Tsundoku(積ん読): μια άλλη όψη των βιβλιομαν(ιακ)ών;

«Ω! ήταν ευτυχισμένος, ευτυχισμένος ανάμεσα σ’ όλη αυτή τη γνώση που μόλις και μετά βίας μπορούσε να καταλάβει την επιστημονική σημασία της και τη λογοτεχνική της αξία· ήταν ευτυχής, καθισμένος ανάμεσα σε όλ’ αυτά τα βιβλία, σεργιανίζοντας τα μάτια του πάνω στα χρυσωμένα γράμματα, στις φθαρμένες σελίδες, στην ξεθωριασμένη περγαμηνή· αγαπούσε τη γνώση όπως ένας τυφλός αγαπάει τη μέρα», καταλήγει ο 15χρονος Flaubert πραγματευόμενος με σκωπτικό λογοτεχνικό μειδίαμα το «φετίχ» της δεκαετίας του 1830 σε πολυδαίδαλα λογοτεχνικά σταυροδρόμια της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας, την ειδωλολατρική σχεδόν βιβλιο-λαγνεία που επαμφοτερίζεται ανάμεσα σε ένα «εθνικά προσοδοφόρο» κληροδότημα της πολιτισμικής ιστορίας του έθνους αλλά και μια οιονεί ψευδο-ψυχολογική νόσο.

Το μακροβιότατο έντυπο βιβλίο από τα πρώτα σπάργανα της έντυπης επένδυσής του με την εκτύπωση της Βίβλου του Γουτεμβέργιου το 1455 μεταλλάσσεται κατά τον 19^ο αι. σε ένα συναλλάξιμο είδος που επιδαψιλεύει τιμές, κοινωνικό κύρος και εξουσία στον κάτοχό του πληθαίνοντας τα “χρυσορυχεία” των βιβλιομαν(ιακ)ών ανιχνευτών.

Πηγή εικόνας: De Agostini/Getty Images

Advertisements

Αστοί αρτίστες και λογιότατοι λωποδύτες γλιστρούν με μαεστρία στα ασφυκτικά σταυροδρόμια των βιβλιοθηκών καθώς φορούν τις σκιές σαν στολές εργασίας σε μια καταδίωξη του πολύτιμου θησαυρού τους. Με περισσή σύνεση εμφιαλώνουν το μεθυστικό «άρωμα», απομυζούν αρειμανίως τις πολυκαιρισμένες, κιτρινιάρικες γνώσεις βεβηλώνοντας το πολυσέλιδο σώμα τους και ψηλαφώντας με «έντονη κρίση, άψογη γεύση, ανεξάντλητη υπομονή» τους εγχάρακτους στα «χρυσά ρούχα» τους τίτλους σε μια απόπειρα να υποθάλψουν κάτω από το διψασμένο βλέμμα των πολλών το χρυσωμένο απόκτημά τους. Επηρεασμένοι από..

..μια «περίεργη ψυχική κατάσταση, μια μανία όχι με τη νομική ή ιατρική έννοια, αλλά με τη συνήθη έννοια ενός βίαιου, ακαταμάχητου  πάθους», επεξηγεί η δικηγόρος Mary Stuart στο περιοδικό Libraries and Culture, πραγματευόμενη την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά του πελάτη της-βιβλιοθηκονόμου, Dr. Elois Pilcher. Λίγους μήνες κατόπιν της ανάληψης χρεών «έκτακτου βιβλιοθηκονόμου» το 1869 από τον Dr. Elois Pichler στην Αυτοκρατορική Δημόσια Βιβλιοθήκη της Αγίας Πετρούπολης στη Ρωσία, η ανακάλυψη από το προσωπικό των φρουρών ενός υπέρογκου αριθμού εξαφανισμένων-απολεσθέντων βιβλίων σε συνδυασμό με τις ύποπτες κινήσεις του βιβλιοθηκονόμου που αρνείτο πεισματικά να αποχωριστεί το μεγάλο του παλτό, έγειρε έναν κυκεώνα παραφιλολογίας.

