Φωτογραφία από MART PRODUCTION : https://www.pexels.com/el-gr/photo/7277896/
Ας σκεφτούμε το εξής: είσαι με έναν φίλο/-η για καφέ και λες ότι σε απέλυσαν από τη δουλειά σου. Η απάντηση που λαμβάνεις; «Έλα τώρα, υπάρχουν και χειρότερα». Ναι, υπάρχουν, αλλά γιατί αυτό πρέπει να ανακουφίσει τον ψυχικό μου πόνο; Το παραπάνω σενάριο είναι πέρα για πέρα αληθινό και κρύβει την απαξίωση του ψυχικού πόνου που νιώθει ένα άτομο.
Σε μία προσπάθεια παρηγοριάς, πολλές φορές βλέπουμε ένα αντίθετο αποτέλεσμα: την ακύρωση του ψυχικού πόνου. Όλοι έχουμε βιώσει μια κατάσταση η οποία μας δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα. Ένα πρόβλημα υγείας, μια ερωτική απογοήτευση, ένα ατύχημα. Ο ψυχικός πόνος (αν όχι και σωματικός) προκαλεί έντονα συναισθήματα και νιώθουμε την ανάγκη να μιλήσουμε σε κάποιον για να μας ακούσει πραγματικά. Όταν, όμως, μιλάμε σε ένα άτομο με έλλειψη ενσυναίσθησης, τότε όχι μόνο δεν νιώθουμε καλύτερα, αλλά ξεπηδούν και οι ενοχές για αυτά που εξωτερικεύουμε.
Τι είναι ο ψυχικός πόνος;
Σύμφωνα με την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (2011), ψυχικός πόνος ονομάζεται μια «εσωτερική επώδυνη ψυχολογική εμπειρία». Με άλλα λόγια, έχει σχέση με την ύπαρξη έντονων και αρνητικών συναισθημάτων που δυσκολεύουν το άτομο σε βασικές καθημερινές εργασίες. Ο ψυχικός πόνος μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός άσχημου γεγονότος, όπως μιας απόλυσης ή απώλειας κάποιου προσώπου, που γεννά δυσάρεστα συναισθήματα. Ένας τέτοιος πόνος μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε φοβίες, άγχος και θλίψη. Στη περίπτωση που ένα τέτοιο γεγονός καταστεί τραυματικό, τότε το άτομο βιώνει πιο έντονο ψυχικό πόνο και δυσκολέυεται να το διαχειριστεί.
Φωτογραφία από Kaboompics.com: https://www.pexels.com/el-gr/photo/4471316/
Η κουλτούρα της ακύρωσης του ψυχικού πόνου
Έχουμε μεγαλώσει ακούγοντας ότι δεν πρέπει να «γκρινιάζουμε» για ό,τι μας συμβαίνει, καθώς κάποιος άλλος έχει πιο σοβαρά προβλήματα από ότι εμείς. Μάθαμε, δηλαδή, να συγκρίνουμε τον πόνο μας με τον πόνο του άλλου. Υφίσταται, όμως, στη πραγματικότητα τέτοια σύγκριση; Μπορεί η φράση αυτή να στοχεύει στην ανακούφιση και τη παρηγοριά, αλλά μέσα της υπάρχει μια υποτίμηση του ψυχικού πόνου του ατόμου. Αυτή η άστοχη σύγκριση είναι μια καθημερινή φράση που ακούει κάποιος όταν εξωτερικεύει ένα πρόβλημα του. Ναι, θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι χειρότερα όπως αυτά που βιώνει ο τάδε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η λύπηση για κάποιον άλλον θα φέρει σε εσένα ανακούφιση. Είναι άλλο η αισιοδοξία και η ευγνωμοσύνη και άλλο η ακύρωση συναισθημάτων.
Το καμπανάκι των ενοχών
Όταν κάποιος ακυρώνει αυτά που νιώθεις, σε πλημμυρίζουν ως δια μαγείας οι ενοχές. Ενοχές που δεν εκτιμάς αυτά που έχεις, ενοχές που γκρινιάζεις για αυτό που σου συνέβη. Κι όμως, δεν είναι ούτε γκρίνια, ούτε αχαριστία, ούτε υπερβολή. Είναι ο πόνος που βιώνει κάποιος όταν συμβαίνει κάτι δυσάρεστο. Και έχει κάθε δικαίωμα να το εκφράσει για να ακουστεί, όχι για να κριθεί. Ακόμα και αν το άτομο υπενθυμίζει διαρκώς στον εαυτό του ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πιο δύσκολα, μπορεί για μια στιγμή να το ανακουφίσει. Αλλά αυτό δεν θα κρατήσει για πολύ, καθώς υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να μη μπορέσει να επεξεργαστεί όσα συνέβησαν.
Η προσαρμογή στον ψυχικό πόνο
Πολλοί θεωρούν πως κάτι τέτοιο είναι μηχανισμός προσαρμογής. Σκέφτονται, δηλαδή, ότι το πρόβλημα τους δεν είναι τόσο μεγάλο με σκοπό να το αντιμετωπίσουν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα. Όμως, είναι σημαντικό να δούμε ότι με αυτόν τον τρόπο ακυρώνουμε εμείς οι ίδιοι τον πόνο μας. Και θα σας παραθέσω το εξής παράδειγμα: είναι σαν να ζείτε μέσα σε μια κακοποιητική σχέση, να σας χτυπάει ο σύντροφος σας και να λέτε «τουλάχιστον δεν με έβρισε». Κάτι τέτοιο απαξιώνει τον πόνο, δεν τον οδηγεί στην αποδοχή.
Φωτογραφία από MART PRODUCTION: https://www.pexels.com/el-gr/photo/7279061/
Ο ψυχικός πόνος δεν συγκρίνεται. Δεν πονάω λιγότερο επειδή εσύ πονάς περισσότερο. Κάτι που για κάποιον μοιάζει μικρό, για το άτομο που το βιώνει είναι μια πληγή ανοιχτή. Άλλωστε, δεν χρειάζεται να απολογηθεί κανείς για τον πόνο που νιώθει. Μερικές φορές, αυτό που έχει ανάγκη κάποιος είναι έναν άνθρωπο να τον ακούσει πραγματικά και να σταθεί δίπλα του. Γιατί η κατανόηση δεν κρύβεται πίσω από το «θα μπορούσε να είναι χειρότερα». Αλλά πίσω από ένα βλέμμα που λέει «σε ακούω, είναι εντάξει να πονάς».
Πηγές
A. Σουμάνη, Δ. Δαμίγος, Π. Ουλής, Β. Μασδράκης, Β. Μαυρέας, Γ.Ν. Παπαδημητρίου, Δ. Πλουμπίδης, Γ. Κωνσταντακόπουλος. (2011). Ψυχικός πόνος και κίνδυνος αυτοκτονίας: Εφαρμογή της ελληνικής εκδοχής των κλιμάκων Ψυχικού Πόνου και Ανοχής στον Ψυχικό Πόνο. Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία. Τόμος 22 τεύχος 4. Αναρτήθηκε από: https://psychiatrikijournal.gr/index.phpoption=com_content&view=article&id=403&Itemid=115&lang=el. (τελευταία πρόσβαση 04/10/2025)
«Θα μπορούσε να ήταν χειρότερα»: βοηθά πραγματικά αυτή η φράση;. (2025). Psycologynow. Αναρτήθηκε από: https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/aftognosia/tha-borouse-na-itan-cheirotera-voitha-pragmatika-afti-i-frasi/. (Τελευταία πρόσβαση 04/10/2025)
