Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας μπορεί να εμφανίσει σημάδια επιθετικής συμπεριφοράς. Θα φωνάξει, θα ενοχλήσει άλλα παιδιά, θα είναι πολύ ανήσυχο. Η παιδική επιθετικότητα είναι ένα συχνό φαινόμενο που δυσκολεύει τη ζωή πολλών παιδιών, αλλά και τη συνύπαρξη τους με γονείς και συνομήλικους τους. Ποια είναι, όμως, τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν ένα παιδί να μην μπορεί να ελέγξει τον θυμό του; Στο παρόν άρθρο δεν θα αναλύσουμε μόνο τα αίτια αυτά. Θα προτείνουμε, επίσης, μερικές στρατηγικές διαχείρισης τέτοιας επιθετικότητας με σκοπό να βοηθήσουμε γονείς και φροντιστές παιδιών να στηρίξουν αποτελεσματικά αυτά.
Φωτογραφία από mohamed abdelghaffar: https://www.pexels.com/el-gr/photo/783941/
Τι ορίζουμε ως επιθετικότητα;
Αρχικά, για να ορίσουμε τα αίτια της επιθετικότητας ενός παιδιού, πρέπει πρώτα να ορίσουμε τι είναι αυτή η επιθετικότητα. Όταν ένα παιδί νιώθει θυμό, σύγχυση ή απογοήτευση μπορεί φωνάξει, να βρίσει ή να παραμείνει στάσιμο, «παγωμένο». Είναι, λοιπόν, έντονα αντιδραστικό και δείχνει δυσκολία να ακούσει τη φωνή κάποιου άλλου που το προστάζει ή που επιδιώκει να το βοηθήσει. Αυτή η συμπεριφορά είτε εκδηλωθεί προς τους άλλους είτε προς τον εαυτό του, είναι επιθετική.
Τι γεννά ένα επιθετικό παιδί;
Πολλοί παράγοντες οδηγούν στην αντιδραστικότητα ενός παιδιού. Εδώ χρειάζεται να γίνει μια σημαντική επισήμανση. Η επιθετικότητα ενός παιδιού μπορεί να είναι αποτέλεσμα παθητικών αιτιών όπως η Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), η διαταραχή αγωγής, κτλ. Όταν δεν είναι σύμπτωμα κάποιας παθολογικής κατάστασης, τότε αναζητούμε άλλα αίτια. Τα ερεθίσματα του παιδιού στο σχολείο, οι παρέες του, κάθετι βίαιο που βλέπει σε μια οθόνη μπορούν να το κάνουν επιθετικό.
Παράγοντας οικογένεια
Υπάρχει, ωστόσο, ένας παράγοντας που είναι κυρίαρχος και έχει μεγάλη επίδραση στο παιδί. Ο παράγοντας αυτός είναι η οικογένεια. Ένα μικρό παιδί μπορεί να μιλήσει, αλλά όχι να εκφράσει λεκτικά όσα νιώθει όπως ένας ενήλικας. Ο θυμός του και οι φωνές του έχουν ένα πιο δυνατό μήνυμα από ότι οι λέξεις. Ένα θυμωμένο παιδί φωνάζει για προσοχή και αγάπη. Η συναισθηματική απόρριψη που δέχεται από τους γονείς και το περιβάλλον του, το οδηγούν σε μια έντονη επιθυμία να ακουστεί. Επομένως, ο θυμός του πηγάζει από αυτή την ανάγκη του να το φροντίσει κάποιος συναισθηματικά, αν όχι και πρακτικά.
