Αυτόχειρες στον κόσμο της τέχνης

Αυτοχειρία ή αυτοκτονία: πράξη με την οποία κάποιος βάζει τέρμα στη ζωή του. Η αυτοκτονία (αρχαία ελληνική γλώσσα: αυτοκτονέω, αυτός + κτείνω, φονεύω, εκείνος που φονεύει εαυτό).

Μια πρώτη ματιά

Οι Αβρααμικές θρησκείες παραδοσιακά θεωρούν την αυτοκτονία προσβολή στο Θεό, μια και πιστεύουν στην ιερότητα της ζωής. Στην Αρχαία Ελλάδα η αυτοκτονία και η ανθρωποκτονία ήταν νοσηρές πράξεις. Την εποχή των σαμουράι στην Ιαπωνία, το χαρακίρι ήταν σεβαστό ως μέσο εξιλέωσης ή ως μορφή διαμαρτυρίας. Οι Ινδουιστές απαιτούσαν από τη χήρα του αυτόχειρα να θυσιάσει τον εαυτό της πάνω στη νεκρική πυρά του συζύγου της. Πολλές φορές εκούσια αλλιώς υπό την πίεση της οικογένειας και της κοινωνίας.

Η αυτοκτονία και η απόπειρα αυτοκτονίας  δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως κολάσιμες πράξεις στις περισσότερες δυτικές χώρες. Εξακολουθούν όμως να συνιστούν ποινικό αδίκημα στις περισσότερες ισλαμικές χώρες.

Τέχνη και αυτοχειρία

Τι είναι αυτό που οδηγεί αρκετούς ανθρώπους της τέχνης στην πράξη της αυτοχειρίας;

Μεγάλοι λογοτέχνες, συγγραφείς και ποιητές έχουν δώσει τέλος στη ζωή τους. Κάποιοι σε μικρή ηλικία. Αρκετοί ζωγράφοι αλλά και άνθρωποι της μουσικής. Οι περισσότεροι πριν αυτοκτονήσουν είχαν εκδηλώσει κατάθλιψη ή κάποιο άλλο είδος ψυχικής διαταραχής. Αρκετοί από αυτούς είχαν νοσηλευτεί σε ψυχιατρικά ιδρύματα.

Για αυτούς η επιβίωση σε έναν κόσμο που είναι χτισμένος έξω από την δική τους λογική και θεώρηση των πραγμάτων καθίσταται αδύνατη.

Το χάρισμα που διαθέτουν λειτουργεί ως βαρίδι που τους τραβάει στο βυθό της μοναξιάς, της αποξένωσης και τελικά στην αυτοκτονία.

Έλληνες αυτόχειρες λογοτέχνες

Ξεκινάμε αυτή την μακάβρια λίστα με τους πιο γνωστούς Έλληνες λογοτέχνες που αποφάσισαν μόνοι τους να γράψουν το τέλος τους:

 Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928) Ποιητής και πεζογράφος, απόφοιτος Νομικής.

«Συνιστώ σε όσους σκοπεύουν να αυτοκτονήσουν να αποφύγουν την μέθοδο του πνιγμού, εάν γνωρίζουν καλό κολύμπι. Εγώ ταλαιπωρήθηκα στη θάλασσα δέκα ώρες και δεν κατάφερα τίποτα».

Τελικά  αυτοκτόνησε με πιστόλι στην καρδιά. «Ήταν η ζωή τους λένε τραγωδία» γράφει στο ποίημα του Ιδανικοί Αυτόχειρες μη μπορώντας  να συμφιλιωθεί με την ασθένεια της σύφιλης που τον ταλαιπωρούσε.

Πηνελόπη Δέλτα  (1874-1941) Συγγραφέας.

Ευαίσθητη προσωπικότητα που δυσκολεύτηκε να ενταχθεί στις αυστηρές αρχές της οικογένειας της. Παντρεύτηκε τον  Στέφανο Δέλτα κατά απαίτηση του πατέρα της, καθώς αυτό εξυπηρετούσε την επιχειρηματική του δραστηριότητα.

