Η διπολική διαταραχή χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενα επεισόδια κατάθλιψης και α) μανίας (διπολική I) ή β) υπομανίας (διπολική II). Η διπολική διαταραχή είναι μια κατηγορία από τις διαταραχές διάθεσης. Το DSM-5 κατατάσσει δύο γενικές κατηγορίες ως διαταραχές διάθεσης. Τις καταθλιπτικές διαταραχές και τις διπολικές και συναφείς διαταραχές στις οποίες η μανία αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό. Τα επεισόδια μανίας και υπομανίας χαρακτηρίζονται από διακριτές περιόδους ανεβασμένης ή ευερέθιστης διάθεσης, αυξημένης ενέργειας και εντονότερης δραστηριότητας που συνιστούν εμφανή αλλαγή από την προηγούμενη συμπεριφορά. Η διπολική διαταραχή τύπου I ορίζεται από συμπτώματα μανίας τόσο σοβαρά ώστε να απαιτούν νοσηλεία, ενώ η διπολική τύπου II περιλαμβάνει ηπιότερα επεισόδια υπομανίας, που δεν είναι αρκετά σοβαρά ώστε να απαιτούν νοσηλεία, αλλά μπορούν παρ’ όλα αυτά να επηρεάσουν τις σχέσεις, τα οικονομικά και τη σωματική υγεία. Στο παρόν άρθρο, ο όρος «διπολική διαταραχή» αναφέρεται και στους δύο τύπους, I και II, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά.
Επιπολασμός
Ο παγκόσμιος επιπολασμός της διπολικής διαταραχής είναι περίπου 2%. Δεδομένα από τις πιο πρόσφατες Παγκόσμιες Έρευνες Ψυχικής Υγείας, που διεξήχθησαν μεταξύ 2001 και 2022, με 156.331 συμμετέχοντες από 29 χώρες, ανέφεραν επιπολασμό σε όλη τη διάρκεια ζωής 2,5% στους άνδρες και 2,3% στις γυναίκες. Η πιθανότητα πρώτης εμφάνισης κορυφώνεται περίπου στην ηλικία των 15 ετών, και η μέση ηλικία έναρξης της διπολικής διαταραχής ήταν περίπου 20 ετών.
Δεδομένα από μετα-ανάλυση 276.221 συμμετεχόντων ανέφεραν παγκόσμιο επιπολασμό 1,06% για τη διπολική τύπου I και 1,57% για τη διπολική τύπου II. Ο επιπολασμός της διπολικής διαταραχής τύπου I και II στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι είναι 4,4%.
Η διπολική τύπου II και άλλες διαταραχές του διπολικού φάσματος, όπως η κυκλοθυμική διαταραχή (χαρακτηρίζεται από χρόνιες εναλλαγές υπομανιακών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων που διαρκούν τουλάχιστον 2 χρόνια και δεν πληρούν τα κριτήρια για πλήρη επεισόδια), καθώς και υποκατώφλια συμπτώματα διπολικής διαταραχής (διακυμάνσεις διάθεσης που μοιάζουν με τη διπολική αλλά δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια) είναι συχνότερα στις γυναίκες, ενώ η διπολική I εμφανίζεται εξίσου σε άνδρες και γυναίκες.
Η εμφάνιση της διπολικής διαταραχής τυπικά γίνεται κατά την εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή. Η έγκαιρη αναγνώριση και βέλτιστη θεραπεία είναι σημαντικές, διότι η ανταπόκριση στη θεραπεία είναι καλύτερη στα πρώιμα στάδια. Ωστόσο, το διάστημα μεταξύ του πρώτου καταθλιπτικού επεισοδίου και της διάγνωσης διπολικής διαταραχής μπορεί να είναι μεγάλο.
Οι άνδρες με διπολική διαταραχή είναι πιο πιθανό να έχουν συνοδές διαταραχές χρήσης ουσιών και αλκοολισμό σε σύγκριση με τις γυναίκες.
Τα επεισόδια με μικτά χαρακτηριστικά, στα οποία συνυπάρχουν συμπτώματα μανίας/υπομανίας και κατάθλιψης, σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας και απαιτούν προσεκτική αξιολόγηση και παρακολούθηση για αυτοκτονικό ιδεασμό.
