Το οικοσύστημα της ερήμου διαμορφώνεται ανάλογα με τη γεωγραφική της τοποθεσία. Έτσι, διακρίνουμε τέσσερα είδη ερήμων, καθένα από τα οποία, παρουσιάζει τα δικά του χαρακτηριστικά.
Οικοσύστημα ανάλογα με τον τύπο της ερήμου
Οι παραθαλάσσιες έρημοι δεν εμφανίζουν έντονες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία τους. Χαρακτηριστικά, οι σύντομοι χειμώνες τους έχουν μέση θερμοκρασία τους 5 βαθμούς Κελσίου. Ενώ τα καλοκαίρια, ο υδράργυρος φτάνει μέχρι τους 24 βαθμούς. Αποτέλεσμα αυτού, η επιβίωση μεγάλου αριθμού ζωντανών οργανισμών.
Στον αντίποδα, οι έρημοι που βρίσκονται μακριά από παράκτιες ζώνες και κοντά σε οροσειρές χαρακτηρίζονται από χαμηλά επίπεδα υετού και από πολύ κρύους χειμώνες. Τα καλοκαίρια, η θερμοκρασία φτάνει μέχρι τους 26 βαθμούς.
Στις πολύ ξηρές ερήμους, όπως στη Σαχάρα, τους καυτούς καλοκαιρινούς μήνες ο υδράργυρος θα σκαρφαλώσει στους 48 βαθμούς. Οι χειμώνες είναι ιδιαίτερα παγωμένοι και με ελάχιστες βροχοπτώσεις.
Στις ημιξηρές ερήμους επίσης δεν παρατηρούνται ακραίες θερμοκρασίες.
Η βλάστηση της ερήμου
Παραδόξως, οι έρημοι αποτελούν φυσικό βιότοπο πληθώρας ζωντανών οργανισμών. Φυσικά, η επιβίωσή τους εξαρτάται από το εκάστοτε οικοσύστημα. Εύλογα, η έλλειψη νερού έχει αναγκάσει πολλά δέντρα και φυτά να βρούνε νέους τρόπους προσαρμογής στις ιδιαίτερες αυτές συνθήκες.
Κάποια είδη φυτών (phreatopfytes) αποτελούνται από ρίζες οι οποίες φτάνουν πολύ βαθιά στο έδαφος με σκοπό την άντληση νερού. Ενώ οι κάκτοι κι άλλα παχύφυτα, διαθέτουν ειδικούς μηχανισμούς ως μέσον αποθήκευσης νερού. Στην έρημο θα συναντήσουμε και λουλούδια, τα οποία έχουν επίσης την ικανότητα να ανταπεξέρχονται. Ο μωβ λούπινος (lupinus shockleyi) προσελκύει τις μέλισσες, συνεισφέροντας στη διαδικασία της επικονίασης. Άλλα, όπως ο κατιφές και το ηλιοτρόπιο της ερήμου, ολοκληρώνουν τον κύκλο της ζωής τους κατά τη διάρκεια των σύντομων βροχοπτώσεων.
Η επιβίωση των ζώων
Όπως είναι φυσικό, οι ακραίες θερμοκρασίες που παρουσιάζει το οικοσύστημα της ερήμου δημιουργούν ένα αντίξοο περιβάλλον για τα ζώα. Ωστόσο, πολλά είναι αυτά που έχουν δυνατότητες επιβίωσης. Μεγάλα θηλαστικά, όπως η καμήλα, ταξιδεύουν για μεγάλες περιόδους χωρίς νερό. Ενώ, στην έρημο θα συναντήσουμε τρωκτικά, σαύρες αλλά και φίδια.
Είναι χαρακτηριστικό ότι προκειμένου να ανταπεξέλθουν σε αυτό το περιβάλλον τα περισσότερα θηλαστικά, τα έντομα και τα ερπετά, κοιμούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας κάτω από σκιά. Με αυτόν τον τρόπο, καταφέρνουν να διατηρούν το νερό του σώματός τους.
