Τώρα, εν καιρώ κορονοϊού, βρέθηκα πρωί – πρωί στην αίθουσα αναμονής της γραμματείας των εξωτερικών ιατρείων σε νοσοκομείο της περιφέρειας. Μετρούσα τα λεπτά μέχρι να έρθει η σειρά μου για να πάρω ένα από εκείνα τα περιβόητα εισιτήρια. Ναι, αυτά που σου δίνουν το κλειδί πρόσβασης στη δωρεάν υγειονομική περίθαλψη της χώρας. Ενώ περίμενα, έγινα αυτόπτης μάρτυρας στο ακόλουθο περιστατικό.
Σκηνή Πρώτη
Βλέπω μπροστά μου το γυάλινο θάλαμο της γραμματείας των εξωτερικών ιατρείων. Μέσα μια τηλεφωνήτρια εξυπηρετεί ασθενή από το τηλέφωνο. Παράλληλα, πληκτρολογεί κλείνοντας μέσω ηλεκτρονικού συστήματος ραντεβού με γιατρό. Τη δεδομένη στιγμή, κοπελιά μετρίου αναστήματος και νεαρής ηλικίας, την πλησιάζει. Έχει καστανά μαλλιά δεμένα σε αλογοουρά. Φοράει back bag στην πλάτη και προσπερνά το μπροστινό άνοιγμα του γκισέ. Δείχνει να στέκεται έξω από τη γυάλινη πόρτα του θαλάμου της γραμματείας, η οποία είναι ανοιχτή.
Σκηνή Δεύτερη
Η κοπέλα φοράει μάσκα και δείχνει να θέλει την προσοχή της τηλεφωνήτριας. Έχει όμως την υπομονή να περιμένει να ολοκληρώσει το τηλεφώνημά της η υπάλληλος. Κάπου εκεί πίσω από την τηλεφωνήτρια κάθεται μια άσχετη με τη γραμματεία κυρία (το κατάλαβα γιατί δεν εξυπηρετούσε κανέναν). Φορά άσπρη ποδιά, δε φορά μάσκα, έχει ξανθά (βαμμένα; δεν έχω ιδέα..) μαλλιά, κομμένα καρέ και φορά γυαλιά. Μυωπίας ή πρεσβυωπίας, δε θα μπορούσα με τίποτα να το καταλάβω. Την ακούω να απευθύνεται στην κοντοστεκούμενη και να τη ρωτά «Τι θέλετε;».
Η νεαρή δείχνει την τηλεφωνήτρια και της λέει πίσω από τη μάσκα «Αυτή θέλω»..
Τότε η κυρία (γύρω στα 50+ εγώ την έκανα) σηκώνεται αιφνιδίως. Της λέει «Δεν είναι η θέση σου εδώ… εκεί έξω είναι η θέση σου… εκεί να σταθείς…»το χέρι και τεντώνοντας επιδεικτικά το δείκτη του δαχτύλου της (σαν τον Κολοκοτρώνη που δείχνει με το τεντωμένο του χέρι την Ακαδημία Αθηνών)
της δείχνει το εξωτερικό γκισέ με το οβάλ άνοιγμα για την εξυπηρέτηση των ασθενών.
Σκηνή Τρίτη
Βλέπω τότε, την κοπελιά να συνοφρυώνεται και να απαντά στην 50άρα: «Γιατί..; Είμαι του προσωπικού.».
Η άλλη καταλαβαίνει τη γκάφα της. Αρχίζει αμήχανα να χαμογελά δείχνοντας προς τα έξω τα άσπρα δόντια της και να ξανακάθεται στη θέση της. Λέει τότε απολογητικά στη νεαρή «Δεν ήξερα ότι είστε του προσωπικού..νόμιζα ότι είστε ασθενής και έχω μικρά παιδιά στο σπίτι και…φοβάμαι για τον κορονοϊό»
Σκηνή Τέταρτη
Εκείνη τη στιγμή, κατεβάζει το ακουστικό η τηλεφωνήτρια. Απευθύνεται στη νεαρή κοπέλα λέγοντας:
– «Γιατρέ… τάδε… πως μπορώ να σας εξυπηρετήσω;»
– «Ήρθα να με ενημερώσεις για τα ραντεβού μου» απάντησε η νεαρή..συνεχίζοντας… «Έχω τίποτα σήμερα..;»
Πριν προλάβει να απαντήσει η τηλεφωνήτρια, πετάγεται η πενηντάρα με τη λευκή ποδιά παίρνοντας το λόγο.