Πρόωρη Θνησιμότητα
Η διπολική διαταραχή σχετίζεται με υψηλότερο επιπολασμό ιατρικών παθήσεων και πρόωρη θνησιμότητα. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι σημαντικά αυξημένος σε άτομα με διπολική διαταραχή. Τα ετήσια ποσοστά απόπειρας αυτοκτονίας κυμαίνονται από 0,4% έως 1,4%, δηλαδή περίπου 30 έως 60 φορές υψηλότερα από τον μέσο όρο του γενικού πληθυσμού. Περίπου 34% των ατόμων με διπολική διαταραχή κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας, ενώ 15% έως 20% πεθαίνουν από αυτοκτονία. Δημογραφικοί παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένα ποσοστά αυτοκτονίας περιλαμβάνουν:
- Ανδρικό βιολογικό φύλο
- Διαμονή μόνος/η
- Διαζευγμένοι/ες
- Άνεργοι/ες
- Λευκής φυλής
- Ηλικία κάτω των 35 ή άνω των 75 ετών
Ιατρικές Συννοσηρότητες
Άτομα με διπολική διαταραχή παρουσιάζουν σημαντικά αυξημένη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα, με τυποποιημένο δείκτη θνησιμότητας 1,73, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Μια πληθυσμιακή μελέτη στη Δανία με 19.955 ασθενείς με διπολική διαταραχή ανέφερε υψηλότερα ποσοστά σε:
- Στεφανιαία νόσο
- Σακχαρώδη διαβήτη
- Άνοια
- Υπέρταση
- Υπερχοληστερολαιμία/υπερλιπιδαιμία
Η συσχέτιση διπολικής διαταραχής με καρδιαγγειακές παθήσεις μπορεί να επηρεάζεται από τροποποιήσιμους παράγοντες, όπως:
- Αντιψυχωσική αγωγή
- Κατανάλωση ουσιών/αλκοόλ
- Κακή διατροφή
- Χαμηλή σωματική δραστηριότητα
- Κάπνισμα
Περίπου 45% των ατόμων με διπολική διαταραχή καπνίζουν καπνό, ποσοστό περίπου 3,5 φορές υψηλότερο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, σύμφωνα με μελέτη με 41.710 συμμετέχοντες.
Παρεμβάσεις στον Τρόπο Ζωής και Καρδιαγγειακός Κίνδυνος
Παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής δείχνουν υποσχόμενα αποτελέσματα στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε άτομα με σοβαρές ψυχικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της διπολικής διαταραχής. Η συνεργατική φροντίδα είναι ουσιώδης για τη διαχείριση καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείς με διπολική διαταραχή, περιλαμβάνοντας:
- Συστηματική παρακολούθηση παραγόντων κινδύνου
- Εφαρμογή τεκμηριωμένων ιατρικών παρεμβάσεων
- Υποστήριξη διακοπής καπνίσματος
- Προώθηση άσκησης
- Προώθηση καλής διατροφής
Το παρόν άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν προορίζεται για διάγνωση ή θεραπεία διπολικής διαταραχής ή οποιασδήποτε άλλης ψυχικής διαταραχής. Αν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε αντιμετωπίζετε σοβαρές δυσκολίες διάθεσης, σκέψεις αυτοκτονίας ή επιδίδεστε σε αυτοτραυματισμούς, είναι πολύ σημαντικό να ζητήσετε άμεσα βοήθεια. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με διαθέσιμες γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης, όπως η Ευρωπαϊκή Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχολογικής Υποστήριξης Ενηλίκων «Γραμμή Ζωής» στο 116 123 ή να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Δεν είστε μόνοι, υπάρχει βοήθεια και μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Το παρόν άρθρο, με τίτλο «Διπολική Διαταραχή: Επιπολασμός, θνησιμότητα, & συννοσηρότητες », βασίζεται σε μετάφραση και προσαρμογή του πρωτοτύπου άρθρου, που βρίσκεται διαθέσιμο στο σύνδεσμο εδώ.
