτιστή, διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι κάτω από την εικόνα υπέβοσκε η σκηνή της Γέννησης από την οποία ξεπρόβαλαν φιγούρες αγγέλων με φωτοστέφανο, ένα μωρό μέσα σε παχνί, μια μορφή που έτεινε τα χέρια της κρατώντας κάποιο αντικείμενο και ένα περίγραμμα που θύμιζε στάβλο.
Το ξεχασμένο για πολλά χρόνια καλλιτέχνημα απεικονίζει ξεκάθαρα το περίγραμμα του Ιησού ως νεογέννητου βρέφους, ξαπλωμένο στη φάτνη να φέρει φωτοστέφανο. Ο φωτοστέφανος του βρέφους, όπως αποδεικνύουν οι ακτινογραφίες, αποτελούνταν από φύλλα χρυσού, μια τεχνική ιδιαίτερα συνηθισμένη σε θρησκευτικές απεικονίσεις. Τη σκηνή συμπληρώνουν διάφορες μορφές που περιτριγυρίζουν το θείο βρέφος. Ανάμεσά τους διακρίνονται φωτοστεφανωμένοι άγγελοι, μια μορφή που εικάζεται πως είναι βοσκός και μια μορφή με φωτοστέφανο που τείνει τα χέρια της σαν να προσφέρει δώρο και μάλλον ταυτίζεται με έναν από τους τρεις Μάγους. Όπως φανερώνει το βάθος της εικόνας το περίγραμμα του κτίσματος πιθανώς αποδίδει ένα στάβλο.
Η Nicky Grimaldi, εξειδικευμένη συντηρήτρια και λέκτορας του Πανεπιστημίου της Northumbria, διευκρινίζει: «Ήταν τόσο ευχάριστη έκπληξη να βλέπεις μια σκηνή Γέννησης να αποκαλύπτεται κάτω από τον πίνακα που βλέπουμε σήμερα». Και συνεχίζει χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο ως πραγματικά ασυνήθιστο. Είναι σπάνιο για τους επιστήμονες να βρίσκουν πίνακες κρυμμένους με αυτό τον τρόπο. Συνήθως, αυτό που αποκαλύπτεται κάτω από πίνακες φημισμένων ζωγράφων είναι ένα προσχέδιο παρόμοιο με το αρχικό και όχι το επικαλυμμένο προσχέδιο μιας εντελώς διαφορετικής σύνθεσης. Επιπλέον, πολλοί έκαναν λόγο για ένα αληθινό «Χριστουγεννιάτικο Θαύμα» στηριζόμενοι στη χρονική στιγμή της ανακάλυψης ακριβώς πριν τα Χριστούγεννα. H επικεφαλής του Μουσείου Bowes, Dr Jane Whittaker, δήλωσε πανευτυχής και έκπληκτη για το θαυμαστό μυστικό που έκρυβε το έργο του 16ου αιώνα και θεωρεί ευτυχή συγκυρία την αποκάλυψή του την περίοδο πριν τα Χριστούγεννα.
Ένα ακόμα παράδοξο που αποκάλυψε η ακτινογράφηση του καλλιτεχνήματος ήταν η παρουσία γραμμών- που είχαν γεμιστεί με ένα άλλο στρώμα χρώματος (λευκό μολύβι) – γεγονός που προδίδει την ύπαρξη προκαταρκτικού σχεδίου και οδηγεί στο συμπέρασμα πως πιθανώς η σκηνή είναι αντίγραφο κάποιου πρωτότυπου έργου.
Τα επόμενα βήματα της ομάδας είναι να διευκρινίσουν το μυστήριο που περιβάλει το έργο και να απαντήσουν σε ερωτήματα που σχετίζονται με το πότε ζωγραφίστηκε η παράσταση της Γέννησης και ακολούθως για ποιο λόγο καλύφθηκε εφόσον είναι σχεδόν βέβαιο πως δεν υπάρχουν ελπίδες να αποκαλυφθεί το όνομα του καλλιτέχνη που τις δημιούργησε. Η μέθοδος που επιλέχθηκε και δύναται να παρέχει επιπρόσθετες γνώσεις είναι η χημική ανάλυση του πίνακα που στηρίζεται σε εξειδικευμένα εργαλεία, εξοπλισμό και τεχνικές όπως η χρήση ηλεκτρονικού μικροσκοπίου σάρωσης, φασματοσκοπίας ακτίνων Χ με διασπορά ενέργειας και υπέρυθρης ακτινογραφίας.
