”Σιβηρία: Ανυπολόγιστη καταστροφή από τις πυρκαγιές-Συγκλονιστικές εικόνες”, ”Χανιά: Νέο τουριστικό αξιοθέατο η…μίνι χωματερή”, ”Εφιάλτης δίχως τέλος στον Αμαζόνιο:Ξέσπασαν 2000 νέα πύρινα μέτωπα”, ”Τεράστια πετρελαιοκηλίδα στην Κίνα από το ναυάγιο ιρανικού πετρελαιοφόρου”…Αυτοί είναι μερικοί μόνο από τους τίτλους ειδήσεων που συναντά κανείς κατά την περιήγησή του σε ιστοσελίδες ενημέρωσης που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με την περιβαλλοντική καταστροφή. Βέβαια δε χρειάζεται να συνδεθεί κανείς στο διαδίκτυο για να διαπιστώσει τη σοβαρότητα της κατάστασης…Μία βόλτα στο γεμάτο σκουπίδια πάρκο της γειτονιάς ή στη μολυσμένη από τα απόβλητα κάποιου εργοστασίου ακτή, η παρατήρηση της έλλειψης πράσινου στις πόλεις και η μετατροπή τους σε τσιμεντουπόλεις με πολυόροφες πολυκατοικίες καθώς και το νέφος από τα καυσαέρια αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της οικολογικής καταστροφής, ενδείξεις που μας θορυβούν και μας αναγκάζουν να αντιμετωπίσουμε κατάματα τη ζοφερή πραγματικότητα.
Μέχρι στιγμής έχουν υπογραφεί συμφωνίες, έχουν ψηφιστεί νόμοι και έχουν ληφθεί μέτρα με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, η πρακτική εφαρμογή των οποίων φαίνεται να συναντά πολλά εμπόδια(λόγω συμφερόντων και αδιαφορίας μεγάλου μέρους του πληθυσμού). Δεν είναι λίγοι, λοιπόν, αυτοί που αναζητούν τη λύση στην εκπαίδευση και στη διαμόρφωση περιβαλλοντικής και υπεύθυνης συνείδησης ήδη από μικρή ηλικία, καθώς η αλλαγή της στάσης ζωής των μεγαλυτέρων φαντάζει δυσκολότερη. Δημιουργείται, έτσι, μια συζήτηση σχετικά με τα μέσα, τους τρόπους και τις μεθόδους που μπορούν να επιστρατευτούν προκειμένου η νέα γενιά να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής, να υψώσει τη φωνή της και να αναλάβει δράση για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Σε αυτή την προσπάθεια υποστηρίζεται πως όσοι εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορούν να βρουν έναν σύμμαχο στην τέχνη και ειδικά στην τέχνη του θεάτρου, η οποία μπορεί να βρει δίοδο έκφρασης και πεδίο εφαρμογής με πολλές μορφές στη διδασκαλία. Δραματοποιήσεις, θεατρικά παιχνίδια και θεατρικές παραστάσεις μπορούν να συμβάλλουν στη σφυρηλάτηση οικολογικής συνείδησης και στην αλλαγή της νοοτροπίας. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία κυρίως μέσω της ανάληψης ρόλων να ξεπεράσουν τα όρια του εαυτού τους και να κατανοήσουν τον τρόπο και τα κίνητρα δράσης τόσο εκείνου που καταστρέφει το περιβάλλον όσο και εκείνου που αγωνίζεται για τη διάσωσή του. Το θεατρικό κείμενο και οι κατευθύνσεις του εκπαιδευτικού τα βοηθούν να αντιληφθούν βιωματικά και με απλό τρόπο τα γενεσιουργά αίτια και τα αποτελέσματα τα οποία συνεπάγεται η περιβαλλοντική καταστροφή κρατώντας το ενδιαφέρον τους αμείωτο (κάτι που δε θα πετύχαινε μια θεωρητική συζήτηση μέσα στην τάξη).
Ας μιλήσουμε,όμως, πιο συγκεκριμένα. Με τον όρο δραματοποίηση εννοούμε τη μετατροπή ενός αφηγηματικού κειμένου, όπως ενός παραμυθιού, κλασικού κειμένου ή αποσπάσματος από διδακτικό εγχειρίδιο σε δραματικό κείμενο.Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα και προϋποθέτει τη δημιουργική σκέψη, τη φαντασία και την ενεργή συμμετοχή των μαθητών. Αρχικά, το έργο πρέπει να χωριστεί σε σκηνές με γνώμονα ορισμένα κριτήρια ( πχ αλλαγή του τόπου ή του χρόνου). Έπειτα πρέπει να αντικατασταθεί η αφήγηση με το διάλογο μεταξύ των προσώπων ή το μονόλογο ενός προσώπου.Έτσι, διαγράφονται οι χαρακτήρες, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την έναρξη της δράσης και αυξάνεται η δραματική ένταση.Η επιλογή κατάλληλης μουσικής μπορεί να πλαισιώσει θαυμάσια τη δραματοποίηση και να συμβάλει στη δημιουργία της κατάλληλης ατμόσφαιρας,ενώ καθοριστικής σημασίας κρίνεται η διακριτική καθοδήγηση από τον εκπαιδευτικό. Σύμφωνα με τις προτιμήσεις των εκπαιδευτικών, για δραματοποίηση προσφέρονται έργα συγγραφέων όπως του Ευγένιου Τριβιζά (Τα τρία µικρά Λυκάκια), του Χρήστου Μπουλιώτη (Η χελωνίτσα Καρέττα – Καρέττα και το παλιό Φολκσβάγκεν), της Σοφίας Ζαραµπούκα (Το βρωµοχώρι) και της Λίτσας Παναγιωτοπούλου (Ένα δέντρο ζητάει αυλή). Επίσης, η αρχαία ελληνική μυθολογία βρίθει μύθων που υπογραμμίζουν την αξία των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος (όπως ο μύθος του Ίμβρασου ή του Ωκεανού), βοηθώντας τον μαθητή να κατανοήσει τη σημασία τους για τη ζωή μας και την ανάγκη προστασίας τους,ώστε να αποφευχθεί η περιβαλλοντική καταστροφή.