«Δεν κατάλαβα ότι η κοπέλα είναι του προσωπικού και την έστειλα να σου απευθυνθεί από την εξωτερική πλευρά του γκισέ»
Απαντά τότε η νεαρή γιατρός:
«Εντάξει..εντάξει…παραδίνομαι..Αν είναι για τον κορονοϊό, πάω τώρα αμέσως» και σηκώνει τα χέρια (μη μπορώντας να καταλάβω αν ταυτόχρονα χαμογελούσε γιατί φορούσε μάσκα), σα να τη σημάδευε κάποιος με όπλο. Δεν κούνησε όμως βήμα από την αρχική της θέση.
Το Φινάλε
Πήρε, λοιπόν, η κοπελιά τις απαντήσεις της από την τηλεφωνήτρια και κατευθύνθηκε προς τη δουλειά της. Εγώ έφυγα από την αίθουσα αναμονής καθότι είχε έρθει πλέον η σειρά μου να πάρω το «χαρτάκι» μου για να μεταβώ στα εξωτερικά ιατρεία.
Περί αυταρχισμού ο λόγος
Η αυστηρότητα και η αυταρχική συμπεριφορά της πενηντάρας θα έλεγα πως δεν προέκυψε καθόλου τυχαία. Μόνο που είδε μια κοπέλα που δε φορούσε λευκή στολή, την έκανε να βγάλει το συμπέρασμα ότι δεν είναι κάποιος δικός της ή του σιναφιού της για να είμαστε ακριβέστεροι. Κι όταν λέμε σινάφι εννοούμε τους ανώτερους της , το ιατρικό, νοσηλευτικό και λοιπό νοσοκομειακό προσωπικό.
Αυτό συμβαίνει γιατί δια νόμου οι γιατροί, οι νοσηλευτές, το εργαστηριακό προσωπικό και το λοιπό προσωπικό, υποχρεώνονται να φορούν λευκές στολές. Αυτό τους κάνει να είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι από τον απλό κόσμο. Επίσης, προβάλουν με αυτές τον επαγγελματισμό τους και τη δημόσια υγεία (αν και σίγουρα «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά»). Επιπλέον, ο κόσμος τείνει να εμπιστεύεται περισσότερο τους επαγγελματίες που φορούν επαγγελματικές στολές, όπως συμβαίνει και με τους πυροσβέστες ή τους αστυνομικούς.
Αίσθημα φόβου από προκατάληψη εν καιρώ κορονοϊού
Συνεπώς, αμέσως μέσα στην πενηντάχρονη εργαζόμενη, ενεργοποιήθηκε η προκατάληψη ότι η συγκεκριμένη κοπέλα ανήκει στην ομάδα των ασθενών (και τώρα -εν καιρώ κορονοϊού- που έχουν μπει μέτρα πρόληψης, η προκατάληψη χειροτέρεψε). Οι ασθενείς δε μπορούν να γνωρίζουν επακριβώς τους κανόνες του νοσοκομείου.
Εκείνη όμως τους ήξερε, κι αν ακόμα δεν ήταν στις αρμοδιότητές της, όφειλε «να κάνει τη δασκάλα». Να συμμορφώσει τους εξωτερικούς ασθενείς και να τους βάλει σε τάξη. Ενήργησε δηλαδή, σα να έβλεπε η ίδια τον εαυτό της ως κύριο εκφραστή της διοίκησης του νοσοκομείου. Με αυτή τη συμπεριφορά έβλεπε πως προστάτευε τη δημόσια υγεία, αναδεικνύοντας το επίκαιρο αντι- κορονοϊού φρόνημα.
Εν καιρώ κορονοϊού – ο ατυχής χειρισμός
Όμως, διαπιστώνοντας η ίδια ότι έπεσε έξω στην πρόβλεψή της και ότι μίλησε σαν ανώτερος προς κατώτερο σε συνάδελφό , άλλαξε πορεία πλεύσης. Το αιτιολόγησε ότι φοβόταν μην κολλήσει κορονοϊό τα παιδιά της. Αν όμως πράγματι φοβόταν, θα φορούσε πρώτα η ίδια μάσκα. Μετά, θα έπρεπε να απομακρύνεται όταν έβλεπε κάποιον άγνωστο να την πλησιάζει.
