Ιστορικό συγκείμενο της Beat Generation
Ένα από τα πιο εκρηκτικά κινήματα που σημάδεψαν την μεταπολεμική πραγματικότητα των μέσων εικοστού αιώνα είναι αδιαμφισβήτητα ο καλλιτεχνικός τυφώνας των beatniks. Είναι εντυπωσιακό το να διαπιστώσει κανείς ότι το κίνημα της beat generation διεξήγε σχεδόν παράλληλη χρονικά αλλά ασύμπτωτη γεωγραφικά διαδρομή με την εξέγερση των Καταστασιακών. Μάλιστα, λειτούργησαν ως γενεσιουργός αιτία για την επώαση των μεταγενέστερων κινημάτων της rock ‘n roll, της πανκ και των χίπις.
Ο όρος μπιτ είναι ο όρος που δόθηκε σε μια παρέα. Εμάς δεν μας πολυενδιέφερε να βαφτιστούμε κάπως. Άλλοι μας βάφτισαν. Είχαμε δύο επιλογές… Ή να χάσουμε τον χρόνο μας προσπαθώντας να απαλλαγούμε από την ταμπέλα ή να τη χρυσώσουμε!…» Άλεν Γκινσμπεργκ
Βασικές αρχές
Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό κίνημα συγγραφέων με δραστική επίδραση στην λογοτεχνία και το κοινωνικό καθεστώς. Έδρασε στην Αμερική τις δεκαετίες του ’50-’60. Αρχικά, το ρεύμα της beat generation αποτέλεσε ολιγάνθρωπη ομάδα. Όμως, επεδίωξε απεγνωσμένα να πολεμήσει και να καταδείξει την σήψη του συμβατικού αμερικανικού τρόπου ζωής. Ειδικότερα, βασικές ορίζουσες της δράσης τους ήταν η ριζοσπαστική αμφισβήτηση και τραβηγμένη διακωμώδηση του αμερικανικού ονείρου. Ταυτόχρονα, εξαπέλυσαν πυρά κατά της μικροαστικής ηθικής και συμπεριφοράς. Χαρακτηριστικά, επέδειξαν συνειδησιακή αντίρρηση στον μιλιταριστικό καταναγκασμό. Αρνήθηκαν ολοκληρωτικά τον συμβιβασμό στον συντηρητικό και τον ματεριαλιστικό κομφορμισμό που κυριαρχούσε εκείνη την περίοδο στην Αμερική. Δεν μπορούσαν να χωρέσουν σε κανενός είδους κανονικότητα.
America when will we end the human war?Go fuck yourself with your atom bomb.I don’t feel good don’t bother me.allen ginsberg
Μέσα και επιρροές της beat generation
Ιδιαίτερα, οι beatniks δεν δίστασαν να αναμετρηθούν με όλες τις καταπιεστικές και μη αυθόρμητες εκφάνσεις ζωής και συμπεριφοράς. Πιο αναλυτικά, κεντρικό όργανο ύφανσης της εξέγερσής τους αποτελεί η λογοτεχνία και η ποίηση. Πιο συγκεκριμένα, επιχειρούν πρωτότυπες υφολογικές ακροβασίες και επανοικειοποιούνται την εκφραστικότητά τους, την οποία απαλλάσσουν από καθιερωμένες φόρμες γραφής. Έτσι, εγκαινιάζουν ένα περιθωριακό στυλ γραφής, την αυτόματη γραφή και την συχνή χρήση πρόζας. Καίρια λογοτεχνική τους επιρροή υπήρξαν οι καταραμένοι ποιητές, όπως ο Ουίλιαμ Μπλέηκ, ο Ρεμπώ και ο Μπωντλαίρ. Από την σειρά αυτή δεν έλειψαν ο Μπρεχτ, ο Απολλιναίρ και ο Πάουντ.
