Η ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης αποτελεί έναν καθρέφτη των κοινωνικών αλλαγών και των προβληματισμών που συνεχίζουν να διαμορφώνουν το σύγχρονο εκπαιδευτικό τοπίο. Στο πλαίσιο αυτό, τα σχολεία θηλέων και αρρένων στην Ελλάδα αναδεικνύουν την πορεία από τις πρώτες μεταρρυθμίσεις του νεοσύστατου ελληνικού κράτους μέχρι τις σημερινές προκλήσεις της ισότητας των φύλων. Η διαδρομή προς την εκπαιδευτική συνεκπαίδευση αποκαλύπτει βαθύτερα κοινωνικά διλήμματα και αναζητήσεις, που αντικατοπτρίζουν τη συνεχιζόμενη αναζήτηση για μια ισότιμη και ολιστική εκπαιδευτική εμπειρία για όλα τα παιδιά.
Οι Ρίζες του Διαχωρισμού
Το 1834, το διάταγμα του Καποδίστρια θεμελιώνει επίσημα τον εκπαιδευτικό διαχωρισμό των φύλων στην Ελλάδα. Ο νόμος προέβλεπε τη λειτουργία χωριστών σχολείων αρρένων και θηλέων, αν και δεν απαγόρευε απολύτως τη συνεκπαίδευση, όπου αυτό ήταν οικονομικά αναγκαίο. Αυτή η νομοθετική ρύθμιση αντανακλούσε τις κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής για την «κατάλληλη» εκπαίδευση των δύο φύλων, όπου τα κορίτσια εθεωρούντο ικανά κυρίως για τα εργόχειρα και τη νοικοκυρική αγωγή.
Οι στατιστικές της εποχής είναι αποκαλυπτικές: το 1890, σε σύνολο 206 πόλεων και κωμοπόλεων, λειτουργούσαν 220 σχολεία αρρένων με 16.398 μαθητές και 215 σχολεία θηλέων με μόλις 8.668 μαθήτριες, ποσοστό 34,6%. Η ανισότητα γινόταν ακόμη πιο έντονη στα χωριά, όπου η εκπαίδευση των κοριτσιών παρέμενε σπάνια και περιθωριακή.
Η Μακρά Πορεία προς την Ισότητα
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929 σηματοδοτεί έναν κομβικό σταθμό στην ελληνική εκπαίδευση. Ο νόμος 4397 του υπουργού Παιδείας Κ. Γόντικα καταργεί τα σχολεία θηλέων και αρρένων και καθιερώνει επίσημα τη συνεκπαίδευση αγοριών και κοριτσιών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γόντικας στη σχετική έκθεσή του: «Η ύπαρξις χωριστών σχολείων θηλέων και αρρένων είναι πολυτέλεια, την οποία δεν ήτο δυνατόν να βαστάσσουν οι οικονομικώς ασθενείς ώμοι του κράτους».
Αυτή η αλλαγή δεν αντανακλούσε μόνο οικονομικούς περιορισμούς, αλλά και μια σταδιακή μεταβολή των κοινωνικών αντιλήψεων για τη γυναικεία εκπαίδευση. Η αναγνώριση του δικαιώματος των κοριτσιών στην εκπαίδευση συνδέθηκε με ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές και την ανάγκη για περισσότερο εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό.
Το Σύγχρονο Εκπαιδευτικό Τοπίο
Σήμερα, η ελληνική εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από την πλήρη συνεκπαίδευση των φύλων σε όλες τις βαθμίδες. Από το νηπιαγωγείο έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, αγόρια και κορίτσια παρακολουθούν μαθήματα στις ίδιες τάξεις, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ισότιμης πρόσβασης στη γνώση.
Ωστόσο, η επίτευξη της τυπικής ισότητας δεν σημαίνει την εξάλειψη όλων των έμφυλων ανισοτήτων στην εκπαίδευση. Σύγχρονες έρευνες αναδεικνύουν ότι παρά την αριθμητική υπεροχή των κοριτσιών σε όλες τις βαθμίδες, εξακολουθούν να υπάρχουν έμφυλα στερεότυπα που επηρεάζουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές.
Ανισότητες και Νέες Προκλήσεις
Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο αντιμετωπίζει νέες μορφές έμφυλων ανισοτήτων που δεν είναι άμεσα ορατές. Τα κορίτσια εξακολουθούν να υποεπιδίδουν σε τομείς όπως οι νέες τεχνολογίες και οι φυσικές επιστήμες, ενώ οι παραδοσιακές προτιμήσεις για «κατάλληλα» επαγγέλματα κατά φύλο παραμένουν ισχυρές.
Οι εκπαιδευτικοί, συχνά ασυνείδητα, διαιωνίζουν έμφυλα στερεότυπα μέσα από διαφορετικές προσδοκίες και αλληλεπιδράσεις με αγόρια και κορίτσια. Αυτές οι «κρυφές» πρακτικές δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου η τυπική ισότητα συνυπάρχει με ουσιαστικές διαφοροποιήσεις στις εκπαιδευτικές εμπειρίες.
Προς μια Νέα Οπτική της Ισότητας
Η πρόκληση για το σύγχρονο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι πλέον η επίτευξη της τυπικής εκπαίδευσης, αλλά η δημιουργία ενός περιβάλλοντος πραγματικής ισότητας ευκαιριών. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025 αναγνωρίζει την ανάγκη ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Οι σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές καλούνται να υπερβούν τα παραδοσιακά στερεότυπα και να δημιουργήσουν χώρους όπου κάθε παιδί, ανεξάρτητα από το φύλο του, μπορεί να αναπτύξει πλήρως τις ικανότητές του. Αυτό προϋποθέτει συνεχή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων και καλλιέργεια μιας κουλτούρας ισότητας και αμοιβαίου σεβασμού.
Η ιστορική διαδρομή από τα χωριστά σχολεία θηλέων και αρρένων στη σύγχρονη συνεκπαίδευση αποτελεί μια συνεχή αναζήτηση της πραγματικής ισότητας. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, φέροντας το βάρος αλλά και τη σοφία της ιστορίας του, καλείται να γράψει ένα νέο κεφάλαιο όπου η εκπαίδευση θα αποτελεί πραγματικά το μέσο απελευθέρωσης κάθε ανθρώπου από τα όρια που του επιβάλλει το φύλο του.
Πηγές:
ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (2020). Φύλο και Εκπαιδευτική Πραγματικότητα στην Ελλάδα. Ανακτήθηκε από https://www.kethi.gr/sites/default/files/attached_file/file/2020-10/Φύλο_και_Εκπαιδευτική_Πραγματικότητα.pdf (τελευταία πρόσβαση 29.8.2025).
Ασυλογιστάκη, Ι. (2025). Αγόρια και κορίτσια στο ίδιο σχολείο, η μακρά ιστορία προς την συνεκπαίδευση. Αθηνοδρόμιο. Ανακτήθηκε από https://www.athinodromio.gr/αγόρια-και-κορίτσια-στο-ίδιο-σχολείο-η/ (τελευταία πρόσβαση 29.8.2025).