Η σχέση της με τον Ίωνα Δραγούμη για πολλά χρόνια αλλά και η αδυναμία της να αφήσει την οικογένεια της, την οδηγούν σε δυο απόπειρες αυτοκτονίας. Όταν ο Δραγούμης συνδέεται με την Μαρίκα Κοτοπούλη, η Δέλτα θα φορέσει μαύρα μέχρι το τέλος της ζωή της. Αυτοκτόνησε πίνοντας δηλητήριο στο σπίτι της στην Κηφισιά και πέθανε τελικά πέντε μέρες αργότερα.

«Δεν ξέρω πώς να σκοτώσω τις ατέλειωτες ώρες της ημέρας»

Από το βιβλίο της Παραμύθι χωρίς όνομα.

 

 

Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888-1944) Έλληνας ποιητής. Απόφοιτος ,και αυτός, της Νομικής σχολής. Έχει γράψει πάνω από 100 πεζογραφήματα και δεκάδες διηγήματα

Φτωχός και εθισμένος στα ναρκωτικά αυτοκτόνησε στο σπίτι του με το πιστόλι του πατέρα του.

«Κι όπως κυλά στα βάθη του κενού μου, σαν άστρο φλογερό στον άξονα του, δε νιώθω πια να ζει παρά το Νου μου, στην Απεραντοσύνη του Θανάτου»

Από το ποίημά του Θάνατος.

 

Ξένοι αυτόχειρες λογοτέχνες

Έρνεστ Χέμινγουεϊ (1899-1961)  ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα. Βραβευμένος με Πούλιτζερ και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Όντας εθελοντής στον Ερυθρό Σταυρό γνώρισε από κοντά τις συνέπειες  του πολέμου. Τα χρόνια που ακολούθησαν την βράβευση του, ο Χέμινγουεϊ επιδόθηκε στην κατάχρηση αλκοόλ. Νοσηλεύτηκε στην κλινική Mayo λόγω της βαριάς κατάθλιψης και παράνοιας που είχε εμφανίσει. Οι θεραπείες με ηλεκτροσόκ του προκάλεσαν απώλεια μνήμης. Μετά από την πρώτη αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας την άνοιξη του 1961 αυτοπυροβολήθηκε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου στο κεφάλι, δίνοντας τέλος στη ζωή του με τον ίδιο τρόπο που είχε αυτοκτονήσει και ο πατέρας του.

 

Άρθουρ Καίσλερ (1905-1983).  Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος. Αυτός και η σύζυγος του αυτοκτόνησαν στο σπίτι τους στο Λονδίνο. Εκείνος έπασχε από Πάρκινσον και λευχαιμία. Στο σημείωμα αυτοκτονίας ο Καίσλερ εξήγησε την αδυναμία του να ζήσει κανονικά λόγω της ασθένειάς του και η γυναίκα του την αδυναμία της να συνεχίσει να ζει χωρίς εκείνον.

 

 

 Georg Trakl (1887-1914) Αυστριακός ποιητής που η οικογένεια του αδιαφορούσε για την λογοτεχνική του φύση. Εκείνος με τάσεις φυγής και αισθήματα απόρριψης εισέρχεται από πολύ μικρή ηλικία στον κόσμο των ναρκωτικών. Το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου επιδεινώνει τις κρίσεις κατάθλιψης και τις τάσεις αυτοκτονίας. Τον Νοέμβριο του 1914 τερματίζει τη ζωή του μετά από μεγάλη δόση κοκαΐνης, σε ηλικία 27 ετών.

«Και η λευκή φωνή μου μίλησε. Σκοτώσου!»

Από το ποίημά του Αποκάλυψη και Αφανισμός.

 

 

Σάρα Κέην (1971-1999) Θεατρική συγγραφέας. Με ιστορικό βαριάς κατάθλιψης και εθελοντικής νοσηλείας. Η Αγγλίδα θεατρική συγγραφέας  βρέθηκε κρεμασμένη στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας.

«Έχω τόσο αποκαρδιωθεί από το δεδομένο της θνητοτητας μου που έχω αποφασίσει να αυτοκτονήσω»

Από το θεατρικό της έργο “Η ψύχωση των 4:48″:

«Αγαπημένε. Έχω τη βεβαιότητα πως παραφρονώ ξανά.. Και δεν θα γιατρευτώ αυτή τη φορά. Αρχίζω να ακούω φωνές και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ…».