Άκουσα την φωνή του Blake να μου διαβάζει το ΄”Ah sunflower” και το ”the sick rose”- και τα άκουσα σαν Θεία φωνή.” Άλεν Γκινσμπεργκ
Beat generation: Περιεχόμενο και δράση
Εξάλλου και την ονομασία beat generation χρησιμοποίησε πρώτος ο Τζακ Κέρουακ, το 1948. Συγκεκριμένα, δήλωσε ότι beat σημαίνει εξαπατημένος, απόβλητος, παραιτημένος, ακόμα και μακάριος. Ξεχώρισε αυτή την λέξη από την αργκό των ανθρώπων των τσίρκων και των υπαίθριων εκδηλώσεων.
Η Γενιά των Μπιτ ήταν ένα όραμα που είχαμε στα τέλη της δεκαετίας του ’40, μιας γενιά «τρελών», φωτισμένων χίπστερ που ξαφνικά ανατέλλουν και περιπλανώνται στην Αμερική αλητεύοντας, κάνοντας οτοστόπ παντού, ρακένδυτοι, μακάριοι, όμορφοι με έναν άσχημο, αλλά γοητευτικό τρόπο – ένα όραμα που αλιεύαμε από τον τρόπο που αντιλαμβανόμασταν τη λέξη «μπιτ» να μιλιέται στις γωνιές του δρόμου, στην Times Square και στο Village και στο κέντρο άλλων πόλεων τις νύχτες της μεταπολεμικής Αμερικής. Μπιτ σημαίνει να είσαι στην ψάθα, αλλά γεμάτος έντονα «πιστεύω»» Τζακ Κέρουακ
Ταυτόχρονα, καίρια επιρροή τους αποτελεί η τζαζ μουσική, δίνοντας έμφαση στην έννοια του ρυθμού. Συνάμα, γοητεύονται από τον νομαδισμό και την ιδιότυπη πνευματικότητα των ανατολικών θρησκειών και περισσότερο από τον μυστικισμό. Επιλέγουν σαν μορφή ζωής, την άμεση αισθαντική βίωση των καταστάσεων μέσω της μοναχικής περιπλάνησης. Ακόμη, πειραματίζονται με ψυχοτρόπες και παραισθησιογόνες ουσίες. Επιδίδουν την περιέργειά τους σε έναν πιο έκλυτο, ηδονιστικό και περιθωριακό βίο, στις καταστάσεις των εμμονών, του αλκοόλ, της τρέλας, της μοναξιάς. Δοκιμάζουν τα παραπάνω, με στόχο να περιέλθουν στην κατάσταση μίας άγριας, λυσσώδους ελευθερίας, πέρα από κάθε περιορισμό.
Beat generation: Βασικοί εκπρόσωποι
Βασικός πυρήνας της ομάδας των beatniks είναι ο Τζακ Κέρουακ, ο Ουίλιαμ Μπάροουζ και ο Άλεν Γκινσμπεργκ. Το κίνημα έχει ως αφετηρία την καρμική γνωριμία των τριών αυτών ανθρώπων το 1944 στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Στη συνέχεια άρχισε να αποκτά βάσεις με την ανάγνωση βραδιάς ποίησης που διοργάνωσε ο Γκινσμπεργκ τον Οκτώβρη του ’55.
Εξάπλωση
Ωστόσο, αξίζει να αναφέρουμε ότι δεν παρέμεινε μονοθεματικά στους λογοτεχνικούς κύκλους. Αντίθετα, διευρύνθηκε και στους χώρους της μουσικής, της ψυχολογίας, του θεάτρου και της φωτογραφίας. Εξ’ ου και οι θερμές σχέσεις τους με τους μουσικούς Μπομ Ντίλαν, Πάτι Σμιθ, Τζανίς Τζόπλιν, Ντέιβιντ Μπάουι και Τομ Γουέιτς. Επίσης, επηρέασαν πολύ τον ψυχολόγο Τίμοθι Λίρι, τον φωτογράφο Ρίτσαρντ Άβεντον, τον σκηνοθέτη Ρόμπερτ Φρανκ. Αξιοσημείωτη είναι και η ένταξη στην ομάδα τους των Νιλ Κάσσαντι και του Γκρέγκορι Κόρσο. Τέλος, αλληλεπίδρασαν με τον σημαντικό συγγραφέα Λόρενς Φερλινγκέττι, την Νταϊάν Ντι Πρίμα, τον Γκάρι Σνάιντερ.
