Η ερημοποίηση απειλεί ορατά πλέον και τη χώρα μας

Ορίζουμε ως ερημοποίηση της γης την υποβάθμιση του εδάφους στις ξηρές, ημίξηρες και ύφυγρες περιοχές, η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων στους οποίους περιλαμβάνονται οι κλιματικές διακυμάνσεις και οι ανθρώπινες δραστηριότητες.

Οι επιπτώσεις της ερημοποίησης είναι πολλές

Η σημαντικότερη φυσική επίπτωση της ερημοποίησης είναι η απώλεια της ικανότητας ενός τόπου να αποθηκεύει το νερό της βροχής και να ρυθμίζει τον υδρολογικό και άλλους βιοχημικούς κύκλους.

Η ερημοποίηση προκαλεί στους τοπικούς πληθυσμούς κακή διατροφή, υποσιτισμό, ασθένειες από κακή ποιότητα νερού, ισχυρές και χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις, άλλες ασθένειες και εγκαύματα.

Ταυτόχρονα στη γεωργία η ερημοποίηση προκαλεί μείωση γεωργικής παραγωγής, αύξηση έλλειψης νερού, αύξηση μετανάστευσης, αύξηση δασικών πυρκαγιών, απώλεια βιοποικιλότητας, γεωγραφική απομόνωση και αύξηση της φτώχειας. Τελικό αποτέλεσμα είναι έτσι η εγκατάλειψη περιοχών από τους ανθρώπους καθώς είναι αδύνατο να τους συντηρήσουν.

Advertisements

Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας

Η 17η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας. Με αυτήν την ευκαιρία σε πολλά ΜΜΕ αναδείχθηκαν πολλά και τεράστιας κλίμακας σχετικά προβλήματα, επισημαίνοντας εμφατικά όχι μόνο την ύπαρξη αλλά και τη συνεχώς αυξανόμενη ένταση των φαινομένων.

Πάνω από 100 χώρες του κόσμου πλήττονται σοβαρά από τη μετατροπή των εύφορων εδαφών σε έρημο, ενώ στην Ελλάδα το ένα τρίτο των εδαφών υπόκειται σε υψηλό δυνητικό κίνδυνο ερημοποίησης. Αυτό συμβαίνει επειδή τα ξηρά οικοσυστήματα τα οποία καλύπτουν πάνω από το ένα τρίτο του κόσμου είναι εξαιρετικά ευάλωτα σε υπερεκμετάλλευση και ακατάλληλη χρήση της γης. Η φτώχεια, η πολιτική αστάθεια, η αποψίλωση των δασών, η υπερβόσκηση και οι κακές αρδευτικές πρακτικές μπορούν να υπονομεύσουν την παραγωγικότητα της γης.

Η Παγκόσμια Ημέρα για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας έχει στόχο την προώθηση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις διεθνείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της απερήμωσης. Η μέρα αυτή ήταν μια μοναδική στιγμή για να υπενθυμίσουμε σε όλους ότι η ουδετερότητα της υποβάθμισης της γης είναι εφικτή μέσω της επίλυσης προβλημάτων, της ισχυρής συμμετοχής της κοινότητας και της συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα.

Ακόμη πιο συγκεκριμένα αυτές τις στιγμές, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η κατάσταση με τον CoVid-19 

Οι δράσεις που βασίζονται στη σαφή κατανόηση των δικαιωμάτων και των ευθυνών της διαχείρισης της γης μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κατάρρευσης του CoVid-19 αντιμετωπίζοντας έναν από τους πρωταρχικούς περιβαλλοντικούς μοχλούς των αναδυόμενων επιδημιών μολυσματικών ασθενειών. Ταυτόχρονα, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων και νερού μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των επιπτώσεων της πανδημίας, στην παγκόσμια φτώχεια και στην επισιτιστική ανασφάλεια.

Σήμερα το σύνθημα «υγιής γη = υγιείς άνθρωποι» είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, ενώ το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας για το 2020 είναι «Τροφή, διατροφή, ίνα – Οι σχέσεις μεταξύ κατανάλωσης και Γης». Το φετινό μήνυμα επικεντρώνεται στην επισιτιστική ασφάλεια, καθώς εστιάζει στις σχέσεις γης, παραγωγής και κατανάλωσης και στα αειφορικά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.

Καθώς οι πληθυσμοί γίνονται μεγαλύτεροι, πλουσιότεροι και πιο αστικοί, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ζήτηση για γη για παροχή τροφίμων, ζωοτροφών και ινών για ρούχα. Εν τω μεταξύ, η υγεία και η παραγωγικότητα της γης μειώνεται κι επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή.

Προκειμένου να υπάρχει αρκετή παραγωγική γη για να καλύψει τις απαιτήσεις 10 δισεκατομμυρίων ανθρώπων έως το 2050, ο τρόπος ζωής πρέπει να αλλάξει και τα άτομα να ενημερωθούν για τον τρόπο μείωσης των προσωπικών τους επιπτώσεων. Τα τρόφιμα, οι ζωοτροφές και οι ίνες πρέπει επίσης να ανταγωνίζονται τις αναπτυσσόμενες πόλεις και τη βιομηχανία καυσίμων. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι η γη μετατρέπεται και υποβαθμίζεται με μη βιώσιμους ρυθμούς, καταστρέφοντας την παραγωγή, τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα.

