Εξτρεμιστικός νους: το mondus operandi της ριζοσπαστικοποίησης

εξτρεμιστικό μυαλό
Πηγή εικόνας: Illustration by Matthieu Bourel for TIME

«Elsa είμαι η Lin. Έχω μόνο ένα λεπτό να σου μιλήσω. Είμαι στην United 93. Έχει καταληφθεί από τρομοκράτες που ισχυρίζονται πως έχουν βόμβα. Θέλουν προφανώς να ρίξουν και αυτό στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου. Θέλω να σου πω πόσο σε αγαπώ και πόσο θα μου λείψεις. Δεν ξέρω αν θα έχω την ευκαιρία ποτέ ξανά να σου το πω…»

Το ύστατο, τρεμάμενο χαίρε της Linda Gronlud που επέβαινε στη μοιραία πτήση 93 της United Airlines προς την αδελφή της λίγο πριν την μοιραία τροχιά πτώσης του αεροσκάφους από τους επίδοξους αεροπειρατές σ’ ένα χωράφι στο Σάκσβιλ της Πενσυλβάνια που μετατράπηκε σε νεκροταφείο 40 «πεσόντων» της τρομοκρατικής επίθεσης.

Πηγή εικόνας: AP Photo/Dan Loh

Οι δείκτες του ρολογιού χρονοτριβούν καθώς παγώνουν στις 8:45 της 11ης Σεπτεμβρίου στον ιστό της πολύβουης Νέας Υόρκης. Αεροσκάφος της American Airlines «σφηνώνεται» στο Βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου για να γράψει το «πένθιμο εμβατήριο» μιας σπαραξικάρδιας κατακλείδας. Υπερμεγέθεις καπνοί θανάτου ζώνουν ωσάν θηλιά το κτίριο που παραπαίει σε κάθε κραδασμό παρασύροντας χιλιάδες αθώες ανθρώπινες ζωές.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Πηγή εικόνας: AP Photo/Marty Lederhandler

Εγκλωβισμοί, μαζικές θανατικές «αποδράσεις» από τα παράθυρα προς την ελευθερία ή τον θάνατο, άνθρωποι-αλεξιπτωτιστές που παραδίδονται αρειμανίως στο αντιστάθμισμα της μοίρας τους και  δυο ακόμη πράξεις «πτώσης» αεροσκαφών μετατρέπουν τους πάλαι ποτέ δίδυμους πύργους στo ατελείωτο μνήμα της 11ης Σεπτεμβρίου, το απόλυτο κολαστήριο επί γης. Μια μικρή ομάδα 19 αφοσιωμένων ανδρών αρματωμένοι με πλαστικά μαχαίρια και κόφτες κουτιών, μακελεύει την εμπιστοσύνη ενός έθνους, κρατώντας 4 αεροσκάφη ως ομήρους που εν συνεχεία θα μετατραπούν σε ασταμάτητους πυραύλους. «Είμαι ένας από τους πέντε επιζώντες του 90ου ορόφου του Βόρειου Πύργου» ψελλίζει ο Richard Eichen. «Δεν είχα το κλειδί για να μπω στο γραφείο μου και αυτό έσωσε τη ζωή μου. Περίμενα από έξω τρώγοντας και πίνοντας καφέ… Μετά τις επιθέσεις είδα έναν Ασιάτη γεμάτο εγκαύματα με το δέρμα του να κρέμεται σε κάποια σημεία να με πλησιάζει. Μου ζήτησε να τον βοηθήσω και λίγο αργότερα έπεσε νεκρός μπροστά στα πόδια μου».