Πηγή εικόνας: atlasobscura.com

Ένα χειροποίητο ειδικό παλτό μετατρέπεται στο portmanteau του «έκτακτου βιβλιοθηκονόμου» που αναδεικνύεται σε έναν κατά συρροή κλέφτη 4.500 και πλέον βιβλίων από παραγωγή αρωμάτων έως και θεολογική θεματική. Το “καταφύγιο” ανάγνωσης στην Αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της Αγίας Πετρούπολης φιλοξενεί τον τόπο «εγκλήματος» μιας από τις μεγαλύτερες κλοπές βιβλίων, συντελώντας σε καταδίκη του Pichler και τελική εξορία στη Σιβηρία.  Η «πανούκλα των βιβλίων», μια εκτυφλωτική μανία που θόλωσε τας φρένας των ανυποψίαστων λογίων- ένας ψευδο-ψυχολογικός ιός που εγκολπώθηκε στις διακλαδώσεις της ανωτέρας ελίτ σε Ευρώπη και Αγγλία στον πυρήνα της δεκαετίας του 1800.

Πηγή εικόνας: painted by Carl Spitzweg

Η “μανία” των βιβλίων

Μια «υδαρής μανία» που ξεχύνεται από τις πτυχώσεις των βιβλίων για να οδηγήσει στον κορεσμό της πείνας και την τέρψη της δίψας για «πρώτες εκδόσεις, αληθινές εκδόσεις, βιβλία με μαύρα γράμματα, μεγάλα αντίγραφα · άκοπα βιβλία με άκρες που δεν κόβονται με εργαλεία σύνδεσης εικονογραφημένα αντίγραφα · μοναδικά αντίγραφα με μαροκινή βιβλιοδεσία ή μεταξωτή επένδυση και αντίγραφα τυπωμένα σε περγαμηνή» όπως περιγράφει αδρά με ορολογία βαθύτατα ιατρική στο σατιρικό του έργο Bibliomania ή Book Madness: A Bibliographical Romance, ο Thomas Frognall Dibdin, Άγγλος κληρικός και ορκισμένος βιβλιοφάγος-“ο διαβόητος ανιχνευτής και κατόπιν θύμα της βιβλιοφιλικής νεύρωσης που πλήττει τις βρετανικές τάξεις της ρομαντικής περιόδου”. Στην περίφημη Bibliomanie του Gustave Flaubert εμφωλεύει μια δραματουργική σκιαγράφηση της δολοφονίας του αντίπαλου πωλητή βιβλίων από τον θρυλικό ισπανό μοναχό και βιβλιο-εγκληματία.

Πηγή εικόνας: THE THOMAS FISHER RARE BOOK LIBRARY, UNIVERSITY OF TORONTO

Η χαμέρπεια της ύλης μετουσιώνεται στο νέκταρ που τροφοδοτεί τη ψυχή σε μια αέναη “αποταμίευση” βιβλίων ποικίλης θεματικής. Σκορπισμένοι «ναυαγοί» της ελίτ αναζητούν ακροθιγώς το πολυπόθητο απάγκιο της ψυχής τους στα πολύτιμα καταφύγια των βιβλίων γνέφοντας συγκαταβατικά στην κατ’ εξακολούθηση υλιστική συλλογή τους. Η αιματηρή κατάληξη χορείας Γάλλων ευγενών στον τραγικό αχό της Επανάστασης σε συνδυασμό με το πλήρες άδειασμα των ιδιωτικών βιβλιοθηκών τους προίκισε την αγορά με αθρόα εισροή συλλεκτικών αντικειμένων. Πιο συγκεκριμένα, σε μια δημοπράτηση χρονικής διάρκειας 42 ημερών της Βιβλιοθήκης του John Ker, τρίτου Δούκα του Roxburghe με την συμπερίληψη μιας υπερμεγέθους επιλογής incunabula, βιβλίων εκτυπωμένων προ του 1.500, επετεύχθη η άγυρις επιφανών Άγγλων και ενός εκπροσώπου του Ναπολέοντα.

