Η αισθητηριακή αγωγή έχει ισχυρό παιδαγωγικό ενδιαφέρον και πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού. Όλες οι πληροφορίες που λαμβάνει το παιδί για το περιβάλλον αλλά και για το σώμα του σε σχέση με το περιβάλλον έρχονται μέσω των αισθητηριακών του συστημάτων. Υπάρχουν, λοιπόν, συστήματα υποδοχέων που συλλέγουν πληροφορίες καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξή του παιδιού και την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον.
Η ηλικιακή περίοδος των 3-6 χρόνων είναι με περίοδος γρήγορης φυσικής αύξησης αλλά ταυτόχρονα και μια περίοδος κατά την οποία διαμορφώνονται οι ψυχικές και αισθητηριακές δυνάμεις και ενέργειες του παιδιού. Ειδικότερα, σε αυτή την ηλικία το παιδί αναπτύσσει τις αισθήσεις του και η προσοχή του στρέφεται ιδιαιτέρως προς την παρατήρηση του περιβάλλοντος. Γίνεται παρατηρητής όλων των ερεθισμάτων που το περιτριγυρίζουν, αλλά παράλληλα και δέκτης. Η ηλικιακή αυτή περίοδος είναι πολύ κρίσιμη, δεδομένου ότι το διάστημα αυτό ετοιμάζονται τα θεμέλια πάνω στα οποία θα χτιστεί η διανόησή του. Ως προς τούτο, οφείλουμε να βοηθήσουμε τις αισθήσεις του παιδιού να εξελιχθούν.
Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας θα πρέπει βέβαια ήδη και από μικρότερη ηλικία να δέχεται διαρκώς αισθητηριακά ερεθίσματα από το περιβάλλον του. Θα πρέπει να αρχίσει να αναπτύσσει τις δεξιότητες επεξεργασίας των ερεθισμάτων και να μαθαίνει να χρησιμοποιεί τις εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες για να αλληλεπιδρά αποτελεσματικά με το περιβάλλον.
Όπως αναφέρει και ο J.J. Rousseau, ο ρόλος του παιδαγωγού στην προσχολική ηλικία είναι η προσφορά ποικίλων ερεθισμάτων που να δίνουν στο παιδί τη δυνατότητα να ενεργοποιεί τις αισθήσεις του και συνακόλουθα να το ωθούν σε δράση και επαφή με πράγματα που φυσικού περιβάλλοντος. Σε αυτή την ηλικία οι πράξεις έχουν ιδιαίτερο ρόλο. Τα παιδιά θέλουν να αγγίζουν αντικείμενα, να ακούνε διάφορους ήχους, να βλέπουν εικόνες γύρω τους, να γεύονται πράγματα, θέλουν να κινούνται, να σκαρφαλώνουν, να ισορροπούν….
Αισθητηριακή ολοκλήρωση (Sensory Integration S.I.)
Είναι μια θεωρία αλλά και ταυτόχρονα μια θεραπευτική παρέμβαση, η οποία αναπτύχθηκε αρχικά από την Ayres, εργοθεραπεύτητρια και ψυχολόγο, μέσα από έρευνες στις νευροεπιστήμες και από μελέτες της σωματικής και νευρομυικής ανάπτυξης. Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια εγγενής νευροβιολογική διαδικασία που αφορά την ολοκλήρωση και αποκωδικοποίηση του αισθητηριακού ερεθίσματος στον εγκέφαλο. Σε αντίθεση, η δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης είναι μια διαταραχή κατά την οποία τα αισθητηριακά δεδομένα δεν οργανώνονται κατάλληλα στον εγκέφαλο και αυτό μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα στην ανάπτυξη, στην επεξεργασία της πληροφορίας και στη συμπεριφορά του ατόμου.
Έρευνες δείχνουν ότι μπορούν να αποφευχθούν διαταραχές ή δυσλειτουργίες αν δοθούν στο παιδί κατάλληλα ερεθίσματα στα πρώτα αναπτυξιακά στάδια. Η αισθητηριακή αγωγή βοηθάει να ανακαλυφθούν και να διορθωθούν “σφάλματα” που οδηγούν στην ανικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον. Αυτή η φυσιολογική αγωγή οδηγεί στην ψυχική αγωγή αλλά και προετοιμάζει για την πρακτική ζωή.
Η αισθητηριακή αγωγή είναι απαραίτητη και αποτελεί τη βάση της αισθητικής και της ηθικής αγωγής. Αναπτύσσοντας στο παιδί την ικανότητα για εκτίμηση των λεπτών διαφορών μεταξύ των ερεθισμάτων ασκούμε την ευαισθησία του. Η ανακάλυψη της αισθητικής αρμονίας της φύσης είναι πολύ σημαντική. Οι αισθήσεις είναι άλλωστε τα όργανα για τη σύλληψη των εικόνων του εξωτερικού κόσμου.
Η σημασία της αισθητηριακής αγωγής για τη μέθοδο Montessori
Η αισθητηριακή αγωγή είναι πρωτίστης σημασίας για τη μέθοδο Montessori. Οι ασκήσεις των αισθητηρίων αποτελεί ουσιαστικό μέρος της μεθόδου αυτής.
Υπάρχουν ποικίλα παιχνίδια που μπορούν να εφαρμόσουν οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι γονείς με τα παιδιά που βοηθούν στην ανάπτυξη των αισθητήριων οργάνων. Οι αισθητηριακές ασκήσεις και δραστηριότητες βοηθούν το παιδί να αντιληφθεί καλύτερα τις ιδιότητες των αντικειμένων, να αναπτύξει το αίσθημα της προσοχής και της σκέψης εμπλουτίζοντας έτσι τις διανοητικές του δυνάμεις. Αντικείμενα όπως ξύλο, χαρτί, χαρτόνια διαφόρων ειδών, νερό, χώμα, υλικά της φύσης και κάθε λογής άλλα αντικείμενα και ερεθίσματα μπορούν να γυμνάσουν τις αισθήσεις των παιδιών, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον τους για παιχνίδι.
Δημιουργούμε λοιπόν αισθητηριακά παιχνίδια για της ανάγκες της προσχολικής ηλικίας -και όχι μόνο- όπου η ανακάλυψη, ο πειραματισμός και η γνώση, έρχονται μέσα από τη συνεχή καλλιέργεια των αισθήσεων.
Άλλωστε σύμφωνα και με την αρχαία ρήση “Ουδέν εν τω νω, ο μη πρότερον εν τη αισθήσει”, δηλαδή “τίποτα δεν υπάρχει στον νου που δεν υπήρξε προηγουμένως στην αίσθηση”