Advertising

Πηγή εικόνας: AP Photo/USGS

Σε ζωντανή μετάδοση καταγράφονται οι πράξεις μιας ορμητικής επίθεσης στο ηπειρωτικό έδαφος των κραταιών ΗΠΑ, μιας θρηνητικής ελεγείας που εγχείρισε το μανιφέστο μιας νέας μορφής πολέμου σε νεογνά εξτρεμιστικά κινήματα που διέσπειραν το «ιδεολογικό όπιο» το οποίο θρέφει τις δράσεις τους. Το παζλ από «ρινίσματα σκέψης», άρθρα συγγραφέων ή δευτερογενείς πηγές στα ΜΜΕ γέρνει την επιστημονική πλάστιγγα της χαρτογράφησης του εξτρεμιστικού νου προς την θεωρητική μόνο επόπτευση με αποτέλεσμα η πλειονότητα των ερευνών για την τρομοκρατία να μετατρέπεται σε «θάλαμο ηχούς» που επαναλαμβάνει άκριτα «όσα είπαν οι άλλοι» κατατρώγοντας τη νέα σπορά της έρευνας. Μια συστηματική ανασκόπηση του 2006 περί 6041 ομότιμων μελετών για την τρομοκρατία δημοσιευμένων από το 1971 μέχρι το 2003 συνέτεινε στην αντιπροσώπευση κατά 3% εμπειρικών δεδομένων στην έρευνα.

Διαβάστε επίσης  Το στίγμα και η προκατάληψη απέναντι στην ψυχική υγεια

Η ανατομία του εξτρεμιστικού μυαλού

«Δεν υπάρχουν πολλά από αυτά», σημειώνει ο Liesbeth van der Heide, ερευνητής στο Διεθνές Κέντρο Αντιτρομοκρατίας στη Χάγη. Και αυτοί που εκπληρώνουν βίαια σχέδια «τείνουν να πεθαίνουν σε επίθεση ή να φεύγουν». Με ισχυρά ερείσματα στη φιλοσοφία του Διαφωτισμού και την κοινωνιολογία του Max Weber, η ψυχολογική μεταφορά των «εκλεκτικών συγγενειών»- η ιδέα της αμοιβαίας έλξης ανάμεσα στη «δομή και το περιεχόμενο των συστημάτων πεποιθήσεων και των υποκείμενων αναγκών και κινήτρων ατόμων και ομάδων που προσυπογράφονται σε αυτά», προτάσσει τη συσχέτιση των ιδεολογιών με το δαιδαλώδες δίκτυο των ψυχολογικών προδιαθέσεων ορισμένων ανθρώπων προς τη ριζοσπαστικοποίηση. Με την προσθήκη πλειάδας γνωστικών εκτιμήσεων αλλά και εκτιμήσεων προσωπικότητας οι ψυχολόγοι παρήγαγαν ένα στατιστικό αλγόριθμο από 4 έως 15 φορές πιο ισχυρό από τα δημογραφικά μοντέλα, εισφέροντας σε έναν αξιόπιστο εντοπισμό των ευάλωτων ανθρώπων σε ακραίες ιδέες πολιτικού και θρησκευτικού ορίζοντα.

Ως εκ τούτου μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Cambridge με την επιστράτευση μιας άνευ προηγουμένου δεξαμενής γνωστικών εργασιών και ερευνών προσωπικότητας, αναλύσεις δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου του μοντέλου διάχυσης μετάδοσης και του μοντέλου Bayesian, επιχείρησε να αποκαλύψει τη συνδεσιμότητα των γνωστικών προδιαθέσεων, του τρόπου απορρόφησης δηλαδή της πληροφορίας που σμιλεύει τις ευρύτερες πολιτικές, εθνικιστικές και δογματικές αντιλήψεις ανεξαρτήτως της επίδρασης των ευαίσθητων δημογραφικών δεδομένων(ηλικία, φύλο, φυλή) με τους δείκτες προσωπικότητας. 330 συμμετέχοντες ηλιακής κλίμακας 22 έως 63 χρόνων με βασική έδρα τις ΗΠΑ εκτέθηκαν σε μια συρροή 37 νευροψυχολογικών δοκιμών καθώς και 22 ερευνών προσωπικότητας με συναισθηματικά ή πολιτικά αποφορτισμένα καθήκοντα απομνημόνευσης σχημάτων, κατά το πέρας 2 εβδομάδων.