Πηγή εικόνας: THE THOMAS FISHER RARE BOOK LIBRARY, UNIVERSITY OF TORONTO

Λογοτεχνικά εθισμένοι και συναισθηματικά μαινόμενοι, αρματωμένοι με ιδιοτροπίες και ευφάνταστα καπρίτσια, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας του απομνημονεύματος εθισμού, Confessions of a English Opium Eater, Thomas De Quincey σ’ ένα σφαγείο βιβλίων με «θάρρος, καταστροφή και φρασεολογία» οδηγούν στην pretium sayangus-τη φανταχτερή τιμή. Στο υψηλό αντίκρισμα των £2,260-περί τα $190,000 σημερινά δολάρια ΗΠΑ-αποτιμήθηκε η έκδοση του Boccaccio αναδεικνυόμενη στην υψηλότερη καταβληθείσα έως εκείνη την εποχή μεμονωμένη τιμή. Σε μια ενότητα υπό τον τίτλο The System of Collecting, ο Jean Baudrillard σημειώνει ότι “εάν αληθεύει όσον αφορά τις επιλογές αντικειμένων, ότι η διαστροφή εκδηλώνεται πιο κλασικά με τη μορφή φετιχισμού, δύσκολα μπορούμε παραβλέψετε το γεγονός ότι, σε όλο το σύστημα, το πάθος και η κατοχή ενός αντικειμένου εξαρτώνται από συγκρίσιμους σκοπούς και τρόπους και μπορεί πράγματι να θεωρηθεί ως αυτό που θα αποκαλούσα μια διακριτική ποικιλία σεξουαλικής διαστρέβλωσης».

Η ωκύτητα φρενήρους διασποράς της περίφημης ασθένειας των βιβλιομα(νιακ)ών ως μια μορφή ριζικής ψυχολογικής «μετάλλαξης» μπολιάζει στην ηλικία των 40 και άνω ετών με τους σπόρους της να φυτεύονται στα δύστοκα σπαρτά του παρελθόντος. Άλλωστε εκλήφθηκε ως ένας αντανακλαστικός αμυντικός μηχανισμός, ένα αμυντικό-θεραπευτικό οχύρωμα σε κάποιο προγενέστερο τραυματικό ερέθισμα ή κακοποιητικό συμβάν. Η όψη του εύπορου dilettante στις αρχές του 19^ου αι. μέσα σε μια παλίρροια ανησυχιών σχετικά με την αναχαίτιση της κληρονομικής συνέχειας, ξεχώριζε από τον συρμό των ευδιάκριτων καταναλωτών βιβλίων-που δεν μπορούσαν να αναγνωστούν-ως μια διάθλαση της αντικοινωνικής ασθένειας που παρακωλύει το διαμοιρασμό του έντυπου πλούτου προς χάριν του ευρύτερου καλού.

Από τα μακρόσυρτα ράφια των προσωπικών βιβλιο-αποθηκών πλούσιων βιβλιο-συλλεκτών στην εκτενή, συγχρονική βιβλιοθήκη του Umberto Eco όπου στεγάζονται 30000 βιβλία. Σύμφωνα με τον υπολογισμό  back of the envelope όπως μαρτύρησε ο Eco η εκπλήρωση της ανάγνωσης 25.200 βιβλίων θα προϋπέθετε τη συστηματική μελέτη ενός βιβλίου την ημέρα με ηλιακό εύρος τα 10 μέχρι τα 80 έτη. «Μικρό» θρηνολογεί εν συγκρίσει με τις συστάδες των βιβλίων που κείνται στα ράφια-νεκροταφεία τους ως προσανάμματα για μελλοντική αναδίφηση.