Με τον διαρκή κίνδυνο του παραλογισμού
και του θανάτου
όποτε δίνει παράσταση
πάνω από τα κεφάλια
των θεατών του
ο ποιητής σαν ακροβάτης
αναρριχάται στη ρίμα
ψηλά σ’ ένα συρματόσκοινο δικής του κατασκευής
ισορροπώντας στα βλέμματα
πάνω από μια θάλασσα προσώπων
βηματίζει πορευόμενος
προς την άλλη πλευρά της ημέρας
εκτελώντας άλματα
και επιδέξια τεχνάσματα
και άλλα κόλπα της υψηλής τέχνης του θεάτρου
κι αυτά όλα χωρίς σφάλμα
κανένα
για αυτό που δεν πρέπει να είναι
Γιατί αυτός είναι υπερρεαλιστής
που πρέπει οπωσδήποτε να συλλάβει
την τεταμένη αλήθεια
πριν πάρει κάθε θέση, πριν κάθε βήμα
της υποτιθέμενης προόδου του
προς εκείνο το ακόμα ψηλότερο κλαδί
όπου η Ομορφιά στέκει και προσμένει
με βαρύτητα
να ξεκινήσει το σάλτο της που αψηφά το θάνατο
Και εκείνος
ένας μικρός ανθρωπάκος Τσάρλι Τσάπλιν
που ίσως μπορέσει, ίσως δεν μπορέσει να συλλάβει
την έξοχη αιώνια μορφή της
καθώς απλώνει σαν αετός τα φτερά στον κενό αέρα
της ύπαρξης. Λόρενς φερλινγκέττι
Τζακ Κέρουακ
Η εργογραφία των beatnik καλλιτεχνών είναι πλούσια και περιλαμβάνει ιδιοφυή έργα. Πιο συγκεκριμένα, ο Τζακ Κέρουακ χάρισε στο λογοτεχνικό κοινό την βίβλο των beatnik όπως την αποκαλούν οι κριτικοί, το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα “Στο Δρόμο”. Το τελευταίο, δεν αποτελεί παρά μία γραπτή καταγραφή των περιπετειωδών του περιπλανήσεων με συνοδοιπόρο τον beatnik Νιλ Κάσσαντι. Περιηγήθηκε στις πόλεις του Λος Άντζελες, στο Σικάγο, το Ντένβερ και την πόλη του Μεξικού. Το μυθιστόρημα εξασφάλισε αμέσως ευρεία αναγνώριση, ενώ ο Κέρουακ, κατέγραψε και τους “Αλήτες του Ντάρμα”. Το έργο, αφορά μία αποτύπωση της σχέσης του με τον βουδισμό και την πνευματικότητα. Συγχρόνως, σπουδαίος είναι και τα “Ντόκτωρ Σαξ” και “Μέξικο Σίτι Μπλουζ”, ενώ ο Κέρουακ επιδόθηκε και σε έκδοση ποιημάτων με ελεύθερο στίχο.
