Πώς οι βαθιές πληγές της ψυχής αφήνουν τα σημάδια τους στο σώμα μας
Υπάρχουν φορές που το σώμα αντιδρά και εκδηλώνεται πριν προλάβουμε να σκεφτούμε. Κάπου εκεί εντοπίζεται και το τραύμα. Κάθεσαι σε ένα ήσυχο καφέ και ξαφνικά ακούς έναν δυνατό θόρυβο και νιώθεις το στομάχι σου να σφίγγεται. Μετά από μία ήρεμη μέρα στη δουλειά γυρνάς σπίτι και νιώθεις μία ανεξήγητη κόπωση, και πόνους στους μύες, χωρίς προφανή λόγο. Αυτές οι σωματικές αντιδράσεις, συχνά, δεν είναι τυχαίες. Είναι το σώμα που «θυμάται». Είναι μία σιωπηλή γλώσσα του τραύματος. Δεν εκφράζεται με λόγια, αλλά με αθόρυβα σωματικά σημάδια.
Το τραύμα δεν είναι ένα στρεσογόνο, στιγμιαίο γεγονός που ανήκει αποκλειστικά στο παρελθόν. Είναι η αποτύπωση μιας εμπειρίας που ξεπερνάει τις αντοχές του ψυχισμού και αφήνει ίχνη, όχι μόνο στη μνήμη αλλά και στο σώμα. Μπορεί να προκύψει τόσο από φανερά γεγονότα, όπως ένα ατύχημα, μία κακοποίηση, μία απώλεια, όσο και από και από χρόνιες σιωπηλές εμπειρίες, όπως η παραμέληση, η συναισθηματική απόσταση, η μη παροχή ασφάλειας.
Το σώμα ως αρχείο
Ο ψυχίατρος Bessel van der Kolk (2014) περιγράφει το τραύμα ως «το σώμα που κρατάει τον λογαριασμό». Όταν βιώνουμε κάτι που μας υπερβαίνει, το νευρικό μας σύστημα μπαίνει σε κατάσταση συναγερμού. Αν η απειλή είναι παρατεταμένη ή το σοκ έντονο, αυτή η κατάσταση μπορεί να «κολλήσει» και να μετατραπεί σε κανονικότητα του οργανισμόύ.
Ας φανταστούμε έναν άνδρα που μετά από ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα αρνείται να μπει σε αυτοκίνητο και το σώμα του τρέμει στην ιδέα ακόμα και μιας μικρής βόλτας. Αυτή η αντίδραση δεν είναι απλώς φόβος, είναι το νευρικό σύστημα που κρατά ζωντανό το τραύμα, ακόμη και αν η συνείδηση το έχει ξεχάσει. Ωστόσο, η καρδιά μπορεί να χτυπάει γρηγορότερα και σε άσχετες στιγμές, οι μύες μπορεί να παραμένουν σε μόνιμη ένταση και ακόμη και μικρά ερεθίσματα, όπως ένας ήχος, μία μυρωδιά, μία έκφραση, μπορεί να επαναφέρουν την αρχική αίσθηση φόβου και ανημποριάς.
Ενδοψυχικές διεργασίες
Ο ψυχισμός μπροστά σε μία μεγάλη απειλή βρίσκει τρόπους να προστατευτεί, ενεργοποιώντας συγκεκριμένους μηχανισμούς άμυνας. Κάποιες φορές «παγώνει» (αποστασιοποίηση), άλλες «τρέχει» να αποφύγει ερεθίσματα (αποφυγή), άλλες απωθεί και συχνά μπορεί να παραμένει σε υπέρ-επαγρύπνηση. Αυτές οι στρατηγικές μάς βοηθούν να επιβιώσουμε. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα μπορεί να γίνουν πηγή δυσκολιών, να περιορίσουν την ελευθερία μας, να δυσκολέψουν τις σχέσεις μας ή ακόμη και να μας οδηγήσουν σε σωματικές δυσλειτουργίες και ασθένειες.
Για παράδειγμα, μία γυναίκα που έχει βιώσει συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να αισθάνεται συνεχώς ότι κάτι κακό θα συμβεί, ενώ στη πραγματικότητα δεν υπάρχει άμεση απειλή. Αυτή η μόνιμη εγρήγορση μπορεί να προκαλέσει αυπνία, νευρικότητα και σωματικούς πόνους. Από εκεί μπορεί να πηγάζει και το άγχος και πιθανοί φόβοι. Αυτά τα συμπτώματα αποδεικνύουν ότι το τραύμα ζει μέσα στις πιο εσωτερικές διεργασίες του μυαλού και του σώματος.
Το τραύμα, λοιπόν, δεν κατοικεί μόνο στις μνήμες και στις σκέψεις. Ζει στο σώμα μας, στη χημεία του εγκεφάλου, στον τρόπο που αναπνέουμε, στον τρόπο που αντιδρούμε σε καταστάσεις χωρίς να καταλαβαίνουμε το γιατί.
Η πορεία προς την ίαση
Η θεραπεία του τραύματος δεν είναι μόνο υπόθεση λογικής επεξεργασίας. Χρειάζεται μία πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση που να περιλαμβάνει και το σώμα. Η ανακούφιση του τραύματος υποδηλώνει την ανάγκη για μία πιο ολιστική οπτική που να εστιάζει τόσο στη σύνδεση με το σώμα, όσο και στη φροντίδα της ψυχής. Η αναγνώριση των σωματικών αισθήσεων και η αποδοχή των συναισθημάτων που τις συνοδεύουν ανοίγουν τον δρόμο για βαθύτερη κατανόηση και θεραπεία. Πρακτικές, όπως η γιόγκα, ο διαλογισμός, η συνειδητή αναπνοή, μπορούν να προσφέρουν σημαντική υποστήριξη, βοηθώντας να επανέλθει η εσωτερική ισορροπία και να μειωθεί το στρες.
https://www.naturesgold.gr/el/blog/item/30-ti-einai-enallaktikes-morfes-therapeias
Το σώμα μπορεί να ξαναζήσει στο παρόν
Το σώμα μπορεί να θυμάται ακόμη και όταν το μυαλό ξεχνά, ωστόσο μπορεί να μάθει ξανά την ασφάλεια. Η αρχή είναι η αναγνώριση: ότι αυτά που νιώθουμε δεν είναι αδυναμία, αλλά ίχνη μιας εμπειρίας που έχει αφήσει υπολείμματα. Το σώμα και η ψυχή μπορούν να συναντηθούν ξανά σε ένα ασφαλές και θεραπευτικό πλαίσιο, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την αναμόρφωση και την προσωπική ανάκαμψη.
Βιβλιογραφία
Center for Substance Abuse Treatment. (2014). Understanding the impact of trauma. In Trauma-informed care in behavioral health services. Substance Abuse and Mental Health Services Administration (US).
Daniel, R. Psyche and Soma: A Holistic Approach to understanding the Mind-Body Connection: With a foreword by Verena Kast. Daimon.
Levine, P. A. (2010). In an unspoken voice: How the body releases trauma and restores goodness. North Atlantic Books.
Maté, G. (2011). When the body says no: The cost of hidden stress. Vintage Canada.
Solomon, E. P., & Heide, K. M. (2005). The biology of trauma: Implications for treatment. Journal of interpersonal violence, 20(1), 51-60.
Van der Kolk, B. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. New York, 3, 14-211.
