Είσαι με τους φίλους σου για καφέ και ασχολείσαι με το κινητό σου. Έχεις ήδη “σκρολάρει” στην αρχική σελίδα του Facebook ή του Instagram ώστε να δεις ο,τι καινούργιο υπάρχει. Έρχεται η στιγμή που το αφήνεις λίγο στην άκρη. Αρχίζεις να παρατηρείς πως όλη η παρέα σου έχει απορροφηθεί εντελώς. Το σκηνικό αυτό είναι λίγο πολύ γνώριμο σε όλους μας. Αν και χρησιμοποιώντας τα smartphone είναι ένας βολικός τρόπος να περάσουμε την ώρα μας μια πρόσφατη έρευνα υποδεικνύει ότι πιθανών να υπάρχουν σοβαρές συνέπειες.
H έρευνα για το στρες στις Η.Π.Α από την Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων (APA) εστίασε πάνω στην τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να κατανοήσει καλύτερα την σύνδεση τους με το στρες, τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων αλλά και για την γενική επίπτωση τους πάνω στην υγεία. Η έρευνα έδειξε πως το 43% των ερωτηθέντων χαρακτήρισαν τον εαυτό τους ως “constant checkers” – άτομα δηλαδή που συνεχώς ελέγχουν τα email τους, τα μηνύματα τους και κυρίως τις ειδοποιήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτή η προσκόλληση στις συσκευές και η συνεχής χρήση της τεχνολογίας συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα στρες, αναφέρει η έκθεση. Επιπλέον, το 18% των ερωτηθέντων χαρακτήρισαν την τεχνολογία ως “πολύ” ή “κάπως σημαντική” πηγή στρες. Συγκεκριμένα, τα κοινωνικά μέσα συμβάλλουν περισσότερο μεγενθύνοντας τις ανησυχίες κυρίως των νεώτερων ηλικιών, το 90% των οποίων λένε ότι είναι ενεργοί στο Facebook, στο Twitter, στο Instagram και σε άλλους ιστότοπους. Σχεδόν οι μισοί από τους millenials (άτομα ηλικίας 18 έως 37 ετών) που απάντησαν στην έρευνα της APA δήλωσαν ότι ανησυχούν για τις αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία. Παρόλο που το 65% όλων των ερωτηθέντων συμφωνούν ότι η λήψη μέτρων για μια ψηφιακή απεξάρτηση είναι σημαντική για την ψυχική τους υγεία, μόνο το 28% αυτών των ανθρώπων έχει κάνει όντως κάτι για αυτό.
Αυτές τις μέρες, τα τηλέφωνα στις τσέπες μας αλλάζουν το μυαλό και την “καρδιά” μας επειδή μας προσφέρουν τρεις ευχάριστες φαντασιώσεις. Πρώτον, ότι μπορούμε να στρέψουμε την προσοχή μας οπουδήποτε θέλουμε. Δεύτερον, ότι θα ακουγόμαστε πάντα. Τρίτον, ότι δε θα χρειαστεί ποτέ να είμαστε μόνοι. Και αυτή η τρίτη ιδέα, ότι δε θα χρειαστεί ποτέ να είμαστε μόνοι, είναι κεντρική για να αλλάξει η ψυχοσύνθεση μας.
Τη στιγμή που οι άνθρωποι είναι μόνοι, ακόμα και για μερικά δευτερόλεπτα, αγχώνονται, πανικοβάλλονται, κινούνται νευρικά, ψάχνουν μια συσκευή. Απλά σκεφτείτε τους ανθρώπους στην ουρά ενός ταμείου ή σε ένα κόκκινο φανάρι. Το να είναι μόνοι τους μοιάζει με πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί. Και έτσι προσπαθούν να το λύσουν μέσω της σύνδεσης. Αλλά εδώ η σύνδεση μοιάζει περισσότερο με σύμπτωμα παρά με θεραπεία. Εκφράζει, αλλά δε λύνει, ένα υποκείμενο πρόβλημα. Αλλά περισσότερο από σύμπτωμα, η συνεχής σύνδεση αλλάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται τον εαυτό τους. Δημιουργεί ένα νέο τρόπο ύπαρξης. Ο καλύτερος τρόπος να το περιγράψουμε είναι το “Μοιράζομαι άρα υπάρχω”. Χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να ορίσουμε τον εαυτό μας μοιράζοντας με άλλους τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας ακόμα και τη στιγμή που τα έχουμε. Επομένως πριν ήταν: Έχω ένα συναίσθημα, θέλω να πάρω ένα τηλέφωνο. Τώρα είναι: Θέλω να νιώσω ένα συναίσθημα, πρέπει να στείλω ένα μήνυμα. Το πρόβλημα με το νέο αυτό καθεστώς του “Μοιράζομαι άρα υπάρχω” είναι ότι, αν δεν έχουμε σύνδεση, δεν αισθανόμαστε ο εαυτός μας. Σχεδόν δεν αισθανόμαστε τον εαυτό μας. Οπότε τι κάνουμε; Συνδεόμαστε ολοένα και περισσότερο. Αλλά κάνοντάς το αυτό, προετοιμάζουμε τον εαυτό μας να απομονωθεί.
Πως φτάνουμε από την σύνδεση στην απομόνωση;
Τελικά καταλήγουμε απομονωμένοι εάν δεν καλλιεργήσουμε την ικανότητα για μοναξιά, την ικανότητα να μείνουμε μόνοι μας, να ανασυγκροτηθούμε. Η μοναξιά είναι εκεί που βρίσκουμε τον εαυτό μας ώστε να απευθυνθούμε σε άλλους ανθρώπους και να δημιουργήσουμε πραγματικούς δεσμούς. Όταν δεν έχουμε την ικανότητα της μοναξιάς, στρεφόμαστε σε άλλους ανθρώπους προκειμένου να νιώσουμε λιγότερο αγχωμένοι ή προκειμένου να αισθανθούμε ζωντανοί. Όταν αυτό συμβαίνει, δε μπορούμε να εκτιμήσουμε ποιοι είναι. Είναι σαν να τους χρησιμοποιούμε σαν ανταλλακτικά για να υποστηρίξουμε την εύθραυστη έννοια του εαυτού μας. Καταλήγουμε να σκεφτόμαστε ότι αν είμαστε πάντοτε συνδεδεμένοι αυτό θα μας κάνει να νιώθουμε λιγότερο μόνοι. Αλλά κινδυνεύουμε, γιατί στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο. Αν δε μπορούμε να είμαστε μόνοι, θα είμαστε ακόμα πιο μοναχικοί.
Η τεχνολογία υποβάλλει μια προσφορά για να επαναπροσδιορίσει την ανθρώπινη σύνδεση – πώς νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλο, πώς νοιαζόμαστε για τον εαυτό μας – αλλά μας δίνει επίσης την ευκαιρία να επιβεβαιώσουμε τις αξίες και την κατεύθυνσή μας. Έχουμε ο,τι χρειαζόμαστε για να ξεκινήσουμε. Έχουμε ο ένας τον άλλο. Και έχουμε τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας αν αναγνωρίσουμε την αδυναμία μας. Οι φαντασιώσεις μας για υποκατάσταση μας έχουν στοιχίσει. Τώρα όλοι πρέπει να εστιάσουμε στους πολλούς τρόπους που η τεχνολογία μπορεί να μας οδηγήσει πίσω στις πραγματικές μας ζωές.