Οι μόνοι που αξίζουν για μένα είναι οι τρελοί, αυτοί που τρελαίνονται να ζήσουν, να μιλήσουν, να σωθούν, που ποθούν τα πάντα την ίδια στιγμή, αυτοί που ποτέ δεν χασμουριούνται ή δεν λένε κοινότοπα πράγματα, αλλά που καίγονται, καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά – Στο δρόμο
Άλεν Γκινσμπεργκ
Ο Άλεν Γκινσμπεργκ, σφράγισε την ομάδα της beat generation, με το δικό του έργο, το ποίημα ” Ουρλιαχτό” που διάβασε για πρώτη φορά σε δημόσια ανάγνωση και επέφερε ακαριαία ένα ρήγμα στον αμερικανικό συντηρητισμό. Το ποίημα, προέκυψε από τον εγκλεισμό του Γκίνσμπεργκ σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και από την διάθεση καταγγελίας κάθε μορφής καταστολής της ελευθερίας σκέψης. Συμμετείχε ενεργά σε ακτιβιστικά κινήματα, ενώ ήταν ένθερμος υπέρμαχος της σεξουαλικης απελευθέρωσης και του αντιπολεμικού ρεύματος. Ταυτόχρονα, έχουν ξεχωρίσει τα ποιήματά του “Καντίς” και “Αμερική”.
Ακολούθησε το εσωτερικό σου φεγγαρόφωτο, μην κρύβεις την τρέλα σου
Ουίλιαμ Μπάροουζ
Ομοίως, το τρίτο μεγαθήριο των beatnik, ο Ουίλιαμ Μπάροουζ, αποτέλεσε έναν γνήσιο επαναστάτη και τον άτυπο καθοδηγητή της μπιτ γενιάς. Αρχικά, μαζί με το “Στο Δρόμο” και το Ουρλιαχτό, αυτός συμπληρώνει τα έργα μανιφέστα με την δημιουργία του “Γυμνό Γεύμα”, την ιστορία ενός τοξικομανούς πλάνητα που ενδίδει σε μία οργιώδη ζωή. Το βιβλίο εξέδωσε ο Φερλινγκέττι, αλλά προσέκρουσε σε λογοκρισία και το απαγόρευσαν λόγω του άσεμνου περιεχομένου του. Παράλληλα, είχε εκδώσει προηγουμένως τα σπουδαία έργα, “Queer” και “Junky” που συνιστούν αυτοβιογραφικές μεταφορές του εθισμού του με το όπιο.
Ο Μπάροουζ, ήρθε σε επαφή με πολλαπλούς καλλιτέχνες της μετέπειτα ροκ σκηνής, όπως οι Beatles που έγραψαν τραγούδι για αυτόν, o Frank Zappa και ο Kurt Cobain. Τέλος, η Πάτι Σμιθ συνήθιζε να λέει για εκείνον: “Είναι ο παππούς όλων μας”. Ο Μπάροουζ ήταν ο πιο ατίθασος τυχοδιώκτης από τα μέλη της beat generation, όταν έχοντας ασυγκράτητο πάθος με τα όπλα, μια βραδιά που βρισκόταν σε κατάσταση μέθης πυροβόλησε την σύζυγό του κατά την διάρκεια ενός παιχνιδιού σκοποβολής.
Με τι τρέφεται η λεφτομηχανή; Τρώει νεότητα, αυθορμητισμό, ζωή, ομορφιά και, πάνω απ’ όλα, τρώει τη δημιουργικότητα. Τρώει ποιότητα και χέζει ποσότητα.
Γυναίκες beatniks
Αξιοσημείωτη είναι η συμβολή της θηλυκής φυσιογνωμίας των beatnik που έχει παραμείνει κάπως εξοστρακισμένη από ένα πιο φαλλοκεντρικό κύκλο κριτικών. Πιο συγκεκριμένα, από τις γυναίκες beatnik δεν απουσίαζε τίποτα σε σχέση με τους άνδρες μπίτνικ. Με άλλα λόγια, ήταν εξίσου ανήσυχες, αντισυμβατικές, οξυδερκείς, περιπετειώδεις. Παρόλα αυτά, υπήρχε μία διαμάχη σχετικά με την άμεση ένταξη γυναικών στον ανδροκρατούμενο χώρο των beatnik.