Φωτογραφία από Snapwire: https://www.pexels.com/el-gr/photo/116151/
Υπάρχει ακόμα ένας τρόπος που οι γονείς «προκαλούν», ασυνείδητα μεν, την επιθετικότητα ενός παιδιού. Οι φωνές, οι καυγάδες και η σωματική ή λεκτική βία που επικρατούν στο σπίτι αποτελούν ένα «μάθημα συμπεριφοράς» για ένα μικρό παιδί. Επίσης, η έλλειψη ορίων και η διαρκής επίκριση είναι εδώ παρόντα στοιχεία. Λόγω του νεαρού της ηλικίας του, το παιδί μαθαίνει πώς να συμπεριφέρεται μέσα από τα πρόσωπα που βλέπει καθημερινά και έχει αναπτύξει συναισθηματικούς δεσμούς μαζί τους. Όταν, λοιπόν, αυτά είναι επιθετικά το ένα προς το άλλο ή προς το παιδί, τότε το τελευταίο εσωτερικεύει ότι κάθε δυσκολία πρέπει να φέρνει και να έχει λύση τον θυμό. Ο θυμός αυτός συσσωρεύεται με αποτέλεσμα τα ξεσπάσματα. Φυσικά, αυτό συνοδεύεται και από συναισθήματα άγχους και φόβου, αφού το παιδί δεν μεγαλώνει σε ένα ισορροπημένο περιβάλλον.
Φωτογραφία από August de Richelieu: https://www.pexels.com/el-gr/photo/4260102/
Πώς βοηθάμε ένα επιθετικό παιδί;
Ένα μικρό παιδί με τη συμπεριφορά του θέλει να δεχτεί κατανόηση, αγάπη και στοργή. Οι φωνές πάνω από τις φωνές του, η τιμωρία και η βία κάθε μορφής είναι βαθιά βλαβερές πρακτικές. Το παιδί χρειάζεται να νιώσει ότι το ακούτε, ώστε να ξεμπερδέψει το κουβάρι των συναισθημάτων που οδηγεί σε επιθετικότητα. Μια ειλικρινής συζήτηση μαζί του για το τι νιώθει, τι το οδηγεί στις πράξεις του και τι θα το έκανε να νιώσει καλύτερα είναι ιδιαίτερα βοηθητικές πρακτικές.
Το ίδιο σημαντική είναι και η θέσπιση ορίων. Χρειάζεται να εξηγήσετε, δηλαδή, τι είναι βλαβερό και τι όχι, πώς η συμπεριφορά του μπορεί να πληγώσει τον ίδιο και κάποιον άλλον. Φυσικά, τα παιχνίδια και οι ζωγραφιές μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να καταλάβουν τι ακριβώς νιώθει το παιδί, αλλά και να αποτελέσουν μέσο για ανακούφιση του ίδιου. Επίσης, εφόσον αυτό μιμείται συμπεριφορές, οι γονείς (και οι εκπαιδευτικοί) χρειάζεται να αποτελούν ορθά πρότυπα προς μίμηση. Αυτό σημαίνει να ελέγχουν τα συναισθήματα τους και να επιλέγουν υγιείς τρόπους να τα εκφράζουν.
Κάθε στρατηγική δεν είναι αποτελεσματική αν γίνει μόνο μία φορά. Χρειάζεται χρόνο, επαναλήψεις και υπομονή. Το παιδί μέσα από τον θυμό του μιλάει, φωνάζει και δείχνει την ανάγκη που νιώθει να ακουστεί. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ποτέ αυτή τη φωνή, γιατί όσο δυνατή είναι τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει το παιδί για αγάπη και ασφάλεια. Η καρδιά ενός μικρού παιδιού δεν κρύβει στ’ αλήθεια θυμό, παρά μόνο θόρυβο που θέλει να γίνει αληθινή επικοινωνία.
Πηγές
Παιδική επιθετικότητα: Κατανόηση, αιτίες και στρατηγικές διαχείρισης. Εκπαιδευτικός Όμιλος «Ευδόκιμος». Αναρτήθηκε από: https://evdokimos.edu.gr/paidikh-epi8etikothta-katanohsh-aities-kai-strathgikes-diaxeirishs/ (τελευταία πρόσβαση 11/12/2025)
Καρίμπα, Α. (2020). Παιδί και επιθετικότητα. Γιατί;. Αναρτήθηκε από: https://www.psychology.gr/psychologia-paidiou/4211-paidi-kai-epithetikotita-giati.html (τελευταία πρόσβαση 11/12/2025)
