Η Παγκόσμια Ιστορία της γυναικείας αντίστασης μετρά χιλιάδες παραδείγματα, αλλά και χιλιάδες θύματα. Από τοπικούς εμφύλιους, στους μεγάλους παγκόσμιους πολέμους, αλλά και σε τοπικές εξεγέρσεις, οι γυναίκες πολλές φορές είχαν ενεργούς ρόλους. Σε κάθε γωνία του κόσμου, ανεξαρτήτως εποχής, η καταπίεση ξεσήκωνε τις γυναίκες και η ριζική ανατροπή ήταν αυτοσκοπός. Άλλοτε με ρόπαλα, άλλοτε με στρατιωτική εξουσία ή απλώς με μια συμβολική φούστα, όμως πάντα ανυπότακτες και έτοιμες να αποδώσουν δικαιοσύνη με τον δικό τους τρόπο. Στο παρακάτω άρθρο δεν ωραιοποιούμε την βία που χρησιμοποιήθηκε, αλλά σκιαγραφούμε μερικά παραδείγματα παγκοσμίως από γυναικείες αδελφότητες αντίστασης, που λειτούργησαν ως αντισώματα ενάντια στον αυταρχισμό, τον μισογυνισμό και την αποσιώπηση. Από την Βιβλική Σαλώμη, στην σκοτεινή Λίλιθ, μέχρι τις Αμαζόνες και τις ηρωίδες του κινηματογράφου, αποκαλύπτονται οι ασταμάτητες ανησυχίες των γυναικών στις πατριαρχικές κοινωνίες και την ανάγκη για ανεξαρτησία και επανάσταση. Η αντιμετώπιση τους δημιουργεί θαυμασμό αλλά παράλληλα και καχυποψία, τόσο στους άντρες – όσο και στις γυναίκες…
Gulabi Gang – Ροζ Δικαιοσύνη
Στην Ινδία της σιωπής, σε μία από τις φτωχότερες και πιο βίαιες περιοχές, την Ουτάρ Πραντές, γεννήθηκε το 2006 μια ομάδα γυναικών που θα άλλαζε τα δεδομένα. Η σιωπηλή απελπισία των γυναικών, ήταν κινητήριος δύναμη στην συλλογική δράση της Ροζ Συμμορίας ή αλλιώς Gulabi Gang. Η ιδρύτρια Sampat Pal Devi, μια γυναίκα χωρίς μόρφωση, αλλά με πολιτική διαίσθηση, φορώντας έντονα ροζ σάρι και κρατώντας στα χέρια της ραβδιά lathi, αψήφησε τις παραδόσεις αιώνων στην Ινδία και αντέδρασε στον μισογυνισμό. Σκοπός του κινήματος της Pal Devi, ήταν η αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, της αδικίας σε βάρος φτωχών γυναικών και της διαφθοράς των τοπικών αρχών. Η Gulabi Gang, ξεκίνησε με εφορμήσεις σε σπίτια κακοποιών συζύγων, σε αστυνομικά τμήματα που κάλυπταν δράστες βιασμού και εγκλημάτων, αλλά και γραφεία πολιτικών προσώπων. Απαιτώντας δικαιοσύνη που δεν αποδίδεται, την επέβαλλαν όταν η πολιτεία δεν την εξασφάλιζε. Η δύναμη τους δεν είναι τα ινδικά ραβδιά lathi, αλλά η ριζική ανατροπή των δικαιωμάτων των γυναικών, σε μια χώρα που η ισότητα φθίνει. Το συμβολικό ροζ χρώμα, έγινε φόβος στους πολιτικούς, όμως η τρυφερότητα του κρύβει την πραγματική δύναμη των γυναικών, αυτή που αντιστέκεται στην βία όταν η πολιτεία αρνείται να δράσει δίκαια. Στην Ινδία διαπράττονται καθημερινά 86 βιασμοί γυναικών την ημέρα, ενώ το 70% είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Η καταδίκη των θυτών αγγίζει το 30%, ενώ καταγγέλλεται μόνο το 5% των περιστατικών. Η Gulabi Gang δρα μέσα σε αυτό το πλαίσιο ως λαικό δίκαιο, υπενθυμίζοντας στους ιθύνοντες την αποτυχία τους. Με πάνω από 400.000 μέλη, οι τοπικές «αρχηγοί» δεν δρουν με επίσημα καταστατικά και δεν αποτελούν ΜΚΟ, απλώς δρουν ως μια ομάδα συλλογικής δράσης.