 

 

 Βιρτζίνια Γουλφ (1882-1941) Κορυφαία Αγγλίδα μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος. Μια σειρά από κλονισμούς, εξαιτίας των θανάτων μελών της οικογένειας της την οδήγησε στην κλινική για ένα διάστημα.  Η μανιοκατάθλιψη την ταλαιπωρούσε  σε όλη της την ζωή. Είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από τους ετεροθαλείς αδελφούς της, κάτι που δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει. Βυθίστηκε με πέτρες στις τσέπες της, στον ποταμό Ουζ του Σάσεξ.

 

Σύλβια Πλαθ (1932-1963) Μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες του 20ου αιώνα και πεζογράφος. Από τα πρώτα χρόνια της ενηλικιωσης της εμφάνισε μανιοκατάθλιψη και προς το τέλος των σπουδών της προσπάθησε για πρώτη φορά να θέσει τέρμα στη ζωή της παίρνοντας υπνωτικά χάπια. Είχε νοσηλευτεί σε ένα ψυχιατρικό κέντρο. Η ψυχολογική κατάρρευση που βίωσε η Πλαθ θα καταγραφεί στο ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της «Γυάλινος Κόσμος».

Αυτοκτόνησε άρρωστη και με λίγα λεφτά εισπνέοντας φυσικό αέριο από τον φούρνο και αφού έκλεισε πρώτα όλες τις χαραμάδες της κουζίνας με ταινία.

 

 

 

Τζακ Λόντον (1876-1916) Αμερικανός συγγραφέας που έγραψε πάνω από 50 βιβλία. Με το συγγραφικό του ταλέντο και τη γεμάτη πάθος συμμετοχή του στην πολιτική ήθελε να βοηθήσει το αμερικανικό προλεταριάτο. Έγραψε πολλά διηγήματα, μυθιστορήματα και πολιτικά δοκίμια.

Πέθανε στα 40 του από υπερβολική δόση  μορφίνης.

 

Αυτόχειρες Ζωγράφοι

 

Μάρκ Ρόθκο (1903-1970)Οπαδός του αφηρημένου εξπρεσιονισμού χρησιμοποιούσε τις γεωμετρικές φόρμες με τις έντονες χρωματικές αντιθέσεις. Ο Ρόθκο επέμενε ότι τον ενδιέφερε η απεικόνιση του συναισθήματος.

Προς τα τέλη της ζωής του εγκατέλειψε τα εκτυφλωτικά χρώματα που τον είχαν κάνει γνωστό για χάρη της ασπρόμαυρης μουντάδας. Οι γνωστοί «Μαύροι Πίνακες» σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν μια απόπειρα εξερεύνησης του θανάτου.

Το «Άτιτλο (Μαύρο σε Γκρι)» είναι η τελευταία του δημιουργία, έχοντας χωρίσει από τη σύζυγό του και υποφέροντας από σοβαρή κατάθλιψη. Αυτοκτόνησε στο νεοϋορκέζικο ατελιέ του κόβοντας τις φλέβες του.

Ζαν-Μισέλ Μπασκιά (1960-1988) Αφροαμερικανός  γκραφιτάς στο Μανχάταν, φίλος του εμπνευστή της “Ποπ Αρτ” Άντι Γουόρχολ, εκτοξεύτηκε στα ουράνια της παγκόσμιας καλλιτεχνικής κοινότητας. Ο ίδιος πάλευε πάντα με τον εθισμό στην ηρωίνη και την κατάθλιψη.

Πέθανε σε ηλικία μόλις 27 ετών από υπερβολική δόση ηρωίνης. Ο πίνακάς του «Καβαλώντας τον θάνατο» φιλοτεχνήθηκε λίγο καιρό πριν από την αυτοκτονία του.

 

 

Αρσίλ Γκόρκι  (1904-1948) Αρμένιος καλλιτέχνης που έζησε στις ΗΠΑ. Σε μικρή ηλικία έζησε την γενοκτονία του λαού του.