Ωστόσο, ξεχωρίζει με διαφορά η Ελίζ Κόουεν, η άτυχη σύντροφος του Γκίνσμπεργκ. Δεν πρόλαβε ποτέ να εκδώσει τις ποιητικές συλλογές της γιατί την έκλεισαν σε ψυχιατρείο λόγω της αντισυμβατικής της ζωής και κατέρρευσε από τα πολλαπλά ηλεκτροσόκ. Ταυτόχρονα, η Τζόαν Βόλμερ, η αυτοκαταστροφική σύζυγος του Μπάροουζ, η οποία διέθεσε το σπίτι της στο Άπερ Γουέστ Σάιντ, το οποίο έγινε η γιάφκα συναντήσεων των beatnik. Συγχρόνως, σπουδαία είναι η Χέτι Τζόουνς, η οποία έχει καταγράψει το αυτοβιογραφικό έργο “How i became hettie jones”, ενώ αλησμόνητη παρουσία είναι η πένα της Νταϊάν Ντι Πρίμα. Η Νταϊάν, αποτέλεσε τον συνδετικο κρίκο ανάμεσα στα ρεύματα των beatnik και των χίπις, ενώ έχει αφήσει εξέχοντα έργα όπως τις “επαναστατικές επιστολές”, τις “αναμνήσεις ενός μπίτνικ” και το “the poetry deal”.
“the only war that matters is the war against the imagination” Dianne Di Prima
Στη συνέχεια, επιβλητικο αποτύπωμα άφησαν και οι γυναίκες της δεύτερης γενιάς του ’60. Αρχικά, εξέχουσα θέση αποκτά το έργο της ποιήτριας Ντενίζ Λέβερτοβ, η Τζόαν Κάιγκερ, η Λενόρ Καντέλ, η Ρουθ Γουέις, η Χάριετ Σομερς Ζέρλινγκ. Τέλος, πολύ σημαντική είναι η Άνν Τσάρτερς, η οποία εξέδωσε την πρώτη μετα θάνατον βιογραφία του Κέρουακ και εμπεριστατωμένες έρευνες για τους beatniks.
”Όπως οι κολυμβητές τολμούν
να κολυμπούν κοιτώντας τον ουρανό
και το νερό τους βαστάει,
όπως τα γεράκια ξεκουράζονται στον αέρα
και ο αέρας τα κρατάει,
έτσι θα ήθελα να πετύχω
την ελεύθερη πτώση και να πλεύσω
στη βαθιά αγκαλιά του πνεύματος του Δημιουργού,
γνωρίζοντας ότι καμιά προσπάθεια
δεν κερδίζει όλη εκείνη-
την περιβάλλουσα χάρη.”Advertising
Denise Levertov, η ομολογία
Είναι γεγονός ότι το κίνημα των beatnik επέφερε μία ιδεολογική και καλλιτεχνική θύελλα ερεθισμάτων και θαυμασμού. Μάλιστα, άσκησε επίδραση σε ολόκληρη την αμερικανική και παγκόσμια ροή του κόσμου. Όξυνε και ενέπνευσε τα κινήματα αντίστασης που ακολούθησαν. Είναι ολοφάνερο ότι υπέδειξαν με τον πιο θαρραλέο τρόπο πολλαπλές νομαδικές μορφές ζωής, διαρρηγνύοντας κάθε στεγανό του αλλοτριωτικού αμερικανικού ζην.
Βιβλιογραφία:
Αθανασέλος, Δ.(2018) Το φαινόμενο Beatniks Λογοτεχνικό κίνημα, τρόπος ζωής ή και τα δύο; Ανάκτηση pause-artmag.gr (12-07-2025)
Τσακιράκης, Κρις .Η Τζαζ και η γενιά των Μπιτ, ανάκτηση idrymapoiisis.blogspot.com (13-07-2025)
Beatdom, What is the Beat Generation? ανάκτηση beatdom.com
Λειβαδάς, Γ. (2003), Ανθολογία μπιτ ποίησης, εκδόσεις ροές (12-07-2025)