Night Witches – Σκοτεινή Αεροπορία
Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην φλεγόμενη Ευρώπη, πολλές χώρες αναγκάστηκαν να στρατολογήσουν και γυναίκες. Η Σοβιετική Ένωση πρωτοστάτησε στην στρατολόγηση γυναικών, όταν και προέκυψε το 588ο Σύνταγμα Νυχτερινής Βομβιστικής Επίθεσης, με ιδρύτρια την πιλότο Μαρίνα Ρασκόβα. Μια αμιγώς γυναικεία μονάδα της Σοβιετικής Αεροπορίας, που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως Night Witches (Νυχτερινές Μάγισσες), όπως τις κατονόμασαν έντρομοι οι Γερμανοί στρατιώτες… Άρτια εκπαιδευμένες, πετούσαν με αεροπλάνα τύπου Ρο-2 κατασκευασμένα από ξύλο και καραβόπανα και πραγματοποιούσαν νυχτερινές επιδρομές στους εχθρούς. Η ταχύτητα που πετούσαν, ήταν τόσο χαμηλή, ώστε να μην γίνονται αντιληπτές από τα Γερμανικά ραντάρ, ενώ έσβηναν τους κινητήρες και κατέβαιναν σιωπηλά. Ο ήχος των αεροπλάνων έμοιαζε με θρόισμα «σκουπόξυλου» στον αέρα, όπου προέκυψε και το προσωνύμιο «μάγισσες». Οι Night Witches εκτελούσαν πολλές φορές έως και 10 αποστολές, πετώντας συνεχώς σε υψηλό ρίσκο, υπό την απειλή αντιαεροπορικών και σε αντίξοες συνθήκες με αποτέλεσμα πολλά μέλη εξ αυτών να φέρουν τον τίτλο του «Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης». Κατά την διάρκεια του πολέμου, οι Νυχτερινές Μάγισσες πραγματοποίησαν πάνω από 23.000 αποστολές, ενώ σκοτώθηκαν στην μάχη πάνω από 30 μέλη. Αξίζει να σημειωθεί πως οι γυναίκες αυτές, δεν είχαν όχι μόνο κατάλληλο εξοπλισμό και στολή, αλλά ούτε καν αλεξίπτωτο. Οι Night Witches, δεν ήταν «γυναίκες οπισθοφυλακής», αλλά εκπαιδευμένες μαχήτριες της πρώτης γραμμής, σε μια εποχή που το θηλυκό φύλο δεν αναζητούσε καν ίσες ευκαιρίες. Η ιστορία τους και η προσφορά τους στο συμμαχικό μέτωπο δεν είναι ευρέως γνωστή, αν και είναι υπόδειγμα γυναικείου ωμού ηρωισμού.
Η «μαθητική» συμμορία Sukeban
Στην Ιαπωνία ανάμεσα στο 1960-1980, η εικόνα των κοριτσιών ήταν κυριολεκτικά αυτό που βλέπουμε σήμερα στα περιβόητα manga – anime: γλυκά ντροπαλά κορίτσια, με την σχολική στολή φορεμένη όλη μέρα, «ρυθμισμένα» να υποτάσσονται στις απαιτήσεις των καιρών -όπως η υπακοή, ο υποχρεωτικός γάμος και η εργασιακή σιωπή. Ένα ξεχωριστό φαινόμενο που συνδύασε την νεανική εξέγερση και τον υποσυνείδητο φεμινισμό, μέσα στο πλαίσιο ενός αυστηρού κοινωνικού κώδικα ήταν οι Sukeban. Η «συμμορία της μαθήτριας», πέρασε από την σχολική τάξη στο πεζοδρόμιο, ξεκινώντας με απλές παραβατικές συμπεριφορές, αλλά ανέπτυξε αυστηρή εσωτερική ιεραρχία και απαράβατους κώδικες τιμής (αντίστοιχες με της μαφίας). Το πρώτο πράγμα που αντίκρυζε κανείς, είναι η αλλαγή στην ένδυση, αφού οι κοντές σχολικές φούστες αντικαταστάθηκαν με μακριές τροποποιημένες που ράβονταν στο χέρι (ως ένδειξη ανεξαρτησίας), ενώ κεντούσαν απειλητικά ποιήματα στους γιακάδες. Κυκλοφορούσαν με ξυρισμένα φρύδια, αλυσίδες, τσιγάρα και οτιδήποτε μπορούσε να τσαλακώσει την εικόνα της καλής κοπέλας, ως γυναίκες – αρχηγοί συμμορίας. Η δράση τους ήταν αρκετά βίαιη, κυρίως ενάντια σε καθηγητές και αγόρια, ενώ στο στόχαστρο έμπαιναν και κοπέλες που παραβίαζαν τον άτυπο κώδικα τιμής τους (όπως η χρήση ναρκωτικών ουσιών και η προδοσία στην συμμορία). Οι Sukeban δεν ήταν μια παρουσία με πολιτική χροιά, αλλά μια εξεγερμένη γυναικεία ομάδα με φεμινιστικά κίνητρα που επέλεγε την βία και την αντισυμβατικότητα, ενώ δρούσε με αξιοπρέπεια και αλληλεγγύη. Οι πραγματικές συμμορίες Sukeban εξασθένησαν την δεκαετία του ’80 στη Ιαπωνία, όμως η εικόνα τους επιβίωσε ως μια pop κουλτούρα στην μόδα, την μουσική και στα άνιμε, όταν μετατράπηκαν σε σύμβολο «κακού κοριτσιού», όπως η Saki Asamiya (Sukeban Deka), η The Bride στο Kill Bill κ.α χαρακτήρες.