Βιβλιογραφία
Merikangas KR, Jin R, He JP, et al. Prevalence and correlates of bipolar spectrum disorder in the world mental health survey initiative. Arch Gen Psychiatry. 2011;68(3):241-251. doi:10.1001/archgenpsychiatry.2011.12
Mcgrath JJ, Al-hamzawi A, Alonso J, et al. Age of onset and cumulative risk of mental disorders: a cross-national analysis of population surveys from 29 countries. 2023;10(9):668-681. doi:10.1016/S2215-0366(23)00193-1
Clemente AS, Diniz BS, Nicolato R, et al. Bipolar disorder prevalence: a systematic review and meta-analysis of the literature. Braz J Psychiatry. 2015;37(2):155-161. doi:10.1590/1516-4446-2012-1693
National Institute of Mental Health. Bipolar disorder. Accessed August 3, 2025. https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/bipolar-disorder
Loftus J, Scott J, Vorspan F, et al. Psychiatric comorbidities in bipolar disorders: an examination of the prevalence and chronology of onset
according to sex and bipolar subtype. J Affect Disord. 2020;267(267):258-263. doi:10.1016/j.jad.2020.02.035
Vieta E, Salagre E, Grande I, et al. Early intervention in bipolar disorder. Am J Psychiatry. 2018;175(5):411-426. doi:10.1176/appi.ajp.2017.
17090972
Fritz K, Russell AMT, Allwang C, Kuiper S, Lampe L, Malhi GS. Is a delay in the diagnosis of bipolar disorder inevitable? Bipolar Disord. 2017;19(5):396-400. doi:10.1111/bdi.12499
Bipolar and related disorders. In: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, Text Revision. American Psychiatric Association; 2022. Accessed August 3, 2025. doi:10.1176/appi.books.9780890425787.x03_Bipolar_and_Related_Disorders
Krishnan KRR. Psychiatric and medical comorbidities of bipolar disorder. Psychosom Med. 2005;67(1):1-8. doi:10.1097/01.psy.0000151489.
36347.18
Tondo L, Vázquez GH, Pinna M, Vaccotto PA, Baldessarini RJ. Characteristics of depressive and bipolar disorder patients with mixed features. ActaPsychiatr Scand. 2018;138(3):243-252. doi:10.1111/acps.12911
Seo HJ, Wang HR, Jun TY, Woo YS, Bahk WM. Factors related to suicidal behavior in patients with bipolar disorder: the effect of mixed features on suicidality. Gen Hosp Psychiatry. 2016;39:91-96. doi:10.1016/j.genhosppsych.2015.12.005
Chan JKN, Tong CHY, Wong CSM, Chen EYH, Chang WC. Life expectancy and years of potential life lost in bipolar disorder: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2022;221(3):567-576. doi:10.1192/bjp.2022.19
Miller JN, Black DW. Bipolar disorder and suicide: a review. Curr Psychiatry Rep. 2020;22(2):6. doi:10.1007/s11920-020-1130-0
Dong M, Lu L, Zhang L, et al. Prevalence of suicide attempts in bipolar disorder: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Epidemiol Psychiatr Sci. 2019;29:e63. doi:10.1017/S2045796019000593
Plans L, Barrot C, Nieto E, et al. Association between completed suicide and bipolar disorder: a systematic review of the literature. J Affect Disord. 2019;242(242):111-122. doi:10.1016/j.jad.2018.08.054
Hayes JF, Miles J, Walters K, King M, Osborn DPJ. A systematic review and meta-analysis of premature mortality in bipolar affective disorder. Acta Psychiatr Scand. 2015;131(6):417-425. doi:10.1111/acps.12408
Crump C, Sundquist K, Winkleby MA, Sundquist J. Comorbidities and mortality in bipolar disorder: a Swedish national cohort study. JAMA
Psychiatry. 2013;70(9):931-939. doi:10.1001/jamapsychiatry.2013.1394
Jackson JG, Diaz FJ, Lopez L, de Leon J. A combined analysis of worldwide studies demonstrates an association between bipolar disorder and tobacco smoking behaviors in adults. Bipolar Disord. 2015;17(6):575-597. doi:10.1111/bdi.12319
Daumit GL, Dalcin AT, Dickerson FB, et al. Effect of a comprehensive cardiovascular risk reduction intervention in persons with serious mental illness: a randomized clinical trial. JAMA Netw Open. 2020;3(6):e207247. doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.7247
Post RM, Yatham LN, Vieta E, Berk M, Nierenberg AA. Beyond evidence-based treatment of bipolar disorder: Rational pragmatic approaches
to management. Bipolar Disord. 2019;21(7):650-659. doi:10.1111/bdi.12813
