Ορίζοντας την αναβλητικότητα:
Η αναβλητικότητα αναφέρεται στην συνεχή καθυστέρηση, μετάθεση ή αναβολή ενός ατόμου να κάνει κάτι. Αυτό το «κάτι» μπορεί να ποικίλλει από μια απλή υποχρέωση, όπως για παράδειγμα η ολοκλήρωση μιας εργασίας για τη σχολή/δουλειά, σε πιο γενικευμένα ζητήματα, όπως να αποφασίσει το άτομο το είδος της επαγγελματικής καριέρας που επιθυμεί να ακολουθήσει. Το κοινό χαρακτηριστικό είναι η μετάθεση της δράσης για «αργότερα», «αύριο», «άλλη στιγμή».
Πού μπορεί να οφείλεται η αναβλητικότητα;
Ορισμένες φορές η αναβλητικότητα είναι μία συνήθεια, η οποία μαθαίνεται μέσω του στενού οικογενειακού πλαισίου. Ένα άτομο δεν αρχίζει ξαφνικά σε ηλικία 20 ή 25 ετών να λειτουργεί αναβλητικά – οι βάσεις της συμπεριφοράς έχουν τεθεί πολύ νωρίτερα στη ζωή του, παρόλο που μπορεί να μην ήταν τόσο εμφανείς. Οι γονείς, οι οποίοι από τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού λειτουργούν ως πρότυπα και εμπνευστές συμπεριφορών, μπορεί να έχουν επηρεάσει με πολλούς τρόπους ένα άτομο στο να υιοθετεί αναβλητική συμπεριφορά.
Μερικά άτομα χρησιμοποιούν την αναβλητικότητα ως τρόπο ζωής, θεωρώντας εσφαλμένα πως λειτουργεί παραγωγικά για αυτούς. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά σε θέματα καθημερινών δραστηριοτήτων και υποχρεώσεων, το να τα αφήνουν για «τελευταία στιγμή» πιστεύουν πως τους κινητοποιεί να τα κάνουν, καθώς όπως συνηθίζουν να λένε «υπό πίεση λειτουργούν καλύτερα». Αυτό δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση που όμως συντηρείται, καθώς ορισμένες φορές όντως καταφέρνουν να υλοποιήσουν αυτό που πρέπει μέσα στα καθορισμένα χρονικά όρια. Έτσι, η αναβλητική συμπεριφορά ενισχύεται και τα άτομα παραβλέπουν το ψυχοσυναισθηματικό «κόστος» της, το οποίο είναι το άγχος, οι τύψεις, η παραμέληση βιολογικών αναγκών όπως το φαγητό και ο ύπνος, αλλά και η σωματική και ψυχική εξάντληση. Επίσης αγνοούν την πιθανότητα να τα είχαν καταφέρει πιθανώς καλύτερα σε αυτό που είχαν να κάνουν αν εργάζονταν για αυτό με καθαρό μυαλό, σταδιακά και με αποφασιστικότητα.
Όταν βάζουμε τη ζωή μας σε αναμονή…
Τι συμβαίνει όμως όταν η αναβλητική συμπεριφορά εμπλέκεται σε αποφάσεις και στόχους ζωής; Από τη στιγμή που δεν υπάρχει καμιά προθεσμία να ασκεί πίεση, ποιος είναι ο κινητήριος παράγοντας που θα σπρώξει ένα αναβλητικό άτομο στη δράση;
Όταν κάποιος συνεχώς αναβάλλει, στερεί στον εαυτό του την ευκαιρία να προσπαθήσει για τους στόχους του, να υλοποιήσει τις επιθυμίες του και να απολαύσει το δώρο της ζωής. Βρίσκεται διαρκώς «σε αναμονή» για κάτι, αποφεύγει τις πρωτοβουλίες και τη δράση. Είναι βέβαιο πως το στρες που κρύβεται πίσω από το φόβο για δοκιμή και πιθανή αποτυχία σε κάτι νέο, λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για τα άτομα αυτά. Ο φόβος υπερνικά την επιθυμία και το άγχος αναβάλλει κάθε προσπάθεια.
Η αναβολή μοιάζει συχνά με πρόσκαιρη λύση, γιατί παρέχει ανακούφιση από το στρες, όμως στην πραγματικότητα αυτή είναι μόνο επιφανειακή. Η αλήθεια είναι πως το άγχος μεγαλώνει με κάθε αναβολή και απομακρύνεται μόνο όταν το εκάστοτε έργο ολοκληρωθεί. Όταν ένα άτομο χρησιμοποιεί αναβλητική συμπεριφορά, αυτό μπορεί να υποθάλπει στοιχεία τελειομανίας. Συγκεκριμένα, προτιμά να μην γίνει κάτι καθόλου παρά να γίνει και να μην είναι «τέλειο» για τα προσωπικά του υψηλά δεδομένα, που συχνά είναι υπερβολικά και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της συνθήκης και των δυνατοτήτων του. Ακόμη, ελλιπείς δεξιότητες οργάνωσης του χρόνου και των δραστηριοτήτων, απουσία εμπιστοσύνης στον εαυτό ή αδυναμία λήψης αποφάσεων μπορεί να έχουν ως συνέπεια την αναβλητική συμπεριφορά.
Η αναβλητικότητα τείνει να επηρεάζει το σύνολο των πτυχών της ζωής του ανθρώπου. Προκαλεί προβλήματα σε κοινωνικό, επαγγελματικό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Δεν επιτρέπει στο άτομο να εξελιχθεί, να πραγματοποιήσει τα όνειρά του, ούτε καν να μπει στη διαδικασία να προσπαθήσει γι’ αυτά. Η αμφισβήτηση του εαυτού και η ανασφάλεια σε σχέση με τις ικανότητες και το μέλλον είναι συχνό φαινόμενο. Η αίσθηση απογοήτευσης, αναξιότητας και έντονου στρες κυριαρχεί, και η αδράνεια αυτή καταβάλλει τον άνθρωπο τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο.
Η αναβλητική συμπεριφορά αν και ενσκήπτει σε καλά εδραιωμένες πεποιθήσεις, μπορεί να βελτιωθεί από μέρα σε μέρα και με αρκετή προσπάθεια να απαλειφθεί εντελώς. Ουσιαστικά, το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η συνειδητοποίηση από πλευράς του ατόμου ότι δρα όντως με τον τρόπο αυτό και ότι δεν του χρησιμεύει με παραγωγικό τρόπο, αλλά αντίθετα του προξενεί ποικίλα προβλήματα. Έπειτα από αυτό, έχει ανοίξει ο δρόμος προς την αναζήτηση των βαθύτερων και πραγματικών αιτιών της αναβλητικότητας.
Το άτομο καθίσταται σταδιακά ικανό να παρέχει την ώθηση στον εαυτό του να εγκαταλείψει την επίπλαστη ασφάλεια της αδρανούς συμπεριφοράς και να προχωρήσει στη δράση. Η αλλαγή θα είναι σίγουρα σταδιακή, απαιτεί χρόνο και προσπάθεια μέχρι το άτομο να αλλάξει μόνιμα τον τρόπο που σκέφτεται και αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Η διαχείριση των αρνητικών σκέψεων που θέτουν εμπόδια στην υλοποίηση του εκάστοτε στόχου, η θέση προτεραιοτήτων, η εγκατάλειψη του φόβου για πιθανά λάθη, η οργάνωση χρόνου και δραστηριοτήτων και η αυτοενίσχυση σε κάθε βήμα για προσπάθεια, είναι μερικές πολύ σημαντικές κινήσεις προς την απόκτηση κινήτρου για δράση.
Ας μην ξεχνάμε ότι η ευτυχία δεν είναι κάτι που αναβάλλουμε για το μέλλον, αλλά κάτι που σχεδιάζουμε για το παρόν.