Οι αόρατες πολεμίστριες Las Adelitas
Η Μεξικάνικη Επανάσταση (1910-1920), ήταν μια από τις πιο αιματηρές κοινωνικές αναταραχές στην Λατινική Αμερική. Ενώ συνήθως έχουμε στο μυαλό μας αντρικές φιγούρες ως επαναστάτες, στο Μεξικό η επανάσταση δεν θα προχωρούσε ποτέ αν δεν υπήρχαν οι Las Adelitas. Το όνομα τους προέρχεται από ένα δημοφιλές επαναστατικό τραγούδι -το «La Adelita»-, που ενέπνευσε τις πολεμίστριες, καθώς εξυμνούσε μια γυναίκα-μαχήτρια. Η Αντελίτα έγινε γρήγορα μια συμβολική μορφή των γυναικών στο Μεξικό, «βάζοντας» όπλα στα χέρια τους. Δεκάδες χιλιάδες γυναίκες συμμετείχαν ενεργά ένοπλες δίπλα στους άντρες, οργάνωναν τα λογιστικά, μετέφεραν πυρομαχικά και τρόφιμα, δρούσαν ως κατάσκοποι και ηγήθηκαν μικρών μονάδων εξοντώνοντας εχθρούς σε άμεση μάχη. Πολλές από αυτές ήταν ιθαγενείς αγρότισσες ή ακόμα και υπηρέτριες, που πολεμούσαν για επιβίωση, αξιοπρέπεια και ελευθερία. Πολλές από τις Αντελίτας αναγκάστηκαν να συμμετέχουν ενεργά στην αντίσταση με την βία, με την μορφή απαγωγής ή επειδή τις ανάγκαζαν οι σύζυγοι τους να τους συντροφεύουν στον πόλεμο. Συχνά οι Αντελίτας μεταμφιέζονταν σε άντρες και φρουρούσαν ολόκληρα χωρία, ενώ στον ανταρτοπόλεμο που ηγήθηκε ο Εμιλιάνο Ζαπάτα είχαν ενεργό ρόλο, είτε στο μέτωπο, είτε φροντίζοντας τους τραυματίες «συντρόφους» τους. Μετά τον πόλεμο, οι Adelitas σχεδόν εξαφανίστηκαν από την επίσημη ιστορία του Μεξικό και ξεχάστηκαν από την λαϊκή μνήμη για την επαναστατική τους δράση, υποβαθμίζοντας την συμβολή τους σε ένα ρομαντικό ιδεώδες πρότυπο: γυναίκα-σύντροφος. Ρισκάροντας την ζωή τους, οι Adelitas δεν έψαχναν αναγνώριση, ακόμα και όταν η κοινωνία τις έβλεπε ως παθητικές συνοδούς αντρών. Η αναγνώριση του αγώνα τους έχει επαναδομηθεί στην σύγχρονη κοινωνία, από φεμινιστικές ομάδες και αυτόχθονες της χώρας, ενώ εμφανίζονται σε γκράφιτι και άλλες μορφές τέχνης ως γυναίκες-μαχήτριες. Ενάντια στον μιλιταρισμό (που σχεδόν τις διέγραψε από την ιστορία) και την πατριαρχία, οι Las Adelitas ξύπνησαν την νοσταλγία για γυναικείες αδελφότητες αντίστασης στην χώρα του Μεξικό την σήμερον ημέρα.