Αντίθετα, η συμπεριφορά της δεν ήταν διόλου αμυντική. Ήταν εξαρχής επιθετική ώστε να προσαρμοστούν οι άλλοι στα θέλω της και να απομακρυνθούν εκείνοι από αυτή. Οι άλλοι καλούνταν να την ακολουθήσουν. Όχι επειδή το ήθελε η ίδια, αλλά οι οδηγίες που του νοσοκομευίο για την πρόληψη από τον κορονοϊό, το επέβαλαν.
Όταν όμως συνειδητοποίησε ότι το άλλο άτομο ήταν ισότιμό της, αμέσως χαλάρωσε. Λες και κάθε συνάδελφος δε θα μπορούσε να είναι άρρωστος ή ασυμπτωματικός φορέας του κορονοϊού και να κινδυνέψει η ίδια και τα παιδιά της.
Γιατί έτσι;
Κι όμως αυτή η παραφροσύνη, αυτά τα διπλά μέτρα και διπλά σταθμά είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Συνήθως οι αυταρχικές προσωπικότητες τείνουν να είναι εχθρικοί με ανθρώπους χαμηλότερου κύρους. Είναι όμως, πειθήνιοι σε άτομα με περισσότερο κοινωνικό ή επιστημονικό στάτους από τους ίδιους.
Έχουν την τάση να κατατάσσουν τους ανθρώπους σε ομάδες, η ομάδα του «εμείς οι ειδικοί» και η ομάδα του «αυτοί οι ασθενείς». Εκλαμβάνουν τη δική τους ομάδα ως ανώτερη (εμείς ξέρουμε) και την άλλη ως κατώτερη (αυτοί δεν ξέρουν).
Αυτοί που δεν ξέρουν χρειάζεται να υπακούν στους κανόνες και να συμμορφώνονται με τις υποδείξεις αυτών που ξέρουν.
Πόσο μάλλον σε έναν χώρο νοσοκομείου όπου διακυβεύεται η δημόσια υγεία. Σε αυτή την περίπτωση, η άσκηση της νομιμότητας μέσα από την αυστηρή συμμόρφωση σε κανόνες είναι αναγκαία. Τους κανόνες, άλλοτε τους επιβάλει η ίδια η διοίκηση του νοσοκομείου και άλλοτε ο οποιοσδήποτε «υπηρέτης» του πλαισίου αυτού. Ο απώτερος σκοπός του έχει πέρα από λειτουργική και μια ψυχική θεώρηση.
Χρησιμοποιεί τη θέση του για να δείξει πόσο «σημαντικός» είναι ο λόγος του απέναντι σε κάποιον άσχετο. Κάνει χρήση της νομιμότητας ως πρόσχημα για να «βγάλει» τα απωθημένα του. Αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει από τον τρόπο που χρησιμοποίησε για να “μετρήσει ο λόγος της”.
Από που πηγάζει η αυταρχική συμπεριφορά εν καιρώ κορονοϊού:
Είναι γεγονός πως αρκετά άτομα που γίνονται αυταρχικά ίσως να έχουν μια καταβολή αυταρχικότητας στην ανατροφή τους. Οι γονείς τους ενδέχεται να είναι σκληροί και επικριτικοί. Όταν οι γονείς είναι λεκτικά επιθετικοί συνήθως δεν τα παίρνει να εκφράσουν ευθέως την εχθρότητά τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να καταπιέζουν τα αρνητικά τους συναισθήματα γιατί αλλιώς θα υποστούν τις συνέπειες. Με το που βρίσκουν όμως άτομα που τα εικάζουν ως αδύναμα τείνουν να εκτονώνουν την καταπιεσμένη τους εχθρότητα, βρίσκοντας την αφορμή σε κάποιο κανόνα που παραβιάστηκε. Όπως για παράδειγμα, “Δεν ακολουθείς τα μέτρα για τον κορονοϊό – θα στα μάθω εγώ που εργάζομαι εδώ και ξέρω ποιο είναι το σωστό”
Σεβασμός προς τον ανώτερο
Έχουν μάθει, δηλαδή, να σέβονται τα ιεραρχικά εργασιακά περιβάλλοντα. Στον πυρήνα τους, αυτά τα περιβάλλοντα είναι διαποτισμένα με έννοιες συστημάτων εξουσίας και ελέγχου. Οι ίδιοι νιώθουν οικειότητα προς αυτά, καθότι αναπαράγουν μοτίβα συμπεριφοράς από την παιδικής τους ηλικία. Όπως υποτάσσονταν στους ανώτερους γονείς έτσι υποτάσσονται τώρα αυτοί στο θέλημα των ιεραρχικά ανωτέρων. Όπως πρέπει να υποτάσσονται με τη σειρά τους και οι άλλοι υφιστάμενοι στο δικό τους θέλημα.