Παράλληλα, τα τρόφιμα, οι ζωοτροφές και οι ίνες συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή,με περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου να προέρχονται από τη γεωργία, τη δασοκομία και άλλες χρήσεις γης. Η παραγωγή ενδυμάτων και υποδημάτων προκαλεί το 8% των παγκόσμιων εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, ποσοστό που προβλέπεται να αυξηθεί σχεδόν 50% έως το 2030.

Με τις αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών και των εταιρειών και την υιοθέτηση αποτελεσματικότερου σχεδιασμού και βιώσιμων πρακτικών, θα μπορούσε να υπάρχει αρκετή γη για να καλύψει τη ζήτηση. Εάν κάθε καταναλωτής αγοράσει προϊόντα που δεν υποβαθμίζουν τη γη, οι προμηθευτές θα μειώσουν τη ροή αυτών των προϊόντων και θα στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα στους παραγωγούς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Τι λένε οι αριθμοί για την ερημοποίηση της γης

Οι αριθμοί λένε πως έως το 2025 περισσότεροι από 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα έρθουν αντιμέτωποι με το πρόβλημα της παντελούς έλλειψης νερού, ενώ τα δυο τρίτα του πλανήτη θα ζουν με την αγωνία της εξάντλησης των αποθεμάτων του. Επίσης, η ερημοποίηση θα προκαλέσει περισσότερους θανάτους από κάθε άλλη φυσική καταστροφή και εξαιτίας του φαινομένου αυτού περισσότεροι από 135 εκατομμύρια άνθρωποι θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Αν υπάρχει μια σημαντική διαφορά με το παρελθόν αυτή είναι η ταχύτητα με την οποία εκδηλώνεται το φαινόμενο. Και σε αυτή την ιλιγγιώδη ταχύτητα πρωτεύοντα ρόλο έχει ο άνθρωπος.

Υπολογίζεται ότι συνολικά 3.200.000.000 άνθρωποι επηρεάζονται από την υποβάθμιση της γης, ενώ το ⅓ των τροφίμων που παράγονται κάθε χρόνο χάνεται ή σπαταλάται, τη στιγμή που 821.000.000 άνθρωποι υποσιτίζονται.

Επιπλέον το 70% της γης φαίνεται να έχει επηρεαστεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα και το 33% της γεωργικής γης υποβαθμίζεται. Την ίδια στιγμή 80% του συνόλου της γεωργικής γης χρησιμοποιείται για βοσκοτόπια και παραγωγή ζωοτροφών, ενώ 80 φορές περισσότερη γη απαιτεί η παραγωγή βόειου κρέατος στην Ευρώπη από ότι απαιτείται για την παραγωγή δημητριακών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η βιομηχανία της μόδας καταναλώνει 90 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό ετησίως, ενώ το 5% όλων των εκπομπών αερίων προέρχεται αποκεί. Ωστόσο και η ατομική ευθύνη παίζει τον ρόλο της σε αυτό, καθώς η ποσότητα των ρούχων που αγοράστηκαν ανά άτομο στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε 40% σε λίγες μόνο δεκαετίες.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι το 34% των εδαφών της χώρας διατρέχει υψηλό, το 49% μέτριο και το 17% χαμηλό κίνδυνο ερημοποίησης. Η χώρα δοκιμάζεται συνεχώς από καταστροφικές πυρκαγιές, ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα, πλημμελή ορθολογική διαχείριση εδάφους και υδάτων αλλά και προώθηση βιομηχανικής κλίμακας ενεργειακών και τουριστικών υποδομών.

Πιο συγκεκριμένα, η ανατολική Πελοπόννησος θεωρείται σήμερα περιοχή υψηλού κινδύνου. Στο κόκκινο βρίσκονται ακόμη όλα τα νησιά του Αιγαίου, τμήματα της Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, καθώς επίσης και τμήματα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας, της Θράκης όπως και οι περιοχές της Κεντρικής και η Νοτιοανατολικής Κρήτης.

Το Εθνικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (ΚΥΑ 99605/3719/2001) παραμένει τύπος κενός, χωρίς ουσιαστική εφαρμογή. Η εθνική και Κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία εφαρμόζεται αποσπασματικά ή παραβιάζεται κατάφωρα. Ο πρόσφατος περιβαλλοντικός νόμος (4685/2020) δεν αναφέρεται καν στην υποβάθμιση γης και στην ερημοποίηση αυτής. Αντίθετα, επιτρέπει καταστροφικές δραστηριότητες ακόμα και σε προστατευόμενες περιοχές.

Μέχρι το 2050 η θερμοκρασία στην Ελλάδα μπορεί να αυξηθεί έως και 2 βαθμούς Κελσίου με 18% λιγότερες βροχοπτώσεις. Οι περίοδοι ξηρασίας μπορεί να γίνουν πιο συχνές και πιο έντονες, ενώ η επαναφόρτιση του υδροφόρου ορίζοντα στον οποίο βασίζεται η Ελλάδα θα συνεχίζει να μειώνεται.

Πρόβλημα ίσως να αντιμετωπίσει τα επόμενα 30 χρόνια και η Αθήνα σύμφωνα με την αύξηση της ζήτησης να κινείται σε ρυθμούς 6% τον χρόνο, όχι μόνο λόγω της αύξησης του πληθυσμού αλλά και λόγω της αύξησης των σπιτιών με διψασμένους κήπους.

Τελικό αποτέλεσμα της ερημοποίησης και της ξηρασίας είναι η εγκατάλειψη περιοχών από τους ανθρώπους καθώς είναι αδύνατο να τους συντηρήσουν.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο