Όλοι μας έχουμε συνάψει κάποιου είδους διαπροσωπική σχέση κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Όλοι έχουμε υπάρξει παιδιά, φίλοι, σύντροφοι, συνάδελφοι. Οι διαπροσωπικές σχέσεις αποτελούν ένα βασικό στοιχείο στη ζωή ενός ανθρώπου. Γι’ αυτόν τον λόγο θα είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον να αναζητήσουμε τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν και θεμελιώνουν μια σχέση.
Ο όρος «σχέση»
Αρχικά, έχει νόημα να παρατηρήσουμε την ετυμολογία της λέξης «σχέση». Ο όρος προέρχεται από το ρήμα «έχω». Όταν μιλάμε για μια σχέση, έχουμε στον νου μας ότι πρόκειται για έναν δεσμό που δημιουργείται μέσα από την επικοινωνία και την επαφή μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων ή/και ομάδων. Σε αρκετές περιπτώσεις, η έννοια της σχέσης συγχέεται με την έννοια της ρομαντικής σχέσης, όμως ο όρος δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Οι διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί να είναι οικογενειακές, φιλικές, ρομαντικές, συναδελφικές ή άλλου είδους, ανάλογα με τον τύπο του δεσμού που υπάρχει ανάμεσα στα άτομα που εμπλέκονται στη σχέση. Άλλωστε, προκειμένου να κατανοήσουμε μια σχέση, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να παρατηρήσουμε το πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε και διατηρείται. Αυτό το πλαίσιο μπορεί να είναι η οικογένεια, το κοινωνικό περιβάλλον, το εργασιακό περιβάλλον. Αλλά και οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο στο οποίο υφίσταται και δραστηριοποιείται ένα άτομο.
Προτού ξεκινήσουμε την ανάλυση των βασικών στοιχείων μιας σχέσης, θα πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνιση:
Τα στοιχεία που θα πραγματευτούμε στη συνέχεια, αφορούν στα χαρακτηριστικά μιας «υγιούς» σχέσης, δηλαδή μιας σχέσης η οποία ωφελεί τα άτομα και έχει αξία γι’ αυτά. Όπως όλα στην ανθρώπινη ζωή, έτσι και οι ανθρώπινες σχέσεις μπορεί να είναι θετικές και ευημερείς. Ενώ κάποιες μπορεί να είναι επιβλαβείς ή «τοξικές», όπως παρατηρούμε συχνά να αποκαλούνται.
Στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις
Ας προχωρήσουμε, όμως, στην ανάλυση κάποιων χαρακτηριστικών. Αρχικά, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι κάθε σχέση διέρχεται από διάφορα στάδια, ανεξάρτητα από τον τρόπο ή τον λόγο για τον οποίο έχει δημιουργηθεί. Κάθε σχέση δοκιμάζεται, εξελίσσεται, μεταβάλλεται και αδιαμφισβήτητα δεν παραμένει στάσιμη. Καθώς τόσο οι συνθήκες όσο και οι άνθρωποι διαφοροποιούνται, αυτές οι διαφοροποιήσεις έχουν αντίκτυπο και επηρεάζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου. Μία σχέση μπορεί να επηρεαστεί από ενδογενείς παράγοντες (για παράδειγμα, κάποιες αρνητικές σκέψεις ή κάποια αλλαγή στο ίδιο το άτομο). Αλλά και εξωγενείς παράγοντες (θα μπορούσε να είναι κάποιο άτομο που βρίσκεται έξω από τη σχέση, κάποιο επαγγελματικό θέμα κ.α.). Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι ότι υπάρχουν κοινοί στόχοι αναφορικά με τη σχέση ανάμεσα στα άτομα.
Το στοιχείο της επικοινωνίας, λεκτικής και μη, είναι κάτι παραπάνω από βασικό και αποτελεί πυλώνα για την οικοδόμηση μιας υγιούς διαπροσωπικής σχέσης. Σαφώς, ο τρόπος επικοινωνίας είναι διαφορετικός ανάλογα με το άτομο που συναναστρεφόμαστε και γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να προσαρμοζόμαστε και να ρυθμίζουμε τον λόγο μας με βάση αυτό.
Επομένως, σε μία σχέση σταδιακά θα πρέπει να χτίσουμε μια δίοδο επικοινωνίας, κατανόησης και ενσυναίσθησης.
Είναι άκρως σημαντικό να υπάρχει μέριμνα, ενδιαφέρον και προσπάθεια για τη διατήρηση, την εξέλιξη και την ευημερία της σχέσης ισόποσα από όλα τα άτομα που την αποτελούν.
Μιλήσαμε παραπάνω για το γεγονός ότι κάθε σχέση διέρχεται από διάφορες δυσκολίες και γενικά καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγές. Οι αλλαγές, γενικότερα, είναι αναπόφευκτες αλλά είναι πολύ σημαντικό μέσα σε μία σχέση να υπάρχει η αίσθηση της σταθερότητας και της ασφάλειας. Προβλήματα υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντοτε και ένας από τους βασικούς στόχους μιας ομάδας είναι να μάθει να αναζητά λύσεις και να ξεπερνά εμπόδια που προκύπτουν στην διαδρομή. Και αναφέρω τον όρο «ομάδα» καθώς τα άτομα που βρίσκονται σε κάποια σχέση, τείνουν να λειτουργούν ως ομάδα.
Σαφώς, στα πλαίσια μιας σχέσης είναι αναγκαίο να υπάρχει ελευθερία στην έκφραση των συναισθημάτων των ατόμων, να μην υπάρχει επίκριση ή αμφισβήτηση αλλά αποδοχή των συναισθημάτων και συζήτηση σχετικά με αυτά.
Αν επιχειρήσουμε να δούμε τα παραπάνω χαρακτηριστικά από άλλη οπτική, θα παρατηρήσουμε κάτι ενδιαφέρον. Η παρουσία αυτών των στοιχείων αποτελεί βασικό συστατικό της επιτυχίας μιας σχέσης. Από την άλλη, η έλλειψη ακόμη και μερικών μόνο από τα στοιχεία αυτά, μπορεί να οδηγήσει σε μια προβληματική – ή, εν πάσει περιπτώσει, όχι ιδανική – σχέση.
Όσο κι αν η σύγχρονη εποχή προβάλλει και προωθεί ένα ατομικιστικό και εγωιστικό μοντέλο ζωής, η επαφή των ανθρώπων και η επικοινωνία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του ανθρώπινου γένους. Μερικές φορές τόσο οι συνθήκες όσο και κάποιες προηγούμενες εμπειρίες, μας απομακρύνουν από αυτήν την διδαχή. Άλλά δεν υπάρχει καμία δύναμη που να μπορεί να πάει κόντρα στη φύση, γενικά και ειδικά. Οι διανθρώπινες σχέσεις αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι και αναντικατάστατο στοιχείο για τον άνθρωπο.
Πηγές:
- Hogg, M.A, & Vaughan, G.M. (2010). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Αθήνα, Ελλάδα: Gutenberg.
- Reis, H.T. & Rusbult, C.E. (2004). Close Relationships: Key Readings in Social Psychology. New York: Psychology Press, 1-4.