Advertising

Κατόπιν μέσω των αλγορίθμων της υπολογιστικής μοντελοποίησης για τη συρραφή δεδομένων σχετικά με την κλίμακα αντίληψης και μάθησης των συμμετεχόντων αλλά και τις διαβαθμίσεις εμπλοκής σε πολυκύμαντες διανοητικές στρατηγικές, η συστάδα των ερευνητών εντόπισε μια ζεύξη των ιδεολογικών τάσεων και των γνωστικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Ο πρωτεργάτης ερευνητής της καινότροπης μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Philosophical Transactions of the Royal Society B, Δρ Leor Zmigrod του τμήματος Ψυχολογίας του Cambridge προχώρησε στην εξόρυξη ενός πολύτιμου ευρήματος. Άτομα με εξτρεμιστικές τάσεις ρέπουν προς την συλλογιστική του κόσμου υπό ασπρόμαυρους όρους καθώς πασχίζουν να αποκρυπτογραφήσουν πολύπλοκα καθήκοντα. «Άτομα ή εγκέφαλοι που αγωνίζονται να επεξεργαστούν και να σχεδιάσουν σύνθετες ακολουθίες δράσης μπορεί να προσελκύονται περισσότερο σε ακραίες ιδεολογίες ή σε αυταρχικές ιδεολογίες που απλοποιούν τον κόσμο», όπως δήλωσε χαρακτηριστικά.

Διαβάστε επίσης  Η ψευδαίσθηση της αγάπης: Η δημιουργία της μέσα από τη συναισθηματική ανάγκη

Γνωστικές προδιαθέσεις και ιδεολογικές συμπεριφορές στο ζύγι

Στη χαρτογράφηση της αιτιώδους-αιτιατούς σχέσεως μεταξύ χαρακτηριστικών των ατόμων και ενός εγγενούς εξτρεμιστικού πρόσημου, με την προθυμία «να μπουν και να διαπράξουν βία εναντίον αθώων ανθρώπων», ανιχνεύτηκε στα εξεταζόμενα δείγματα μια έντονα παρορμητική φύση που τους υπαγορεύει να αναζητήσουν συναισθηματικά υποβλητικές εμπειρίες. «Για παράδειγμα, όταν τους ζητείται να προσδιορίσουν αν οι κουκίδες [ως μέρος μιας νευροψυχολογικής εργασίας] κινούνται προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά, χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστούν αυτές τις πληροφορίες και να πάρουν μια απόφαση», δήλωσε ο Zmigrod λούζοντας με άπλετο επιστημονικό φως την δυσχέρεια των επιρρεπών στον δογματισμό-ατόμων δηλαδή με άκαμπτη παγκόσμια άποψη και ανθεκτικότητα στα αποδεικτικά στοιχεία-να επεξεργαστούν αποδεικτικά δεδεομένα ακόμη και σε ένα πρώιμο αντιληπτικό επίπεδο.

«Είναι συναρπαστικό, γιατί ο συντηρητισμός είναι σχεδόν συνώνυμο της προσοχής»

