Ας ερμηνεύσουμε το εξής σενάριο: «Μόλις έχεις χωρίσει από τον/την σύντροφο σου. Όσο και αν κράτησε αυτή η σχέση, μένεις μετά από καιρό μόνος/-η στο σπίτι. Αρχίζεις να νιώθεις πως κάτι κακό θα σου συμβεί και μια έντονη ανησυχία διαπερνά όλο σου το σώμα. Νιώθεις φόβο χωρίς να ξέρεις ακριβώς το γιατί». Σας μοιάζει φανταστικό σενάριο; Το άγχος αποχωρισμού που μόλις περιγράφτηκε είναι μια συχνή μορφή άγχους σε ενήλικες. Πως, όμως, μια απώλεια μπορεί να ανοίξει τον δρόμο στη μοναξιά;
Απώλεια, άγχος, αποχωρισμός
Τα τρία «Α» του τίτλου αυτού έχουν σχέση με την κατάσταση κατά την οποία κάποιος χάνει ένα πρόσωπο, ένα ζώο, ένα αντικείμενο που ήταν σημαντικό στη ζωή του. Εδώ, δεν κάνουμε λόγο για την απώλεια λόγω θανάτου, αλλά για την απομάκρυνση. Τι ονομάζουμε «άγχος αποχωρισμού»; Οι περισσότερες αναφορές έχουν σύνδεση με τη παιδική ηλικία, όπου και σε συγκεκριμένα αναπτυξιακά στάδια αυτό μοιάζει φυσιολογικό. Μπορεί, ωστόσο, και ένα ενήλικο άτομο να εκδηλώσει αυτή τη μορφή άγχους. Πώς; Με έντονη ανησυχία μη μείνει μόνο. Αυτό το οδηγεί στη σκέψη για το πότε θα ξαναδεί το πρόσωπο ή το αντικείμενο που είναι μακριά του, ώστε να νιώσει ασφάλεια.
Φωτογραφία από cottonbro studio: https://www.pexels.com/el-gr/photo/7670316/
«Μαμά, σε ψάχνω…»
Το άγχος αποχωρισμού δεν κάνει την εμφάνιση του ξαφνικά σε έναν άνθρωπο. Σύμφωνα με τον ψυχίατρο Daniel Bailly, το άγχος αποχωρισμού είναι φυσιολογικό σε ένα μωρό μέχρι 18 μηνών. Εκείνο, ακόμα και όταν δεν βλέπει τη μαμά του, περιμένει να γυρίσει. Όταν, βέβαια, έχουν αναπτύξει μια υγιή σχέση. Παρηγορεί τον εαυτό του, δηλαδή, με αυτή τη σκέψη. Γνωρίζει, όμως, ότι το άτομο που το φροντίζει, η μαμά, θα γυρίσει σύντομα. Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτός ο αποχωρισμός διαρκεί περισσότερο; Τότε βλέπουμε ανθρώπους με άγχος αποχωρισμού στην ενήλικη ζωή τους. Και αυτό, γιατί ο αποχωρισμός πήρε τη μορφή τραύματος ή παρόλο που η μητέρα ήταν εκεί, ήταν συναισθηματικά απούσα. Έτσι, η απομάκρυνση κάποιου επαναφέρει το άτομο στην μνήμη της απουσίας της μητέρας του στην ευαίσθητη παιδική ηλικία. Το άτομο που έχει βιώσει κάτι τέτοιο, πιστεύει ότι κάποιος το αγαπάει μόνο όταν υπάρχει στον ίδιο χώρο μαζί του ή κοντά του. Όχι όταν τους χωρίζουν χιλιόμετρα ούτε όταν δεν έχουν επαφές.
Φωτογραφία από Pixabay: https://www.pexels.com/el-gr/photo/39369/
Άγχος αποχωρισμού με προορισμό τη μοναξιά
Το άγχος αποχωρισμού έχει άμεση σύνδεση με τη μοναξιά. Τα άτομα που έχουν φόβο να μείνουν μόνα τους είναι πιθανό να στοχεύουν στη μοναξιά. Η εξήγηση; Ακριβώς αυτή: για να μη βιώσουν αυτό το έντονο άγχος όταν κάποιος φεύγει. Μπορεί να αποφεύγουν κοινωνικές εκδηλώσεις ή να αναπτύξουν φοβία να επισυνάψουν σχέσεις.
Όροι αντίθετοι ή ταυτόσημοι;
Αυτοί οι δυο όροι, του άγχους αποχωρισμού και της μοναξιάς, ίσως μοιάζουν αντίθετοι σε κάποιον. Πράγματι, μπορεί κάποιος να έχει τον φόβο της μοναξιά, οπότε και να αναπτύξει προσκόλληση σε ένα άλλο άτομο ή αντικείμενο. Υπάρχει, όμως, και η περίπτωση το άτομο να νιώθει πολύ έντονη τη μοναξιά λόγω της φοβίας του μη μείνει μόνος. Εδώ παρατηρούμε μια συναισθηματική εξάρτηση του ατόμου από κάτι άλλο. Επιδιώκει, επίσης, να έχει πάντα τον έλεγχο και αποφεύγει οποιαδήποτε απώλεια. Η συνεχής, λοιπόν, ανάγκη για επιβεβαίωση του ατόμου μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική και σωματική εξάντληση του ίδιου. Στη πραγματικότητα, υπάρχει εξάρτηση της ψυχικής του υγείας από κάποιον-κάτι. Αυτό οδηγεί σε εσωτερική μοναξιά, αφού δεν επιδιώκει επαφή με τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Αντίθετα, προσδοκά λύτρωση στο πρόσωπο κάποιου άλλου.
Φωτογραφία από Engin Akyurt: https://www.pexels.com/el-gr/photo/1446948/
Το άγχος αποχωρισμού και η μοναξιά είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Και στις δυο περιπτώσεις υπάρχει ο φόβος να αντιμετωπίσεις τις βαθύτερες σκέψεις σου. Όμως η κατανόηση αυτού του φόβου δεν είναι αδυναμία, αλλά συναισθηματική ωριμότητα. Το να μάθεις να υπάρχεις σε ειρήνη με τον εαυτό σου θα σε βοηθήσει να συνυπάρξεις και με τους άλλους. Χωρίς εξάρτηση, χωρίς φόβο, χωρίς άγχος. Εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου για να μπορείς να εμπιστευτείς και τον άλλον. Γιατί το να μείνεις μόνος δεν σημαίνει ότι είσαι μόνος.
Πηγές
Marchi, C., (2017). Δεν αντέχω να μένω μόνος»: Φόβος της μοναξιάς – Φοβία της εγκατάλειψης. Αναρτήθηκε από: https://www.psycho-logos.com.gr/fovos-egkataleipsis/ . ( τελευταία πρόσβαση 19/10/2025)
Αναστασίου, Κ., (2023). Άγχος Αποχωρισμού: Πώς εξελίσσεται και επηρεάζει τις σχέσεις κατά την ενήλικη ζωή;. Αναρτήθηκε από: https://psychoedu.gr/agxos_apoxwrismou/ . (τελευταία πρόσβαση 19/10/2025)
