Η επιλόχειος κατάθλιψη, αν και αρκετά συχνή ως φαινόμενο (περίπου μια στις δέκα γυναίκες νοσούν) περνάει συνήθως απαρατήρητη από την γυναίκα, τους επαγγελματίες υγείας, και το περιβάλλον της. Όμως, η επιλόχειος αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη δεσμού με το βρέφος και την εμπειρία της μητρότητας.
Η λοχεία είναι σημαντικότατη περίοδος για την εδραίωση του θηλασμού, τη θεμελίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας του βρέφους, αλλά και της μητέρας. Είναι η περίοδος που μητέρα και βρέφος αλληλογνωρίζονται και ξεκινούν μαζί ένα υπέροχο ταξίδι. Όμως, την ίδια στιγμή, η απότομη πτώση των ορμονών που είχαν αναπτυχθεί λόγω της εγκυμοσύνης σε συνδυασμό με διαψευσμένες προσδοκίες, έντονη αίσθηση για τις επικείμενες ευθύνες και τη συνεχή φροντίδα που απαιτεί ένα βρέφος οδηγούν τη μητέρα σε στρες, φοβίες, αρνητικές σκέψεις. Συχνά, κατηγορούνται για διαταραχή οι ορμόνες του εγκεφάλου (σεροτονίνη, ντοπαμίνη, νορεπινεφρίνη, επινεφρίνη), αλλά και η αλλαγή σε οιστρογόνα και προγεστερόνη στο σώμα.
Συχνά, ενώ δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος εμφάνισης της διαταραχής, βλέπουμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στις γυναίκες που νοσούν με επιλόχειο. Συνήθως έχει προηγηθεί ένας πρόωρος ή τραυματικός τοκετός, ενώ οι γυναίκες που γεννούν με καισαρική τομή εμφανίζουν συχνότερα επιλόχειο. Το περιβάλλον της γυναίκας συχνά χαρακτηρίζεται ως μη υποστηρικτικό, αφιλόξενο ή/και καταπιεστικό. Επίσης, είναι πιθανότερο να νοσήσουν γυναίκες με προϋπάρχον ιστορικό, ή γυναίκες που έχουν υποστεί κάποια απώλεια/ που βρίσκονται σε περίοδο πένθους. Επίσης, το φαινόμενο είναι συχνότερο σε μητέρες που έχουν απομακρυνθεί από το βρέφος, λόγω ιατρικού προβλήματος ή κάποιας διαταραχής του βρέφους και παραμονής του στη ΜΕΝΝ.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μεταξύ των πρώτων 24 ωρών και 6 μηνών μετά τη γέννα, αν και συνηθέστερα γίνονται αντιληπτά πάνω στον μήνα. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να παρατηρήσουμε:
- κακή διάθεση/έντονη θλίψη με συναισθηματική κατάρρευση
- συνεχιζόμενο στρες, εκνευρισμός
- οξυθυμία και βίαια ξεσπάσματα
- αισθήματα ενοχής, ντροπής, αναξιότητας, απόρριψης
- έμμονες αρνητικές σκέψεις όσον αφορά την ίδια, το βρέφος και την υγεία του
- έλλειψη όρεξης για σεξ/ αδιαφορία για τον σύντροφο
- έλλειψη ενδιαφέροντος για ασχολίες που άλλοτε προκαλούσαν ευχαρίστηση\
- άρνηση εξόδου από το σπίτι
- συνεχή κούραση/αίσθημα αδυναμίας και μείωση ενεργητικότητας, που φτάνει συχνά σε πλήρη ατονία
- αδυναμία ανάληψης της φροντίδας του βρέφους ή/και επιθετικότητα προς αυτό
- άρνηση θηλασμού/ σίτισης του βρέφους
- απώλεια/ πρόσληψη βάρους και αϋπνία/ υπνηλία/εφιάλτες
- σκέψεις θανάτου/ απώλειας/ αυτοκτονίας
- ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως έντονοι πονοκέφαλοι, κεφαλαλγίες, μουδιάσματα, πόνοι στο στήθος, ζαλάδες
Η θεραπεία της επιλόχειου συμπίπτει σε αρκετά σημεία με τη θεραπεία της κοινής κατάθλιψης. Η έναρξη ψυχοθεραπείας κρίνεται απαραίτητη, και σε πολλές περιπτώσεις προτείνεται η λήψη σκευασμάτων. Η ενημέρωση του γιατρού για χορήγηση αντικαταθλιπτικών συμβατών με το θηλασμό είναι αναγκαία, καθώς η μητέρα πρέπει να ενθαρρύνεται να συνεχίσει τον θηλασμό, γεγονός που συνεισφέρει θετικά στη θεραπεία της, αλλά και στο δεσμό με το βρέφος. Ιδανικά, ο σύζυγος συμμετέχει στη θεραπεία της συζύγου, υποστηρίζοντας την, μαθαίνοντας για την επιλόχειο και αναλαμβάνοντας ευθύνες όσον αφορά στη φροντίδα του βρέφους. Αν υπάρχουν συζυγικά προβλήματα, καλό θα ήταν μετά τη σταθεροποίηση της κατάστασης της μητέρας, το ζευγάρι να αναζητήσει κάποιον οικογενειακό σύμβουλο.
Πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα είναι συνηθισμένα στην περίοδο της λοχείας. Όταν επιμένουν ή συνυπάρχουν κάποια από όσα αναφέρθηκαν, καλό είναι να γίνει μια πρώτη αξιολόγηση από τον γιατρό, που είναι ο μόνος αρμόδιος να διαγνώσει αν πρόκειται για επιλόχειο. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αμεληθεί έστω και η υποψία ύπαρξης επιλόχειου κατάθλιψης, καθώς η γυναίκα έχει σοβαρή αδυναμία να φροντίσει το βρέφος. Πέρα από τον άμεσο κίνδυνο που αφορά τη σωματική και συναισθηματική ασφάλεια του βρέφους, ελοχεύει κίνδυνο το παιδί να επηρεαστεί μακροχρόνια. Όσο αμεσότερα αναγνωριστεί και αντιμετωπιστεί η κατάθλιψη, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσει η γυναίκα να συναισθανθεί το βρέφος και να δημιουργήσει δεσμούς μαζί του, να ξεκινήσει να βιώνει τη χαρά του μητρικού ρόλου.
Κάτι που είναι λιγότερο γνωστό: επιλόχειο κατάθλιψη μπορεί να εμφανίσει και ο πατέρας. Πρόκειται για πιο σπάνια περίπτωση και συνήθως υπάρχουν ήδη υφιστάμενα προβλήματα/υποψία κατάθλιψης, που γιγαντώνονται με την έλευση του βρέφους και τις ευθύνες που αυτή επιφέρει. Συνηθέστερα, όταν πάσχει η σύζυγος από ψυχιατρικά προβλήματα, όταν υπάρχουν προβλήματα στη σχέση επίκειται διαζύγιο, ή οικονομικά/κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, κοινωνική απομόνωση κ.α.).