«Τα αναγνωσμένα βιβλία είναι πολύ λιγότερο πολύτιμα από τα μη αναγνωσμένα» δηλώνει αφοπλιστικά ο Taleb στο ευπώλητο έργο του The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable, σημάνοντας την εγκαινίαση στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα του όρου αντι-βιβλιοθήκη. «Η βιβλιοθήκη σας θα πρέπει να περιέχει όσα δεν γνωρίζετε, καθώς τα οικονομικά σας μέσα, τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων και η τρέχουσα σφιχτή αγορά ακινήτων σάς επιτρέπει να τα τοποθετήσετε. Θα συγκεντρώσετε περισσότερες γνώσεις και περισσότερα βιβλία καθώς μεγαλώνετε και ο αυξανόμενος αριθμός μη αναγνωσμένων βιβλίων στα ράφια θα σας κοιτάξει απειλητικά. Πράγματι, όσο περισσότερα γνωρίζετε, τόσο μεγαλύτερες είναι οι σειρές των μη αναγνωσμένων βιβλίων. Ας ονομάσουμε αυτήν τη συλλογή μη αναγνωσμένων βιβλίων ως αντι-βιβλιοθήκη».

Tsundoku(積ん読):  ένα μνημείο αισιοδοξίας ή ένα «νεκροταφείο υποχρέωσης»;

Πηγή εικόνας: giphy.com

Τροπαιούχοι-κάτοχοι των βιβλιοθηκών επαίρονται για την προσωπική συλλογή εν είδη επιτοίχιου παράσημου-τροπαίου, ενός «προσαρτήματος έσω κίνησης» προορισμένου να αναρριχάται ως πολύτιμου λίθου στα πολυφόρετα χάρτινα υφάσματα των ραφιών τους. Το μορφολογικό στεφάνωμα των όρων tsude-oku(αφήνοντας τα πράγματα να συσσωρεύονται) και dukoshu(διαβάζοντας βιβλία) καρποφόρησε με το παρθενική εμφάνιση και το συνακόλουθο εγκλεισμό του όρου σε σατιρικά δεσμά κατά τη δεκαετία του 19^ου αι. με την υπαινικτική κατάδειξη των καθηγητών που κατέχουν βιβλία, αλλά εν τούτοις δεν τα διαβάζουν.

Ο αχανής σωρός με βιβλία TBR(To Be Read) της Nicola ακροβολίζεται στις 4 γωνιές του σπιτιού κατανεμημένα βάσει των συναισθηματικού αποτυπώματος σε διαφορετικές τοποθεσίες, καιροφυλακτώντας για τον κατάλληλο καιρό, ενώ η Michelle ούσα πρώτη ευρετής ενός αποθηκευτικού μέσου, μιας ευρεσιτεχνίας, “επαναπροσδιόρισε το παλιό κουκλόσπιτο της κόρης της” καθώς αμέλησε να αγοράσει ράφια βιβλιοθήκης αιχμαλωτισμένη από την ανάγκη κατάρτισης της μακραίωνης λίστας των επικείμενων  αποκτημάτων της.

Πηγή εικόνας: ABC Book Club Facebook ομάδα

Το πρωτότυπο καροτσάκι-πατέντα της Lou περιοδεύει εντός των γραμμών του σπιτιού τους σωρούς TBR με αξιοσημείωτη ευκολία, τη στιγμή που η Anitta με εξομολογητικό τόνο αποφαίνεται ότι το μέγεθος της βιβλιοθήκης της “ήταν απλά δείγμα υπερηφάνειας ή ματαιοδοξίας”.

Πηγή εικόνας: ABC Book Club Facebook ομάδα

“Το tsundoku μου είναι μια αισθητική προσθήκη στο δωμάτιό μου. Θεωρώ ότι η οργάνωση των βιβλίων σε ένα μωσαϊκό στοίβας ως κεντρικό τεμάχιο δημιουργεί την ευκαιρία για έναν πιο κινούμενο διάλογο μεταξύ του εαυτού μου και των βιβλίων μου, αντί να τα τοποθετήσω σε ράφι. Κατά τη διάρκεια της ημέρας θα τους ρίξω μια ματιά και θα ανακαλύψω ξανά έναν τίτλο που είχα ξεχάσει, οπότε το υπέροχο συναίσθημα μιας πιθανής περιπέτειας είναι πάντα στα χέρια μου. “-Elizabeth Paliga, Βοστώνη, Μασαχουσέτη

