Η τέχνη ως εργαλείο για την κατανόηση ψυχικών διαταραχών

Η τέχνη λειτουργεί ως εξερευνητής της ψυχής—ειδικά σε διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια. Μέσα από δημιουργικές εκφράσεις, ασθενείς εκφράζουν μη λεκτικά συναισθήματα, ψευδαισθήσεις και εσωτερικά τοπία, ενώ επαγγελματίες αποκτούν πρόσβαση σε έναν άλλο, συχνά άγνωστο, βαθύτερο κόσμο.

 1. Εμβληματικοί καλλιτέχνες – Bryan Charnley και Richard Dadd

Ο Bryan Charnley, Βρετανός ζωγράφος με παρανοϊκή σχιζοφρένεια, διατήρησε ισχυρή σύνδεση τέχνης–ψυχικής κατάστασης: μέσα από σειρές αυτοπροσωπογραφιών, απεικόνισε τη μετάβαση της συνείδησης και των ψυχικών συμπτωμάτων καθώς περιόριζε τη φαρμακευτική του αγωγή .
Ακόμη παλαιότερος, ο Richard Dadd ζωγράφισε το κομψό αλλά παρανοϊκό Fairy Feller’s Master-Stroke εν μέσω ψύχωσης, σπάζοντας τα στερεότυπα γύρω από τον «καταστροφικό» σχιζοφρενή We Level Up Tamarac FL+1Sartle+1.

2. Σύγχρονες καλλιτεχνικές αφηγήσεις

Στη σύγχρονη εποχή, ασθενείς καταγράφουν τις ψευδαισθήσεις τους με ειλικρίνεια. Η Kate Fenner, έφηβη με σχιζοφρένεια, σχεδιάζει τις οπτικές της ακούσιες παραστάσεις—όπως έντονα “μυρμήγκια” ή “πρόσωπα”—χρησιμοποιώντας την τέχνη ως βίωμα και επικοινωνία .
Έρευνες δείχνουν ότι τέτοιες μορφές καλλιτεχνικής αναπαράστασης βοηθούν στην κατανόηση της εμπειρίας αλλά και στην κοινωνική αποδοχή pmc.ncbi.nlm.nih.gov.

3. Art therapy & ερευνητικά ευρήματα

Πειράματα & μελέτες:

• MATISSE Trial: σε 417 ασθενείς, η εβδομαδιαία ομαδική art therapy δεν ανέβασε σημαντικά τη λειτουργικότητα ή μείωσε τα συμπτώματα, ωστόσο ανέδειξε βελτίωση στην ψυχοπαραγωγική έκφραση και αυτοεκτίμηση .

  Advertising

  
  
  Advertisements

  

• Κλινικό μοντέλο–Ταϊβάν (Bionedica): δύο ασθενείς παρουσίασαν σημαντική μείωση συμπτωμάτων (PANSS από 90→65 και 114→92) μετά από 4–8 εβδομάδες θεραπείας link.springer.com.

• Reintegration Pilot (Ρουμανία): μεμονωμένο πρόγραμμα 10 εβδομάδων βελτίωσε την κοινωνική επανένταξη κατά ~20% .

• PubMed (Noronha 2013): μη λεκτικοί ασθενείς ανέπτυξαν την επικοινωνία τους μέσω εικαστικών εικόνων pmc.ncbi.nlm.nih.gov.

• PubMed 2023: ποιοτική μελέτη έδειξε ότι η εαυτό-ένταξη μέσω τέχνης αύξησε την κοινωνικότητα και μείωσε το άγχος και την απομόνωση .

  Advertising

  
  

• Μετα-ανάλυση 2024: οπτικά μέσα – ζωγραφική, χειροτεχνίες – έδειξαν μικρή έως μεσαία θετική επίδραση σε θετικά, αρνητικά συμπτώματα, άγχος & κατάθλιψη .

