Η συναισθηματική εξάντληση συχνά συνοδεύεται με την αίσθηση ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά. Η ψυχική εξάντληση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την κακή διάθεση. Τα επίπεδα υπομονής εξαντλούνται με μεγάλη ταχύτητα. Η ευερεθιστότητα, ο θυμός και η απογοήτευση επικτρατούν στο μεγαλήυτερο διάστημα της ημέρας. Το εξουθενωμένο άτομο δυσκολεύεται στη διαχείριση των συναισθημάτων του. Παράλληλα, η έλλειψη συγκέντρωσης και κινήτρων κάνουν ακόμη και τις πιο απλές καθημερινές εργασίες να φαντάζουν βουνό.
Η συναισθηματική εξάντληση ενεργοποιεί τη λειτουργία του μηχανισμού της «φυγής ή πάλης». Έτσι, είναι πιθανό να προκληθούν κρίσεις άγχους και έντονης ανησυχίας. Η αίσθηση ανησυχίας για μεγάλο διάστημα ενισχύει και παγιώνει την κατάσταση της ψυχικής κόπωσης. Πολλές φορές μοιάζει να καταβάλλεται ακόμη περισσότερη προσπάθεια από την πραγματική. Φυσικά, η κατάσταση του ύπνου και της διατροφής επηρεάζονται. Η αϋπνία και η υπνηλία εμφανίζονται όταν ο εγκέφαλος κουράζεται. Αντίστοιχα, η όρεξη μειώνεται, αυξάνεται ή καταστέλεται. Ένας εξίσου ισχυρός μηχανισμός που ενημερώνει για την ψυχική εξάντληση είναι η συχνότητα στα λάθη. Η συναισθηματική εξάντληση επηρεάζει την ικανότητα εντοπισμού και διόρθωσης τους.
Σωματικοί πόνοι και διάθεση
Εάν υπάρχουν χρόνιες ή συνεχιζόμενες ασθένειες, κατά τη διάρκεια της συναισθηματικής εξάντλησης σημειώνεται έξαρση. Οι σωματικοί πόνοι σε κάθε άτομο εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό. Κάποιοι άνθρωποι βιώνουν έντονες κεφαλαλγίες, κάποιοι άλλοι μυϊκούς πόνους ή προβλήματα στο στομάχι, την μέση και τον αυχένα. Κι ενώ υπάρχουν τόσες συναισθηματικές και σωματικές ενδείξεις, συνήθως αγνοούνται. Στον βωμό των πολλών υποχρεώσεων είναι εντάξει αυτή η ποιότητα ζωής. Στην πραγματικότητα, η υποτίμηση της συναισθηματικής εξάντλησης οδηγεί στον φαύλο κύκλο της τροφής της. Η κακή διάθεση, η επίπονη προσπάθεια εγκεφαλικής και σωματικής υπέρβασης, καθώς και το άγχος, τροφοδοτούν εκ νέου την συναισθηματική εξάντληση. Έπειτα, ακολουθεί η έντονη ανησυχία, το αίσθημα αδυναμίας και απελπισίας και η γενίκευση της θέσης: «κάτι πάει λάθος με μένα».
Εάν οι παραπάνω ενδείξεις της συναισθηματικής κόπωσης και της δυσφορίας επιμένουν για περισσότερο από δυο εβδομάδες, τότε χρειάζεται:
- Έλεγχος για παθολογικά αίτια. Η αναιμία, οι διαταραχές του θυρεοειδούς, ο διαβήτης και η υπνική άπνοια αποτελούν κάποιες από τις παθήσεις που ενισχύουν το συνεχές αίσθημα κόπωσης.
- Ψυχική εργασία. Η ανάληψη πολλών εργασιών και πολλών υποχρεώσεων κάποιες φορές αντικατοπτρίζουν ένα ευρύ φάσμα αγωνιών και φόβων του ατόμου. Όταν τα επίπεδα ικανοποίησης είναι δυσανάλογα με αυτά του άγχους εμφανίζεται η συναισθηματική εξάντληση.
Υπερπροσπάθεια, υποτίμηση και εξουθένωση
Η υπερπροσπάθεια που καταβάλει το άτομο , πραγματική και φαντασιακή , επηρεάζει την ικανότητα σκέψης, επεξεργασίας και ελέγχου των συναισθημάτων.Αυτή η κατάσταση της υπερπροσπάθειας χρειάζεται να παρατηρηθεί, να εξεταστεί και να πλαισιωθεί, ώστε το άτομο να βρει ανακούφιση. Η ουσιαστική επεξεργασία των πυρηνικών συναισθημάτων, των περιοριστικών πεποιθήσεων και της αίσθησης χρέους μπορεί να απελευθερώσει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει στην επιθυμητή για τον ίδιο ποιότητα ζωής. Η συσσωρευμένη πίεση από την προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική ζωή αποτελεί ένα προειδοποιητικό σημάδι.
Όπως, σε κάθε προειδοποίηση, έτσι και σε αυτήν της συναισθηματικής εξάντλησης χρειάζεται μέριμνα. Η κατανόηση των συναισθημάτων, η έκφραση τους και η σύνδεση με τον εαυτό σας (τις ιδιότητες, τις δυνατότητες και τις δυνάμεις που έχετε) είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της συναισθηματικής κόπωσης. Πολλές φορές αγνοούμε πως το κέντρο της ζωής μας δεν είναι άλλο από τον εαυτό μας. Η αναζήτηση ενός σκοπού και η εστίαση στην επίτευξη του μας φέρνει πιο κοντά στην δική μας «αλήθεια».
Τέλος, η παραίτηση από τον πλήρη έλεγχο κατέχει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της κόπωσης. Μέσα από την παραδοχή της ροής των περιστάσεων και τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων υποχωρεί η αίσθηση της εξάντλησης. Άλλωστε, σημασία δεν έχουν όσα συμβαίνουν γύρω μας, αλλά η αντίδραση μας σε αυτά. Η εκμάθηση της κατάλληλης ανταπόκρισης στις περιστάσεις και τα συναισθήματα που δημιουργούν σηματοδοτεί την αντίληψη της πραγματικής διάστασης μιας κατάστασης. Ενισχύει την αξία της απόστασης από το συμβάν, καθώς και την κατάλληλη δράση και έτσι δεν υπάρχει χώρος για εξάντληση.
