ΟΕΔΒ: Η ιστορία και η σημασία μιας μικρής αλλά μεγάλης σφραγίδας
Κάθε χρόνο οι μαθητές στα σχολεία παραλαμβάνουν τα νέα τους βιβλία ως κάτι συνηθισμένο. Όμως, ποια είναι η ιστορία των δωρεάν σχολικών βιβλίων; Όλοι όσοι μεγαλώσαμε στην Ελλάδα σίγουρα έχουμε αναρωτηθεί τι σημαίνει το σύμβολο ΟΕΔΒ που αναγράφεται στα σχολικά εγχειρίδια. Αν και για πολλούς ήταν ασήμαντο ή περνούσε απαρατήρητο, είναι μια σφραγίδα με μεγάλη ιστορία κοινωνικής μέριμνας, εκπαιδευτικής πολιτικής και αγώνα για ίσες ευκαιρίες προς όλους τους μαθητές. Πιο συγκεκριμένα, ο ΟΕΔΒ δηλαδή ο Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, υπήρξε επί δεκαετίες ο κρατικός φορέας που ήταν υπεύθυνος για την έκδοση, εκτύπωση και διανομή των σχολικών βιβλίων σε όλη την Ελλάδα. Το σύμβολο ΟΕΔΒ στα εξώφυλλα των σχολικών βιβλίων αποτελούσε απόδειξη ότι το συγκεκριμένο βιβλίο έχει εκδοθεί από τον επίσημο κρατικό οργανισμό και παρέχονταν δωρεάν στους μαθητές. Η ύπαρξη ενός ενιαίου οργανισμού διασφάλιζε ότι το εκπαιδευτικό υλικό θα ήταν κοινό για όλους τους μαθητές της χώρας, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης ή προσβασιμότητας. Ωστόσο, Ο ΟΕΔΒ καταργήθηκε επίσημα το 2012 και αντικαταστάθηκε από τον ΙΤΥΕ-Διόφαντο, ο οποίος είναι πλέον υπεύθυνος για την εκτύπωση και διανομή των σχολικών βιβλίων. Παρόλο που ο οργανισμός ΟΕΔΒ δεν υφίσταται πια, η ιστορική του σημασία παραμένει ζωντανή καθώς διαμόρφωσε μια πιο δίκαιη εκπαιδευτική πραγματικότητα για όλους τους μαθητές και λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι η εκπαίδευση απαιτεί συνεχή μέριμνα, σχεδιασμό και κρατική δέσμευση, ώστε κάθε μαθητής ανεξαρτήτως τόπου ή κοινωνικής θέσης να έχει ίσες ευκαιρίες να αναπτύξει τις δεξιότητές του και να χτίσει το μέλλον του.
Η τομή του 1963: δωρεάν διανομή σχολικών βιβλίων για όλους
Η ιστορία των δωρεάν σχολικών βιβλίων ξεκίνησε το 1963, όταν καθιερώθηκε η δωρεάν διανομή σχολικών βιβλίων προς όλους τους μαθητές, κάτι που αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις του 20ου αιώνα όσον αφορά την εκπαίδευση. Η απόφαση αυτή για δωρεάν διανομή βιβλίων δεν ήταν τυχαία, αλλά ήταν αποτέλεσμα πολιτικών και κοινωνικών πιέσεων που σχετίζονταν με την ανάγκη για εκσυγχρονισμό της χώρας και μείωσης των ανισοτήτων. Μέχρι τότε τα βιβλία αγοράζονταν από τους γονείς των μαθητών με συχνά απαγορευτικό κόστος, ειδικά για πολυμελείς ή ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες, όπως οι αγροτικές. Σε πολλές περιοχές οι μαθητές αντάλλαζαν βιβλία μεταξύ τους ή χρησιμοποιούσαν παλιά αντίτυπα, κάτι που δυσκόλευε τη μαθησιακή διαδικασία και ενίσχυε τις ανισότητες. Η κυβέρνηση του 1963, θεώρησε πως η μάθηση πρέπει να είναι καθολικό δικαίωμα και αποφάσισε τη δωρεάν παροχή σχολικών βιβλίων. Αυτό αντιμετωπίστηκε από κάποιους ως κάτι δαπανηρό και φιλόδοξο, όμως η κοινωνική πίεση και οι αυξανόμενες ανάγκες των μαθητών οδήγησαν στην υλοποίηση του εγχειρήματος. Η παροχή δωρεάν σχολικών βιβλίων συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας συλλογικής εκπαιδευτικής κουλτούρας, καθώς για χιλιάδες οικογένειες με οικονομική στενότητα η αρχή της σχολικής χρονιάς ήταν μια περίοδος άγχους, εφόσον δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στο υψηλό κόστος των βιβλίων και η θέσπιση του νέου μέτρου ήταν για αυτούς μια ανακούφιση. Τ α σχολικά εγχειρίδια έγιναν εργαλεία μάθησης και αποτέλεσαν κοινό σημείο αναφοράς, ένα σύμβολο του ότι η εκπαίδευση είναι δημόσιο αγαθό, το οποίο πρέπει να προσφέρεται ισότιμα σε όλους.
Η κοινωνική σημασία του μέτρου
Με την καθιέρωση του νέου μέτρου, μειώθηκαν οι ανισότητες μεταξύ των μαθητών και η σχολική διαρροή, καθώς προηγουμένως πολλοί μαθητές εγκατέλειπαν το σχολείο επειδή δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στο εκπαιδευτικό υλικό, κυρίως στην επαρχία και ενισχύθηκε η ισότητα ευκαιριών και πρόσβασης στην μάθηση, χωρίς οικονομικά κριτήρια. Όλοι οι μαθητές μπορούσαν να αποκτήσουν τα ίδια σχολικά εγχειρίδια και να συμμετάσχουν ισότιμα στην μαθησιακή διαδικασία. Ακόμη, μέσω του ΟΕΔΒ δημιουργήθηκε μια ενιαία ποιότητα εκπαίδευσης καθώς ακολουθούνταν συγκεκριμένα πρότυπα και δεν υπήρχαν διαφορές στην ύλη που διδασκόταν ανά περιοχή. Επιπλέον, η ύπαρξη ενιαίων βιβλίων ενίσχυσε τον παιδαγωγικό σχεδιασμό, επιτρέποντας στους εκπαιδευτικούς να βασίζονται σε κοινό υλικό, κάτι που διευκόλυνε την οργάνωση της ύλης και την αξιολόγηση της ύλης. Έτσι, γίνεται αντιληπτό πως το σύμβολο ΟΕΔΒ δεν είναι απλώς μια σφραγίδα στα εξώφυλλα των σχολικών βιβλίων, αλλά κομμάτι της εκπαιδευτικής ιστορίας της Ελλάδας, που συμβολίζει την μετάβαση από μια άνιση εκπαιδευτική πραγματικότητα σε μια κοινωνία όπου η εκπαίδευση αποτελεί δικαίωμα και όχι προνόμιο. Υπενθυμίζει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν γενιές μαθητών και την σημασία της κρατικής παρέμβασης προκειμένου να εξαλειφθούν οι κοινωνικές ανισότητες.
Πηγές
Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ιστορικές πληροφορίες για εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και σχολικά βιβλία (ανακτήθηκε από: minedu.gov.gr) (τελευταία πρόσβαση: 7/12/2025)
ΙΤΥΕ «Διόφαντος». Διανομή σχολικών βιβλίων- Ρόλος του οργανισμού μετά την κατάργηση του ΟΕΔΒ. (ανακτήθηκε από: itye.gr) (τελευταία πρόσβαση: 7/12/2025)