Σε ένα μεταγενέστερο στάδιο ανάλυσης των γνωστικών καθηκόντων μέσα από πειραματικό σαφάρι, επαληθεύθηκε η συμβατότητα της συντηρητικής ταυτότητας με την ασυνείδητη γνωστική προσοχή, καθώς άτομα του συντηρητικού φάσματος έκλιναν προς μια βαθμιδωτή, φειδωλή και σταθερή στρατηγική απόκρισης σε ερωτήσεις εν αντιθέσει με τους πολιτικά «ελευθερόφρονες» που επιστράτευσαν μια μάλλον βεβιασμένη και απρόσεκτη προσέγγιση. Ο νους των δογματικών ανθρώπων εμφανίζει μεγαλύτερη βραδύτητα στην επεξεργασία αντιληπτικών γνωστικών στοιχείων ενώ παρουσιάζει μια παρορμητικότητα στην προσωπικότητα. Η νεόκοπη μελέτη Zmigrom ως ένας αδιάσπαστος κρίκος της αλυσιδωτής έρευνας του για τη σύζευξη των δύο πόλων του επιστημονικού κυκλώματος, ιδεολογίας και γνώσης μοιρογνωμεί υποδόρια τις λανθάνουσες «ομοιότητες στο μυαλό εκείνων που είναι πιο πρόθυμοι να λάβουν ακραία μέτρα για να υποστηρίξουν τα ιδεολογικά τους δόγματα.

Η κατανόηση αυτού θα μπορούσε να μας βοηθήσει να υποστηρίξουμε εκείνα τα άτομα που είναι ευάλωτα στον εξτρεμισμό και να προωθήσουμε την κοινωνική κατανόηση μεταξύ των ιδεολογικών διαφορών». Μελέτη του 2019 από τον Zmigrom επέδειξε ότι η γνωστική αναλγησία εμφωλεύει σε μυημένους στα ακρότατα όρια-σύνορα του πολιτικού χρωματολόγιου, τόσο στην άκρα δεξιά όσο και στην ακροαριστερά. Το ψυχολογικό στίγμα επομένως του εξτρεμιστικού νου αναδεικνύεται σε μια σύμμειξη συντηρητικών και δογματικών ψυχολογικών συστατικών αλλά και παρορμητικών δεικτών προσωπικότητας που επιζητούν την επικινδυνότητα.

Advertising

Ένα κενό… έρευνας

«Υπάρχουν» ωστόσο «πολλοί τρομοκράτες και ο χαρακτήρας τους άλλαξε με την πάροδο του χρόνου και από χώρα σε χώρα». Το ευρύ φάσμα των τρομοκρατικών σχηματισμών και η ποικιλότητα των κινήτρων τους εν συναρτήσει με την μεταβλητότητα του mondus operandi στο εξτρεμιστικό μυαλό, εκτραχύνει τη μεθοδική ανίχνευση της διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης. Η παντελής απουσία της σε όρους σχετικούς με την τρομοκρατία από το πιο έγκυρο και πολυπληθές αποθετήριο ψυχολογίας The Psychological Abstracts δρομολόγησε την αποδοχή του όρου «τρομοκρατία» το 1982 από τους φορείς της ακαδημαϊκής ψυχολογίας ως αντικείμενο που χρίζει άμεσης διερεύνησης για την αποφυγή περαιτέρω επιπολασμού στα σύγχρονα κοινωνικά στρώματα.

Διαβάστε επίσης  Οικογένεια: μια συστημική θεώρηση του θεσμού

Σε μια παράλληλη συγχρονισμένη συνεξέταση της «καυτής» συναισθηματικής γνώσης με την ψυχρή ασυνείδητη γνώση της βασικής επεξεργασίας πληροφοριών, μπορούμε να δούμε μια ψυχολογική υπογραφή για όσους κινδυνεύουν να ασχοληθούν με μια ιδεολογία με ακραίο τρόπο» σύμφωνα με τον Zmigrom. Το διαρκές ναρκοπέδιο της περίπλοκης διανοητικής ζύμωσης παρωθεί τα άτομα στον ενστερνισμό ακραίων δογμάτων που προσφέρουν πειστικές επεξηγήσεις του δυσνόητου περιβάλλοντα κόσμου, βραχυκυκλώνοντας τις ευάλωτες κεραίες τους έναντι τοξικών μορφών δογμάτων και πεποιθήσεων.