 4. Τι αποκαλύπτει η εικαστική ανάλυση

Μέσω υπολογιστικής ανάλυσης (spatial frequency), διαπιστώθηκε ότι πίνακες σχιζοφρενών αποτυπώνουν διαφορετική οπτική δομή απ’ ο,τι οι πίνακες μη ασθενών — αποτυπώνοντας τον χωρικό και γνωστικό τρόπο αντίληψης . Επιπλέον, οι επιλογές χρωμάτων, συμβόλων και μοτίβων συσχετίζονται με συγκεκριμένες ψυχικές καταστάσεις και φάσεις ασθενείας.

Η εικαστική ανάλυση των έργων που δημιουργούνται από άτομα με ψυχικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, δεν αφορά μόνο την αισθητική τους αξία, αλλά λειτουργεί και ως εργαλείο για την αποκωδικοποίηση του εσωτερικού τους κόσμου. Μέσα από την επιλογή χρωμάτων, τη δομή της σύνθεσης, τη μορφή των φιγούρων ή την παρουσία αποσπασματικών στοιχείων, αναδεικνύονται ψυχικές συγκρούσεις, φόβοι, εμμονές ή ανάγκες. Οι έντονες αντιθέσεις και η ασυμμετρία μπορεί να δηλώνουν συναισθηματική ένταση ή γνωστική αστάθεια, ενώ οι επαναλαμβανόμενες μορφές και σύμβολα φανερώνουν προσπάθειες νοηματοδότησης του χάους.

Η τέχνη επομένως δεν αποτελεί απλώς «παράθυρο» στον ψυχισμό του ατόμου, αλλά και μέσο ενδοσκόπησης για τους θεραπευτές και ερευνητές. Η ανάλυση αυτών των έργων επιτρέπει την κατανόηση της εμπειρίας του ασθενή χωρίς να βασίζεται αποκλειστικά στον λόγο — κάτι που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο όταν η λεκτική επικοινωνία είναι περιορισμένη ή δυσκολευμένη.

 5. Τέχνη & κατανόηση – κοινωνική και θεραπευτική αξία

Η τέχνη των ασθενών προσφέρει:

• Κλινικό εργαλείο: βοηθάει στη διάγνωση, στην πρόγνωση και την προσωπική θεραπεία.

• Ενσυναίσθηση: διεισδύει στον ψυχικό κόσμο των ασθενών, πέρα από τα λόγια.

• Κατάρριψη στίγματος: όταν τα έργα εκτίθενται, ανθίζουν συνδέσεις και μειώνεται ο φόβος απέναντι στη σχιζοφρένεια .

  Advertising

  
  

 Συμπεράσματα & προτάσεις

• Η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως μη λεκτική γλώσσα, ιδιαίτερα κατάλληλη για τη σχιζοφρένεια.

• Παρά την αυξημένη θετική αναφορά, τα ποσοτικά αποτελέσματα είναι ανάμικτα — απαιτούνται μεγάλες και ποιοτικά σχεδιασμένες μελέτες.

• Συνιστάται η ενσωμάτωση της art therapy σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια μονάδα ψυχικής υγείας, με κατάλληλη εκπαίδευση σε θεραπευτές.

 Βιβλιογραφία

• Noronha, K. J. (2013). Working with Art in a Case of Schizophrenia. Indian J Psychol Med. opal.latrobe.edu.au+14pmc.ncbi.nlm.nih.gov+14We Level Up Tamarac FL+14

  Advertising

  
  

• VASILIU, O. (2017). Reintegration … through Art Therapy. LUMEN Proceedings. proceedings.lumenpublishing.com

• Huang et al. (2015). Group art therapy case reports. BioMedicine. ncbi.nlm.nih.gov+3link.springer.com+3bmcpsychiatry.biomedcentral.com+3

• Crawford M. J. et al. (2005). Cochrane Review.

• Norcross, J. C. (2023). Art therapy qualitative. PubMed. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

  Advertising

  
  

• De Witte et al. (2023). Visual Art Therapy meta‑analysis. PMC.

• BMC Psychiatry MATISSE trial (2010). bmcpsychiatry.biomedcentral.com+1ncbi.nlm.nih.gov+1