Η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα
Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου από «αγκάθι βγαίνει ρόδο», δηλαδή προσωπικότητες που έχουν γίνει πολύ δημοκρατικές παρότι οι γονείς τους ήταν τέρατα αυταρχισμού. Συνήθως, εκεί κάνει το “θαύμα” της, η συναναστροφή και η επιρροή από άλλες πιο δημοκρατικές προσωπικότητες. Επίσης, η διαφοροποίηση από το γονεϊκό πρότυπο μπορεί να οφείλεται στη συνειδητοποιημένη επιλογή του ατόμου να κάνει το ανάποδο από αυτό που διδάχτηκε στην πατρική του οικογένεια.
Έτσι, απαιτούνται να συντελέσουν κι άλλες προϋποθέσεις για να διαμορφωθεί ένας καθόλα αυταρχικός χαρακτήρας. Ίσως να παίζει το ρόλο του, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Όπως και το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έχει ζήσει και έχει μεγαλώσει ο καθένας μας και κατά πόσο τον έχει επηρεάσει.
Επίσης, μην ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι και το εκπαιδευτικό επίπεδο του καθένα. Είναι φανερό, ότι κάποιους τους αγγίζει η μόρφωση. Δηλαδή, εφαρμόζουν ό,τι μαθαίνουν από πανεπιστήμια, σεμινάρια, βιβλία και λοιπά αναγνώσματα, στην καθημερινότητά τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, να υπάρχει μια καλύτερη ποιότητα στις σχέσεις τους και στο επίπεδο ζωή τους.
Άλλοι πάλι, μπορεί να έχουν σπουδάσει αλλά δεν τους άγγιξε η μόρφωση (είναι αυτό που λέμε, «πέρασε και δεν ακούμπησε»). Δηλαδή, υπάρξεις που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη δυστυχία της ζωής των άλλων , σαν τρόπο κουκουλώματος της δικής τους μιζέριας. Διότι αν η ζωή τους ήταν ευτυχής δε θα περίσσευε χρόνος για άκαρπες μεθοδεύσεις αρνητικού σχολιασμού των άλλων.
Επίσης, μην ξεχνάμε πως όσες περισσότερες ανάγκες έχουμε (και ζώντας σε μια κοινωνία κατανάλωσης εκπαιδευόμαστε, να έχουμε καινούριες κάθε φορά) τόσο μεγαλύτερος ο φόβος μήπως δεν τις καλύψουμε.
Έτσι, επιθυμώντας να ζούμε ολοένα και πιο άνετα, ολοένα και πιο ξεκούραστα εγκλωβίζουμε την ελεύθερη βούλησή μας. Αυτό, συμβαίνει με το να υποκύπτουμε από φόβο, στους όρους εξωτερικών πιέσεων και αυταρχικών συμπεριφορών. Αλλιώς ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσουμε τα κεκτημένα μας ή όσα μας ανεβάζουν το κύρος έναντι των άλλων. Μια “χασούρα”για την αυτοεκτίμηση κάποιων.
Τι μπορεί να γίνει: εν καιρώ κορονοϊού ή σε αντίστοιχο πλαίσιο:
Καταλήγοντας, όποια ελεγκτική συμπεριφορά και να μας τύχει στην καθημερινότητά μας, σε όποιο πλαίσιο κι αν βρεθούμε, με όποιο πρόσχημα (είτε ως Covid-19, είτε κάποιο άλλο) πάντα έχουμε το περιθώριο επιλογής. Μπορούμε να δράσουμε με τον τρόπο που αντιστοιχεί στο ήθος μας και στις αξίες μας. Θα “πληρώσουμε” όμως αντίστοιχα και το ανάλογο τίμημα αυτής μας της αλλαγής . Αναλαμβάνοντας, όμως, την ευθύνη της ύπαρξης μας, αποκτά και η ζωή μας ένα πιο υγιές και αυθεντικότερο νόημα.
