Ο Alain Guiraudie δεν είναι ένας τυχαίος σκηνοθέτης στη σύγχρονη γαλλική κινηματογραφία. Έγινε γνωστός στο διεθνές κοινό με το Stranger by the Lake (2013), ένα queer θρίλερ που συνδύαζε τον ερωτισμό με την υπαρξιακή αγωνία. Η γραφή του είναι τολμηρή, υπαινικτική και πάντα πολιτικά φορτισμένη, αλλά χωρίς διδακτισμό. Με τη νέα του ταινία, Misericordia, που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Καννών το 2024 και προβλήθηκε σε Λοκάρνο, Τορόντο και Ρότερνταμ, ο Guiraudie επιστρέφει στην καρδιά της αγωνίας — εκεί όπου οι χαρακτήρες κρύβουν περισσότερα απ’ όσα λένε και κάθε ήσυχη γωνιά κρύβει πιθανό κίνδυνο.
Η πλοκή: Επιστροφή σε ένα χωριό που δεν ξέχασε
Ο Ζερεμί φτάνει σε ένα μικρό γαλλικό χωριό για να παραστεί στην κηδεία του πρώην εργοδότη του, του φούρναρη. Ο θάνατος του ηλικιωμένου άντρα φαίνεται φυσιολογικός, αλλά το βλέμμα του γιου του, του Βενσάν, μαρτυρά κάτι βαθύτερο. Ο Ζερεμί δεν είναι καλοδεχούμενος. Παρ’ όλα αυτά, η χήρα του νεκρού, η Μαρτίν, τον φιλοξενεί με ζεστασιά – ίσως υπερβολική. Ένας παράξενα ελεγκτικός ιερέας τον προσεγγίζει με αμφίβολες προθέσεις. Κι ένας νεαρός, ο Βάλτερ, του τραβάει την προσοχή με τρόπους που δεν δηλώνονται ρητά.
Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, εμείς, οι θεατές, γνωρίζουμε κάτι που δεν γνωρίζουν όλοι οι χαρακτήρες. Γνωρίζουμε ότι υπήρξε ένας θάνατος που δεν ήταν τυχαίος. Γνωρίζουμε ποιος ευθύνεται. Και γι’ αυτό, η ένταση δεν χτίζεται γύρω από το ερώτημα «ποιος το έκανε;», αλλά γύρω από το «πότε – και αν – θα αποκαλυφθεί». Είναι αυτό που έλεγε ο Χίτσκοκ: δεν δείχνεις τη βόμβα να σκάει· τη βάζεις κάτω από το τραπέζι και παρακολουθείς τους ήρωες να μιλούν για ασήμαντα πράγματα, ενώ εμείς ξέρουμε ότι σε λίγα λεπτά θα γίνει η έκρηξη.
Ο Guiraudie εφαρμόζει αυτή τη λογική με μαεστρία. Η ένταση είναι διαρκής, όχι γιατί συμβαίνει κάτι φανερά απειλητικό, αλλά γιατί η κάθε σκηνή μπορεί να είναι η τελευταία πριν την αποκάλυψη. Οι διάλογοι είναι φορτισμένοι, οι σιωπές (χωρίς να τις τονίζουμε ρητά) λειτουργούν σαν επιταχυντές. Οι χαρακτήρες περπατούν σε λεπτό πάγο. Ξέρουν ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά κανείς δεν τολμά να το πει.
Αυτό που κρατάει το ενδιαφέρον
Η ταινία δεν στηρίζεται στην ανατροπή, αλλά στο παιχνίδι της καθυστέρησης. Δεν υπάρχει μουσική που να μας προετοιμάζει, ούτε απότομες αλλαγές ρυθμού. Ο Guiraudie θέλει να παρακολουθήσουμε τον κόσμο του σαν να πρόκειται για πραγματική ζωή. Και αυτό ακριβώς είναι που την κάνει τόσο αγχωτική: η κανονικότητα που υπονομεύεται.
Το βλέμμα του Ζερεμί δεν είναι ουδέτερο. Φέρει βάρος, όπως και οι επιλογές του. Οι σχέσεις που δημιουργεί ή αναμοχλεύει – με τη χήρα, με τον νεαρό, με τον ιερέα – είναι πάντα διφορούμενες. Ποιος επιθυμεί ποιον; Ποιος φοβάται τι; Ποιος γνωρίζει περισσότερα απ’ όσα λέει; Όλα αυτά κινούνται σε παράλληλες διαδρομές, και το ενδιαφέρον παραμένει ψηλά γιατί η ταινία δεν ξεκαθαρίζει τα πράγματα. Δεν θέλει να μας προσφέρει βεβαιότητες. Μόνο υποψίες.
Ο κόσμος της Misericordia
Η φωτογραφία της Claire Mathon, γνωστής από το Portrait of a Lady on Fire, χτίζει έναν χώρο οικείο αλλά απόκοσμο. Τα τοπία της γαλλικής επαρχίας δεν είναι αυτο που φαίνονται – είναι ύποπτα ή, τουλάχιστον,μυστήρια. Το φως δεν αποκαλύπτει, απλώς παρατείνει τη διάρκεια του μυστηρίου. Η κάμερα κρατά απόσταση, αλλά ποτέ αδιαφορία.
Αυτός ο κόσμος είναι γεμάτος επιθυμία, φόβο, αλλά και μια ειρωνεία. Ο Guiraudie δεν αποφεύγει το χιούμορ, αλλά το χειρίζεται με λεπτότητα – σαν ένα νεύμα σε έναν θεατή που καταλαβαίνει την παράλογη πλευρά της σοβαρότητας.
Μια ταινία με προσωπικότητα
Το Misericordia είναι μια ταινία που δεν σου ζητάει να βρεις τη λύση, αλλά να παρακολουθήσεις πώς στήνεται η παγίδα. Είναι περισσότερο ψυχολογικό παιχνίδι παρά δράμα· περισσότερο ατμόσφαιρα παρά γεγονότα. Και γι’ αυτό ακριβώς είναι τόσο ξεχωριστή. Αν έχεις δει Χίτσκοκ, θα αναγνωρίσεις την αγωνία. Αν έχεις δει Guiraudie, θα αναγνωρίσεις την τόλμη. Αν δεν έχεις δει τίποτα από αυτά, η Misericordia είναι μια ιδανική αρχή.
Trailer:
