Η επίδραση των κοινωνικών δικτύων στην αυτοεκτίμηση και την ψυχολογία των νέων

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αναδειχθεί σε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας των νέων, προσφέροντας πλατφόρμες για επικοινωνία, έκφραση και κοινωνική αλληλεπίδραση. Ωστόσο, η συνεχής έκθεση σε επιμελημένες και ιδανικές απεικονίσεις της ζωής των άλλων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση και την ψυχολογική ευημερία των εφήβων.

Η φύση των κοινωνικών δικτύων

Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram και το TikTok, ενθαρρύνουν τους χρήστες να παρουσιάζουν τις καλύτερες στιγμές της ζωής τους, συχνά μέσω φίλτρων και επεξεργασμένων εικόνων. Αυτή η πρακτική δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου οι νέοι συγκρίνουν τον εαυτό τους με ιδανικές και συχνά μη ρεαλιστικές απεικονίσεις, οδηγώντας σε μειωμένη αυτοεκτίμηση και αυξημένη αίσθηση ανεπάρκειας.

Ο ρόλος της κοινωνικής σύγκρισης

Η κοινωνική σύγκριση είναι ένα φυσικό ανθρώπινο φαινόμενο, αλλά στα κοινωνικά δίκτυα εντείνεται λόγω της συνεχούς έκθεσης σε επιμελημένο περιεχόμενο. Οι έφηβοι, σε μια κρίσιμη περίοδο διαμόρφωσης της ταυτότητάς τους, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτές τις συγκρίσεις, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Συνέπειες στην ψυχολογική ευημερία

Η συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης μέσω “likes” και σχολίων μπορεί να δημιουργήσει έναν κύκλο εξάρτησης από την εξωτερική αποδοχή. Η έλλειψη αυτής της επιβεβαίωσης μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, κατάθλιψη και άλλες ψυχολογικές δυσκολίες.

Επιπλέον, η συνεχής ανάγκη για προβολή και η προσκόλληση στην εξωτερική εικόνα μπορούν να οδηγήσουν σε αποξένωση από τον πραγματικό εαυτό. Οι έφηβοι μπορεί να αισθάνονται ότι η αξία τους εξαρτάται από την ψηφιακή τους εικόνα, γεγονός που ενισχύει την ανασφάλεια και την αυτοκριτική. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις, έχει παρατηρηθεί αύξηση περιστατικών διατροφικών διαταραχών και αυτοτραυματισμών, τα οποία σχετίζονται με την πίεση της ψηφιακής τελειότητας.

Ενεργή vs παθητική χρήση

Έρευνες δείχνουν ότι η ενεργή συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα, όπως η ανάρτηση περιεχομένου και η αλληλεπίδραση με άλλους, μπορεί να έχει λιγότερο αρνητικές επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση σε σύγκριση με την παθητική παρακολούθηση περιεχομένου. Η παθητική χρήση ενισχύει την κοινωνική σύγκριση και την αίσθηση ανεπάρκειας.

Στρατηγικές αντιμετώπισης

Για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων των κοινωνικών δικτύων στην αυτοεκτίμηση των νέων, προτείνονται οι εξής στρατηγικές:

• Εκπαίδευση στην Ψηφιακή Εγγραμματοσύνη: Ενίσχυση της κριτικής σκέψης σχετικά με το περιεχόμενο που προβάλλεται στα κοινωνικά δίκτυα.

• Προώθηση Θετικών Προτύπων: Ανάδειξη ρεαλιστικών και ποικίλων προτύπων ομορφιάς και επιτυχίας.

• Ενίσχυση της Αυτογνωσίας: Καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης μέσω δραστηριοτήτων που ενισχύουν την προσωπική ανάπτυξη και την αυτοαποδοχή.

Προτάσεις για εκπαίδευση στα σχολεία

Η ενσωμάτωση προγραμμάτων ψηφιακής παιδείας στο σχολικό περιβάλλον μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά για τους νέους. Μέσα από δραστηριότητες που ενθαρρύνουν την αυτοπαρατήρηση, την κατανόηση των ψηφιακών κινδύνων και την αναγνώριση ψυχολογικών επιπτώσεων, οι μαθητές αποκτούν τα κατάλληλα εφόδια για να πλοηγούνται υπεύθυνα στον ψηφιακό κόσμο. Η ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης μέσα από βιωματική εκπαίδευση μπορεί να ενδυναμώσει την ψυχική ανθεκτικότητα των εφήβων και να μειώσει την εξάρτησή τους από την ψηφιακή αναγνώριση.

Κατακλείδα

Η κατανόηση της επίδρασης των κοινωνικών δικτύων στην αυτοεκτίμηση των νέων είναι κρίσιμη για την προώθηση της ψυχικής τους ευημερίας. Μέσω της εκπαίδευσης, της υποστήριξης και της προώθησης θετικών προτύπων, μπορούμε να συμβάλουμε στη δημιουργία ενός πιο υγιούς ψηφιακού περιβάλλοντος για τους εφήβους.

Η συνεργασία μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών και ειδικών ψυχικής υγείας είναι καθοριστική για την πρόληψη και τη διαχείριση των επιπτώσεων αυτών. Είναι σημαντικό οι νέοι να ενισχύονται στην ανάπτυξη της εσωτερικής τους αξίας και να ενθαρρύνονται να βλέπουν τον εαυτό τους πέρα από τους αριθμούς των ακολούθων ή των επιδοκιμασιών. Μόνο έτσι μπορεί να καλλιεργηθεί μια ουσιαστική και ανθεκτική αυτοεκτίμηση στον ψηφιακό κόσμο.

Βιβλιογραφία:

• Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture.

• Royal Society for Public Health (2017). #StatusOfMind: Social media and young people’s mental health and wellbeing.

• Fardouly, J., Diedrichs, P. C., Vartanian, L. R., & Halliwell, E. (2015). Social comparisons on social media: The impact of Facebook on young women’s body image concerns and mood. Body Image.