Femme Fatales – Η αδελφότητα των Μοτοσυκλετιστριών
Στους σύγχρονους δρόμους των Ηνωμένων Πολιτειών, κυριαρχούν φιγούρες με δερμάτινα γιλέκα και κλασικές μηχανές Harley Davidson, να οδηγούνται από άντρες. Μια ομάδα γυναικών ξαναδιατυπώνει τον άγραφο κώδικα του δρόμου, γνωστή και ως Femme Fatales WMC με έδρα στο Λος Άντζελες και παραρτήματα σε πολλές πολιτείες. Η δράση τους ξεκινά το 2010, με μοναδικό σκοπό να δημιουργηθεί μια κοινότητα γυναικών με πάθος για τις μηχανές και αγάπη για την αλληλεγγύη μεταξύ γυναικών. Το όνομα τους παραπέμπει σε «μοιραίο θηλυκό», όμως πρόκειται για μοιραία αυτόνομες γυναίκες που «τραβούν» τον δικό τους δρόμο στον εθελοντισμό. Δεν κάθονται πια στο πίσω κάθισμα, αλλά οδηγούν και ηγούνται, παίρνοντας πρωτοβουλία ενάντια στον σεξισμό και όχι μόνο. Οι μοτοσυκλετιστικές κοινότητες ήταν -και είναι- ως επί το πλείστον ανδροκρατούμενες, συχνά βίαιες και πολλές φορές στα πλαίσια εγκληματικών οργανώσεων, με τον μισογυνισμό να αναπαράγεται στο καταστατικό τους. Οι Femme Fatales κόντρα στα παραπάνω, δημιούργησαν ένα δίκτυο αλληλοβοήθειας, αυτοάμυνας, ενδυνάμωσης, με σημαντική συμμετοχή σε κοινωνικές δράσεις (εκστρατείες κατά ενδοοικογενειακής βίας, φιλανθρωπίες κ.α.). Με το δερμάτινο μπουφάν τους και το κράνος τους πάνω στο δίκυκλο, δημιουργούν ένα νέο πρότυπο για τις γυναίκες αναβάτες και κάτι παραπάνω από μια απλή λέσχη μοτοσυκλέτας. Παρόμοιες ομάδες που εμπνεύστηκαν από τις Femme Fatales, είναι οι Black Girls Ride, Chrome Angelz RC, Women In The Wind κ.α.
Από τα φτωχά χωριά της Ινδίας, μέχρι τους αυτοκινητόδρομους της Καλιφόρνια, η αντίσταση είναι πολυμορφική και γένους θηλυκού. Η γυναικεία αντίσταση υπήρξε (και υπάρχει) οργανωμένη και αυθόρμητη, ένοπλη και συμβολική, όμως σε κάθε περίπτωση ριζική. Το «καλό κορίτσι» που σπάει τα δεσμά του, οι «μάγισσες» αεροπόροι, η απόδοση δικαιοσύνης από τα ροζ σάρι, οι «αόρατες» πολεμίστριες που αφέθηκαν μακριά από την ιστορική μνήμη, αλλά και οι «μηχανόβιες» επαναστάτριες, έδρασαν με κοινό σκοπό την άρνηση να αποδεχτούν έναν ρόλο που δεν επέλεξαν. Όσο υπάρχει εξουσία που επιβάλλει, θα υπάρχουν και άνθρωποι που αντιστέκονται ανεξαρτήτου φύλου – χρώματος και ηλικίας.
Πηγές Άρθρου:
Nishtha Jain, (2012). Gulabi Gang, the Documentary
Boissoneault, L. (2018). A Soviet Ace Shot Down Nazi Pilots With Great Skill, But Her Feats Are Mostly Forgotten Today. Smithsonian Magazine. Ανακτήθηκε από: https://www.smithsonianmag.com/history/soviet-ace-shot-down-nazi-pilots-with-great-skill-but-her-feats-are-mostly-forgotten-today-180969698/ (τελευταία πρόσβαση: 08/07/2025)
Japanese Deviance and Subcultures: Sukeban entry – Oxford Reference
BBC Mundo: Quien fue La Adelita? (2020)
Πληροφορίες από την ιστοσελίδα: www.femmefataleswmc.com (τελευταία πρόσβαση: 08/07/2025)