Η προσφορά της ερήμου
Αναμφίβολα, το περιβάλλον της ερήμου, είναι άκρως σημαντικό, τόσο για τα ζώα, όσο και για τον τοπικό πληθυσμό. Οι καρποί που παράγονται από τα δέντρα της ερήμου αποτελούν βασική πηγή τροφίμων για τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, κυανοβακτήρια που έχουν παρατηρηθεί στην έρημο Καλαχάρι απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της μόλυνσης.
Ανέκαθεν, οι έρημοι αποτέλεσαν περιοχές εξόρυξης πολύτιμων ορυκτών, όπως το κάλιο, ο βωξίτης, ο χρυσός, αλλά και τα διαμάντια. Όντας φημισμένες για τις ανακαλύψεις αρχαιολογικών ευρημάτων υψίστης σημασίας, οι έρημοι προσελκύουν εδώ και δεκαετίες το τουριστικό ενδιαφέρον αυξάνοντας έτσι και τα έσοδα των τοπικών κοινοτήτων.
Σημερινές απειλές
Σήμερα το οικοσύστημα της ερήμου δέχεται αρκετές απειλές. Η κλιματική αλλαγή φέρνει περισσότερες βροχές και υγρασία. Αποτέλεσμα αυτού, η πρόκληση για τη βιοποικιλότητα, αλλά και για τα υπό εξαφάνιση είδη.
Επιπλέον, οι διαδικασίες εξόρυξης ορυκτών μπορεί να αποβούν μοιραίες για την άγρια ζωή. Στη Σαχάρα, για παράδειγμα, ελλοχεύει ο κίνδυνος δηλητηρίασης από κάλιο, στις περιοχές γύρω από τα ορυχεία χρυσού. Ενώ τα οχήματα που διέρχονται, είναι δυνατό να προκαλέσουν ζημιές στον εκάστοτε βιότοπο.
Έχοντας χρησιμοποιηθεί και ως χώροι πυρηνικών δοκιμών, η μόλυνση από την απόρριψη πυρηνικών αποβλήτων είναι πολύ πιθανή για τις ερήμους.
Προστατεύοντας το οικοσύστημα
Με γνώμονα την προστασία των καλλιεργειών και τη διαφύλαξη της γονιμότητας του εδάφους, συστήνεται μια αποτελεσματικότερη χρήση των υδάτινων πόρων. Ιδιαίτερα σημαντική, θα ήταν και η καλλιέργεια οσπρίων (leguminous), τα οποία έχουν τη δυνατότητα να εξάγουν το άζωτο από την ατμόσφαιρα. Επιπλέον, προς συγκράτηση των βροχοπτώσεων, θα μπορούσαν να κατασκευαστούν τεχνητά αυλάκια, ενώ για τα διερχόμενα οχήματα απαιτείται η κατασκευή μονοπατιών.
Όπως κάθε οικοσύστημα, έτσι και της ερήμου, χρήζει προστασίας. Γι’ άλλη μια φορά, το περιβάλλον απειλείται. Κι οι αιτίες είναι προφανείς. Το ίδιο κι οι τρόποι προστασίας του!
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
- Desert Ecosystem: Biotic And Andibiotic Components (And Importance of Desert Ecosystem), ανακτήθηκε από www.conserve-energy-future.com, τελευταία επίσκεψη 19/1/2021
- Desert Ecosystems: Plants and Animal Adaptations in Hot Deserts, ανακτήθηκε από www.geographyandyou.com, τελευταία επίσκεψη 19/1/2021
- How Do Plants & Animals Adapt to the Desert?, ανακτήθηκε από www.sciencing.com, τελευταία επίσκεψη 19/1/2021
- Intresting Facts About Desert Plants, ανακτήθηκε από www.sciencing.com, τελευταία επίσκεψη 19/1/2021
- Desert Threats and Endangered Species, ανακτήθηκε από www.nationalgeographic.com, τελευταία επίσκεψη 19/1/2021
- Deserts as Ecosystems: Why They Need Protecting, ανακτήθηκε από www.environmentalscience.org, τελευταία επίσκεψη 19/1/2021