“Η φράση ‘tsundoku sensei’ εμφανίζεται σε κείμενο από το 1879 σύμφωνα με τον συγγραφέα Mori Senzo,” επεξηγεί ο καθηγητής Gerstle με τον εντοπισμό των γενεαλογικών ριζών στη λέξη doku που ανασύρεται ως ρήμα για την ανάγνωση αλλά και τις καταβολές της λέξεως tsun από το tsumu που συσχετίζεται συλλήβδην με τη σωρευτική τακτική. Η υδαρής εμμονή της συλλογής βιβλίων του Dibdin 2 αιώνες μεθύστερον στο Oxford University Press μετακυλύει σε έναν «παθιασμένο ενθουσιασμό», μια δυναμική ρεζέρβα της ψυχής που αποπειράται να αναπληρώσει τα ενδότερα τραυματικά κενά.

“Όλα αυτά τα βιβλία που δεν έχετε διαβάσει είναι πράγματι ένα σημάδι της άγνοιας σας. Αλλά αν γνωρίζετε πόσο αδαείς είστε, είστε πολύ μπροστά από τη συντριπτική πλειοψηφία των άλλων ανθρώπων”, σημειώνει η Jessica Stillman ανασκευάζοντας τη λειτουργία της αντι-πληροφορίας ως αντίπαλον δέος στο φαινόμενο Dunning-Kruger ή αλλιώς την «οφθαλμαπάτη» της ικανότητας, μια παραμορφωμένη γνωστική μεροληψία των αδαών ανθρώπων που διογκώνει τα πραγματικά αποθέματα των γνώσεων ή ικανοτήτων τους, και κατατρύχει τη διαδικασία της άμεμπτους αυτοαξιολόγησής τους.

Η πεποίθηση της γνώσης ένας καθρεφτισμός της ψευδαισθητικής άγνοιας. Οι ανέγγιχτοι, αθέατοι σοροί των μη αναγνωσμένων βιβλίων κάθε λογής στέκουν ως παρωθητές ενίοτε προς την κατάκτηση της ικανότητας ή τουλάχιστον τη διαρκώς διευρυνόμενη κατανόησή της. Ο νευρολογικός άλλωστε χάρτης της αναγνωστικής διαδικασίας σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από μια «συντεχνία» νευροεπιστημών του Stanford το 2012 στο ακαδημαϊκό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America(PNAS) υποδηλώνει μια συσχέτιση των ιδιοτήτων του ιστού της λευκής ουσίας του εγκεφάλου με την αναγνωστική δεινότητα στα παιδιά.

Ως εκ τούτου, η προσωπική διαφοροποίηση στην ικανότητα ανάγνωσης συσχετίζεται θετικά με την ανάπτυξη της κλασματικής ανισοτροπίας στο αριστερό τοξοειδές, ενός δείκτη μέτρησης του βαθμού ανισοτροπίας της διάχυσης(FA) και με τμήμα της κάτω επιμήκους δεσμίδας(Inferior Longitudinal Fasciculus(ILF) του εγκεφάλου. Κατόπιν κατά τον ενήλικο βίο, το αριθμητικό εύρος των βιβλίων-κρίκων της αναγνωστικής αλυσίδας καρφιτσώνονται ως παράσημο στο επαγγελματικό πέτο των αναγνωστών-ένα αδιάσειστο σημείο της ευφυΐας και της επιτυχούς επαγγελματικής ανύψωσης των ανθρώπων-καταδυτών στον αβαθή αναγνωστικό πυθμένα .

“Οι νέες αγορές πηγαίνουν στο ράφι, αλλά ο σωρός« για ανάγνωση »εξελίσσεται ανάλογα με διάφορους παράγοντες, όπως: σύντομα θα κυκλοφορήσει μια έκδοση ταινίας ή τηλεόρασης; Έχει σχέση με τα επερχόμενα ταξίδια μου”-Simon Liton, Βρυξέλλες, Βέλγιο

