Το παρόν άρθρο έχει σκοπό να διακρίνει τα χαρακτηριστικά ανάμεσα στη ντροπαλότητα ενός παιδιού από τα συμπτώματα της διαταραχής κοινωνικού άγχους ή αλλιώς από τη κοινωνική φοβία. Πολλές φορές γονείς και εκπαιδευτικοί παρατηρούν ότι ένα παιδί αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο. Υποθέτουν ότι υπάρχει μια αθώα ντροπαλότητα πίσω από αυτή τη συμπεριφορά και όχι φοβία. Όμως η γραμμή ανάμεσα στην αθώα ντροπαλότητα αυτή και στη διαταραχή κοινωνικού άγχους είναι πολύ λεπτή.
Τι είναι η ντροπαλότητα;
Ένα ντροπαλό παιδί είναι συχνά εσωστρεφές και σιωπηλό. Φεύγει εύκολα από ομαδικές δραστηριότητες, δείχνει φοβισμένο ή λυπημένο. Οι Cheek & Melchior (1990) αναφέρουν σε έρευνα τους για τον ορισμό της ντροπαλότητας ότι αυτή περιλαμβάνει τρεις διαστάσεις. Πρώτα, σε συναισθηματικό επίπεδο κυριαρχούν συναισθήματα έντασης αλλά και ενδιαφέροντος. Έπειτα, γνωστικά, υπάρχουν η ανησυχία και ο φόβος για αρνητικά σχόλια από τους άλλους. Ακόμη, σχετικά με τη συμπεριφορά, το ντροπαλό παιδί αποφεύγει τη βλεμματική επαφή και διστάζει να πράξει. Ένα παιδί νιώθει το συναίσθημα της αθώας και όχι υπέρμετρης ντροπής κυρίως σε καινούργιες καταστάσεις. Επιθυμεί τη κοινωνική αλληλεπίδραση, αλλά ταυτόχρονα νιώθει ανησυχία ή φόβο. Αυτό έχεις ως αποτέλεσμα να αποφεύγει καταστάσεις με καινούργια πρόσωπα ή σε νέα περιβάλλοντα. Άρα μιλάμε για μια κοινωνική απόσυρση των παιδιών εξαιτίας της επιφυλακτικότητας τους. Κύρια χαρακτηριστικά ενός ντροπαλού παιδιού είναι: η έλλειψη αυτοπεποίθησης, ο φόβος, η αναστολή. Θα αποφύγουν να μιλήσουν με άλλα παιδιά και δεν θα κοιτάξουν τον δάσκαλο στα μάτια.
Η επίμονη φοβία και η ντροπαλότητα
Η διαταραχή κοινωνικού άγχους ή αλλιώς κοινωνική φοβία είναι ο επίμονος φόβος του ατόμου για μία ή περισσότερες καταστάσεις. Αυτές μπορεί απαιτούν να μιλήσει μπροστά σε άγνωστα άτομα και να δεχτεί ενδεχόμενη κρητική. Πώς όμως καταλαβαίνουμε ότι το παιδί βιώνει αυτή τη φοβία; Αρχικά, εφόσον αποτελεί φοβία σημαίνει ότι είναι ένας παράλογος και έντονος φόβος χωρίς να είναι σε κατάσταση κινδύνου. Στα παιδιά μπορεί να εμφανιστεί με έντονο κλάμα, πανικό, ξέσπασμα και άρνηση να πάνε στο σχολείο. Τα συμπτώματα αυτά χρειάζεται να υπάρχουν για τουλάχιστον έξι μήνες. Σημαντικό, επίσης, σε αυτή τη διαταραχή είναι ότι σε ένα παιδί το άγχος υπάρχει τόσο μπροστά σε συνομηλίκους όσο και σε ενήλικες. Με άλλα λόγια, μια κοινωνικά καινούργια κατάσταση σε ένα παιδί με κοινωνική φοβία προκαλεί πάντα άγχος. Τα παιδιά με κοινωνική φοβία είναι ντροπαλά και παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα με ένα ντροπαλό παιδί.
Η διαχωριστική γραμμή
Παρόλο που η διαταραχή κοινωνικού άγχους και η ντροπαλότητα παρουσιάζουν ίδια συμπτώματα, εντούτοις είναι για διαφορετικές έννοιες. Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι αυτές είναι ταυτόσημες. Άλλοι πιστεύουν ότι η πρώτη αποτελεί ψυχική ασθένεια ενώ η ντροπαλότητα στοιχείο του χαρακτήρα. Ακόμη, υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η κοινωνική φοβία είναι μια ακραία μορφή ντροπαλότητας. Η διάκριση, επομένως, μπορεί να είναι δύσκολη, αφού και στις δυο περιπτώσεις υπάρχουν: σωματικά συμπτώματα (π.χ. κόκκινο πρόσωπο), κλάμα, ανασταλτική συμπεριφορά, κτλ. Οι έννοιες, λοιπόν, αυτές έχουν κοινά σημεία. Ωστόσο, στη πρώτη γίνεται διάγνωση με ψυχομετρικά εγχειρίδια ενώ η δεύτερη είναι μέρος της προσωπικότητας του παιδιού, που μπορεί στο μέλλον να γίνει φοβία.
Πηγές
Βασιλόπουλος, Σ. (2020). Shyness and social anxiety in Greek Primary School children: prevalence and a new self-report measure of childhood anticipatory anxiety. Psychology: The Journal of the Hellenic Psychological Society, 16(1), 44–59. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/psychology/article/view/23802/19917. (τελευταία πρόσβαση 19.08.2025).
Νικολάου, Ε. (2009). Η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ ντροπαλής συμπεριφοράς και κοινωνικής φοβίας. Κοινωνική Εργασία. τεύχος 96ο. σελίδες 223-231. file:///Users/macbookpro/Downloads/article_96_3.pdf. (τελευταία πρόσβαση 19.08.2025).