Το ατελιέ του κάηκε κάνοντας στάχτη πολλά γνωστά έργα του, ενώ λίγες εβδομάδες αργότερα διαγνώστηκε με καρκίνο. Η σύζυγός του τον απατά με καλό συνάδελφό του, τον χωρίζει, παίρνοντας μακριά τις δυο του κόρες. Ο ίδιος έχει ένα ατύχημα που του αχρηστεύει το χέρι που ζωγραφίζει.

Κρεμάστηκε στο ατελιέ του έχοντας προειδοποιήσει σχεδόν τους πάντες για την επικείμενη αυτοχειρία του.

«δεν έχω τη δύναμη να ολοκληρώσω τους πίνακές μου»

Νικολά ντε Σταλ (1914-1955) Ρώσος εμιγκρές στη Γαλλία. Ένας από τους πιο παραγωγικούς δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Τους πέντε τελευταίους μήνες της ζωής του και μόνο, ο ντε Σταλ φιλοτέχνησε 147 πίνακες.

Ο 41χρονος Σταλ πηδάει στο κενό από το μπαλκόνι του ατελιέ του, σε μια στιγμή μεγάλης έντασης και αγωνίας για την επικείμενη ατομική έκθεση του. Ένας από τους αυτόχειρες που η τέχνη του λειτούργησε περισσότερο σαν καταδυνάστευση παρά σαν απελευθέρωση.

 

Βίνσεντ βαν Γκογκ  (1853-1890) Μεγάλος μετα-ϊμπρεσιονιστής Ολλανδός ζωγράφος. Μανιοκαταθλιπτικός, με έντονα επιθετικά ξεσπάσματα. Έχει χάσει τμήμα του αυτιού του σε ένα από αυτά. Το πρωινό της 29ης Ιουλίου 1890 βγήκε έξω για να ζωγραφίσει, όπως και κάθε άλλη μέρα. Αυτή τη φορά όμως κουβαλούσε πάνω του ένα γεμάτο πιστόλι με το οποίο αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος. Πέθανε δύο μέρες αργότερα, σε ηλικία 37 ετών.

 

 

Επίλογος

Η τέχνη μεταφράζεται διαφορετικά από δημιουργό σε δημιουργό. Τα εξωτερικά ερεθίσματα σε συνδυασμό με την προσωπικότητα, το χαρακτήρα και την οπτική του καθενός για τον κόσμο οδηγούν τον δημιουργό σε καλλιτεχνική ανάταση. Ο ψυχισμός του όμως ερμηνεύεται πολλές φορές με μια δυνατή συναισθηματική πίεση που τον οδηγεί σε μονοπάτια σκοτεινά.

Συνηθίζεται από τον πολύ κόσμο να προσδίδεται στους καλλιτέχνες μια υπέρμετρη ευαισθησία, ένας εκκεντρικός χαρακτήρας, μια ματιά για τα πεπραγμένα εντελώς διαφορετική από αυτή του μέσου ανθρώπου.

Η τέχνη είναι βέβαιο πως γιγαντώνει τα συναισθήματα, τα κορυφώνει και ανοίγει μονοπάτια του μυαλού που διαφορετικά είναι απροσπέλαστα.

Οι αυτόχειρες που προτίμησαν να βάλουν τελεία στο κείμενο της ζωής τους είναι πολλοί ανά τους αιώνες. Διάσημοι ή καθημερινοί άνθρωποι που έβλεπαν μόνο την σκοτεινή πλευρά των πραγμάτων αγνοώντας τις μικρές καθημερινές ευτυχισμένες στιγμές που συνθέτουν το κολάζ της ζωής.

 

---

 

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:

“Αυτοκτονία” ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/wiki/Αυτοκτονία (τελευταία πρόσβαση 10/04/21)

‘Οι ιδανικοί αυτόχειρες της λογοτεχνίας’ ανακτήθηκε από  www.pragmatikotita.gr (τελευταία πρόσβαση 10/04/21)

‘7 διάσημοι συγγραφείς που έβαλαν τέλος στη ζωή τους΄ ανακτήθηκε από  mikropragmata.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση 10/04/21)