Πηγή εικόνας: giphy.com

Ποσοστό  67% των ενηλίκων στις ΗΠΑ, σύμφωνα με μια έρευνα της Pew Research Center τον Ιανουάριο του 2018 επιδόθηκαν στην ανάγνωση ενός έντυπου βιβλίου το τελευταίο έτος και κατά μέσο όρο 12 βιβλίων σε ετήσια βάση. Ο συνιδρυτής της Microsoft, Bill Gates στον αντίποδα ως ένας μαραθωνοδρόμος ανάγνωσης 50 βιβλίων στον ορίζοντα ενός έτους-4 φορές περισσότερα σε σχέση με τον μέσο Αμερικανό παραδίδει τη σκυτάλη  στον διακεκριμένο επιχειρηματία, επιφανή συγγραφέα, podcaster και κωμικό-James Altucher με το αναντίρρητο αναγνωστικό έθος των 10 ωρών την εβδομάδα με σημείο εκκίνησης την ηλικία των 5 ετών αλλά και τον οξύνου Elon Musk που ολοκλήρωσε την ανάγνωση της Εγκυκλοπαίδειας Britannica στα εννέα του έτη, οι σκηπτρούχοι στο βάθρο των υψηλών αναγνωστικών επιδόσεων.

Από τη συρροή των δεξιοτεχνικά ενορχηστρωμένων ληστρικών επιδρομών σε προσωπικές ή δημόσιες συλλογές βιβλίων το μακρινό 19^ο αι. και τη διασπορά των επίδοξων βιβλιο-θήρων όπως αναπνέουν μέσα στις πολυχρονισμένες σελίδες της Bibliomania του Dibdin μέχρι τον ιδιότυπο Εμφύλιο Πόλεμο του Ray Branberry με την «τεχνολογία, τις χειραγωγούμενες μάζες και την πίεση των μειονοτήτων να γέρνουν την πλάστιγγα» εμφυσώντας στους αδίστακτους πυρομανείς του φλεγόμενου κόσμου του την ιδέα της καύσης των βιβλίων στους 451 βαθμούς της κλίμακας Farenait, ο έντυπος ιδανικός πολιτισμός, αποστραγγίστηκε, λοιδορήθηκε με τη μομφή ότι εκμαυλίζει τους αναγνώστες, καταδιώχθηκε, μεταγγίστηκε, καταβροχθίστηκε από τις λυσσαλέες διαθέσεις των βιβλιομα(νιακ)ών, στάθηκε στο εδώλιο, κατακάηκε για να συσσωρευτεί λίγο αργότερα(tsude-oku) στις στοίβες των βιβλίων με την πρόθεση μελλοντικής ανάγνωσης(dukoshu).

Η «πανούκλα των βιβλίων» του 19^ου αι., μια πλημμυρίδα που «φουσκώνει» τη στάθμη του κοινωνικού κύρους των αστών λαμβάνει τις διαστάσεις της αναμενόμενης άμπωτης με το «ξεφούσκωμα» της αναγνωστικής μανίας και την αναπόδραστη συσσώρευση βιβλίων. Αδιαμφισβήτητα, «υπάρχουν χειρότερα εγκλήματα από το να καις βιβλία. Ένα απ’ αυτά είναι να μην τα διαβάζεις». Ή απλά να παρατηρείς τις περήφανες ράχες τους στο προσωπικό σου βιβλιο-μάζωμα που ως πλησιφαή Σελήνη λαμποκοπά σε κάθε σκότος των εποχών και αποπειράται να γητεύσει την «παλίρροια» των καιρών.

Πηγές:

• Tsundoku: The art of buying books and never reading them, ανακτήθηκε από www.bbc.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021
• Bibliomania: the strange history of compulsive book buying, ανακτήθηκε από www.theguardian.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021
• What Your Stacks of Unread Books Say About You, ανακτήθηκε από www.psychologytoday.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021
• Bibliomania, the Dark Desire For Books That Infected Europe in the 1800s, ανακτήθηκε από www.atlasobscura.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021
• Can one be mad (and not just in love) about books (BIBLIOMANIA)?, ανακτήθηκε από www.medium.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021
• How Does Your Tsundoku Stack Up?, ανακτήθηκε από www.atlasobscura.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021
• The value of owning more books than you can read, ανακτήθηκε από www.bigthink.com, τελευταία πρόσβαση στις 13.05.2021