Η αύξηση της χρήσης των social media και η επιρροή της στην αυτογνωσία
Το λεγόμενο «γνώθι σαυτόν» αποτελεί μια πολύ διαδεδομένη φράση στην σημερινή εποχή, η οποία επηρεάζεται άμεσα από την χρήση των social media. Ξεκίνησε ως μια προτροπή χαραγμένη στο Μαντείο των Δελφών για να επισημάνει στον επισκέπτη να γνωρίσει σε βάθος τον εαυτό του. Ωστόσο, σήμερα πόσο εφικτό είναι αυτό μετά την ραγδαία αύξηση της χρήσης των social media; Αναλυτικότερα, το να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, δεν είναι πλέον κάτι που εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς, μέσω της παρατήρησης του εσωτερικού μας κόσμου. Αντιθέτως, είναι κάτι που σχετίζεται άμεσα με την αυτοπροβολή και την εξωτερική μας εικόνα προς τους άλλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι γύρω μας είναι αυτοί που θα μας επικροτήσουν ή θα μας αποδοκιμάσουν μέσω των «likes» καθώς υπερισχύει μια ψηφιακή εκδοχή του εαυτού.
Στην αρχαιότητα η έννοια του «γνώθι σαυτόν» ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την αυτοκριτική ενώ σήμερα επηρεάζεται από την εικόνα που εκλαμβάνουν οι άλλοι για εμάς μέσω των social media. Όπως γίνεται σαφές η αυξημένη χρήση των social media ενισχύει την ανασφάλεια, μας απομακρύνει από το ποιοι είμαστε πραγματικά και προβάλλει αυτό που οι άλλοι θα ήθελαν να είμαστε. ‘Έρευνα 125 φοιτητών ψυχολογίας έχει δείξει πως η αυτοσυγκράτηση και η αυτογνωσία μετριάζουν την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και όσο πιο πολύ καλλιεργήσουμε την αυτογνωσία μας μελλοντικά, τόσο πιο πολύ θα αποφύγουμε τα αρνητικά αποτελέσματα της χρήσης των social media. (Kalinin & Edguer, 2021.)
Οι πολλαπλές αναπαραστάσεις του εαυτού στον ψηφιακό κόσμο
Κατά την «τριγωνική θεωρία του εαυτού», στην σημερινή εποχή παρουσιάζουμε τον εαυτό μας με τρεις διαφορετικούς τρόπους, το πως αντιλαμβανόμαστε οι ίδιοι τον εαυτό μας και τις πράξεις μας, το πως κοινοποιούμε τις εμπειρίες και τους ρόλους μας στα social media και το πως μας κρίνει το ψηφιακό κοινό. Όλες οι εκδοχές του εαυτού μας αλληλοεπιδρούν και συγκροτούν μια ταυτότητα. Καθεμία από αυτές καλύπτει ανάγκες όπως είναι η επικοινωνία, η δημιουργία δεσμών, η ψυχαγωγία, η κατανόηση από τους άλλους ή ακόμα και η ανάγκη να γίνουμε για λίγο ο «main character» της ιστορίας. Έτσι, το διαδικτυακό κοινό σχηματίζει μια εικόνα για εμάς, η οποία συχνά απέχει από την πραγματικότητα.
Μια νέα οπτική του εαυτού στα social media
Η επιρροή των social media στην αυτογνωσία μας δεν είναι απαραίτητα μόνο αρνητική. Μέσω των social media οι άνθρωποι μπαίνουν σε έναν διαρκή διάλογο, ανταλλάσσουν εμπειρίες και απόψεις. Ακόμη, όπως και στον πλατωνικό κόσμο οι ιδέες αντικατοπτρίζουν την αλήθεια και καλούν τον άνθρωπο στην αναζήτηση του πραγματικού, έτσι και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αν τα χρησιμοποιούμε με σύνεση, μπορούν να μας κατευθύνουν σε μια βαθύτερη αναζήτηση του εαυτού του. Τέλος, ο ψηφιακός κόσμος δίνει την ευκαιρία για δημιουργική έκφραση και καλλιέργεια της φαντασίας. Αυτό «ξεκλειδώνει» νέες πτυχές του εαυτού και συνεπώς ενισχύει την αυτογνωσία. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το ουσιαστικό «γνώθι σαυτόν» δεν περιορίζεται σε φίλτρα, αναρτήσεις και likes αλλά απαιτεί μια συνεχή εσωτερική αναζήτηση του εαυτού, πέρα από τις εικόνες και τις απόψεις των άλλων για εμάς.
Πηγές:
Qi Wang, (2021). The triangular self in the social media era. Cambridge University Press. Ανακτήθηκε από: www.cambridge.org (Τελευταία πρόσβαση: 26/08/2025)
Kalinin, V. & Edguer, N. (2021). Effect of self-control and self-awareness on social media usage, Memory, mind and media. Ανακτήθηκε από: www.journals.library.ualberta.ca (Τελευταία πρόσβαση: 26/08/2025)
Mace, R. (2024). Know Thyself: Philosophical foundations of self-knowledge expressed through social media. (Doctoral thesis, University college London). Ανακτήθηκε από: www.discovery.ucl.ac.uk (Τελευταία πρόσβαση: 26/08/2025)