Εκτός από τη δραματοποίηση, το ανέβασμα μια θεατρικής παράστασης μπορεί να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά σχετικά με την περιβαλλοντική καταστροφή. Η διανομή ρόλων, οι πρόβες, οι διορθώσεις στην εκφορά του λόγου και την κίνηση των παιδιών με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού και η αποδοχή του κοινού γοητεύει τα παιδιά μεταφέροντάς τους παράλληλα μηνύματα. Ενδεικτικά αναφέρεται το θεατρικό έργο Το χτικιό της πόλης, το οποίο πραγματεύεται τη μετατροπή της Ανθούπολης σε τσιμεντούπολη ως αποτέλεσμα της εκβιομηχάνισης της περιοχής. Στο βωμό της οικονομικής ευμάρειας ,του κέρδους και της βελτίωσης των όρων ζωής θυσιάζουν οι κάτοικοι της περιοχής την ανόθευτη φυσική ομορφιά και την προστασία της. Η κατασκευή εργοστασίου βρίσκει σύμφωνες και τις Αρχές του τόπου. Ποια είναι τα αποτελέσματα, όμως, αυτής της εξέλιξης; Η ποιότητα της ζωής των ανθρώπων αναβαθμίζεται ή μήπως οδηγούνται στο αντίθετο αποτέλεσμα; Και πώς αποφασίζουν να δράσουν τα παιδιά προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα;
Επίσης, το έργο Από την πόλη έρχομαι αποτελεί μία εναλλακτική πρόταση. Σε αυτό το έργο θίγονται τα προβλήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της έλλειψης πράσινου στις πόλεις και της παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων σκουπιδιών. Ακόμη, κατακρίνεται η συμπεριφορά των αρχών του τόπου που αδιαφορούν για την περιβαλλοντική καταστροφή και περιορίζονται σε προεκλογικές υποσχέσεις (οικεία σε όλους μας κατάσταση) και προτείνονται λύσεις για να περιοριστεί το πρόβλημα της οικολογικής κρίσης.
Κλείνοντας, κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά στο θεατρικό παιχνίδι. Γενικά, το θεατρικό παιχνίδι αποτελεί ελεύθερη και ακαθοδήγητη ψυχαγωγική ενασχόληση που εκμεταλλεύεται το τυχαίο και το αυθόρμητο και δε στηρίζεται σε σενάριο. Συνεπώς, δεν υπάρχει δυνατότητα επανάληψής του (γεννιέται και πεθαίνει εκείνη τη στιγμή). Ξεκινά από μια επινόηση της στιγμής (στη συγκεκριμένη περίπτωση το έναυσμα θα μπορούσε να αποτελέσει μία είδηση πυρκαγιάς σε δάσος ή μόλυνσης του υδάτινου περιβάλλοντος ή ένα τραγούδι που καταγγέλλει την περιβαλλοντική καταστροφή) και μέσα από ενέργειες που βασίζονται στην ελεύθερη σωματική έκφραση, την παντομίμα και το μιμόδραμα δημιουργείται το περιβάλλον δράσης και προκύπτουν ρόλοι.Το παιδί δε λειτουργεί ως δέκτης κάποιας θεωρίας αλλά ως παίκτης και ο εκπαιδευτικός ως εμψυχωτής και όχι ως σκηνοθέτης. Πώς θα τοποθετήσει το παιδί τον εαυτό του στο σκηνικό χώρο; Πώς θα ενσαρκώσει το ρόλο όσο το δυνατόν πιο πειστικά; Πώς θα επικοινωνήσει με τους άλλους; Ποια είναι τα κίνητρα που καθορίζουν τη δράση των συμμετεχόντων; Σε τι διαφέρει ο οικολόγος από τον εμπρηστή; Πώς μπορεί το ίδιο να συμβάλλει στη λύση του προβλήματος,ώστε να αντιμετωπιστεί η περιβαλλοντική καταστροφή; Μήπως μπορούν να εφαρμοστούν όλα αυτά και στην καθημερινότητα; Με το παιχνίδι το παιδί δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά που βρίσκουν πρακτική εφαρμογή στην καθημερινή ζωή με αποτέλεσμα να συνειδητοποιεί έννοιες και καταστάσεις αλλά και την προσωπική του ευθύνη αποκτώντας οικολογική συνείδηση και υπεύθυνη στάση.
ΠΗΓΕΣ:
1)livanis.gr
2)kpe-kastor.kas.sch.gr
3)Μαθαίνω για το περιβάλλον παίζοντας
4)Θεατρική Αγωγή και Παιδεία, Θεόδωρος Γρμματάς, εκδ. Διάδραση