Σύμφωνα με τα πορίσματα του ψυχολόγο John Horgan που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, ο σύγχρονος ιός της αποξένωσης, ο ενδογενής θυμός, η ταύτιση με τα θύματα της κοινωνικής αδικίας, η ηθικοποίηση της ανεξέλεγκτης βίας κατά του κράτους αλλά και η επιβράβευση της συμμετοχής στο κίνημα με τις ανάλογες κοινωνικές και ψυχολογικές ανταμοιβές-πολυπόθητα παράσημα οπλίζουν τις σκέψεις των ανθρώπων που κινητοποιούνται διαποτιζόμενοι από τη δίψα να δράσουν παρά να μιλήσουν για το πρόβλημα.

Ο ενοχλητικός αχός ενός «αλλοιωμένου», βαθιά «νοσηρού» κόσμου μακριά από τις ιδανικές κοινωνίες των εξτρεμιστικών ομάδων που σαλπίζουν ένα μοντέλο βίαιης ενσωμάτωσης στο όραμά τους, επιβάλλει την έλευση της ομάδας ως «αυτόκλητου σωτήρα». Η δυναμικότητα της αίσθησης του συνανήκειν, η εμφιλοχώρηση σκοπών και κινήτρων αγιάζει κάθε μέσο χωρίς ωστόσο να προσεδαφίζει στο επιστημονικό πεδίο ένα σταθερό ψυχολογικό τύπο των εξτρεμιστικών μεταβλητών του ψυχισμού. Η ψυχολογική καταγραφή των συντεταγμένων του νου σε άτομα με εξτρεμιστικές κλίσεις σε συνδυασμό με ελλειμματικά εμπειρικά δεδομένα, εξακολουθεί να αποτελεί μια terra incognita για τον επιστημονικό κόσμο που πασχίζει να συνθέσει μια κοινή ψυχολογική υπογραφή του εξτρεμιστικού μυαλού.

Advertising

Πηγές:

Τι κρύβει η ψυχή ενός τρομοκράτη, ανακτήθηκε από www.tovima.gr, τελευταία πρόσβαση στις 06.06.2021

Οι “εξτρεμιστές” δεν έχουν ικανότητα να αναλάβουν πολύπλοκα διανοητικά εγχειρήματα, ανακτήθηκε από www.ygeia2day.com, τελευταία πρόσβαση στις 06.06.2021

People with extremist views less able to do complex mental tasks, research suggests, ανακτήθηκε από www.theguardian.com, τελευταία πρόσβαση στις 06.06.2021

Inside the Dangerous Mission to Understand What Makes Extremists Tick—and How to Change Their Minds, ανακτήθηκε από www.time.com, τελευταία πρόσβαση στις 06.06.2021

Advertising

 

 

"Το γράψιμο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα κατευθυνόμενο όνειρο." - Χόρχε Λουίς Μπόρχες
"Ονειροπόλα" δυναμική, πειθαρχημένα απρόβλεπτη, ζωηρά εκκεντρική. Ή αλλιώς ο 24χρονος εαυτός μου που πασχίζει να σκαρώσει πάνω σε τσαλακωμένα αποκόμματα ξεχασμένους στίχους. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, απόφοιτος της Κλασικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με διακαή πόθο τη δημοσιογραφία και υποτροφία σε ιδιωτική σχολή δημοσιογραφίας. Εθισμένη στη συγγραφή, τη σοκολάτα, τη μόδα, την υποκριτική, τις φωτογραφίες, το ποδόσφαιρο και.. πάντα σ' ένα ποτήρι κόκκινο κρασί. Κυνηγημένη από μία ανάγκη να αποτυπώσει στο χαρτί ιδέες, ιδέες και αισθήσεις που γίνονται λέξεις, παύλες και τελείες.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα;

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα;

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα; Διαφορετικές
Από πού πήραν το όνομα τους βουνά της Ελλάδας

Από πού πήραν το όνομα τους βουνά της Ελλάδας

Ο Ελλαδικός χώρος είναι ένα μεγάλο πανόραμα μυθικών και ιστορικών