[punica-dropcap]Τ[/punica-dropcap]α τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι γονείς παραπονιούνται ότι τα παιδιά τους δεν τους μιλούν, είναι προσκολλημένα σε συγκεκριμένα πράγματα, δεν εκφράζουν τα συναισθήματα τους και γενικά δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί τους. Έτσι, όντας ανήσυχοι και προβληματισμένοι σχετικά με το τι συμβαίνει στο παιδί τους, καταφεύγουν σε επαγγελματία θεραπευτή ο οποίος μετά από διάγνωση και αξιολόγηση αποφαίνεται ότι το παιδί έχει αυτισμό. Τι είναι όμως ο αυτισμός και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;
Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται στην πρώιμη παιδική ηλικία και έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική και επικοινωνιακή ανάπτυξη του παιδιού. Επειδή δεν υπάρχει ακριβής προσδιορισμός των αιτιών του αυτισμού, δεν μπορούμε να τον αποτρέψουμε ή να τον θεραπεύσουμε. Ο αυτισμός συνοδεύει το παιδί εφ’ όρου ζωής. Παρόλο που τα συμπτώματα παρουσιάζουν ανομοιότητα, ωστόσο πάντα περιλαμβάνουν μειωμένες κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, ενώ παράλληλα διαπιστώνεται περιορισμένο ενδιαφέρον και στερεοτυπικές συμπεριφορές. Ακόμα, εμφανίζεται τέσσερις φορές πιο συχνά στα αγόρια παρά στα κορίτσια.
Πώς τον ορίζουν τα άτομα με αυτισμό;
« Ο αυτισμός δεν είναι κέλυφος του ατόμου. Είναι διεισδυτικός σε κάθε πτυχή του ατόμου. Είναι ένας τρόπος ύπαρξης».
«Ο αυτισμός είναι απόσταση από την εξωτερική πραγματικότητα που συνοδεύεται από έντονη εσωτερική ζωή».
«Ο αυτισμός είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή. Ένα «ελάττωμα» στα συστήματα που επεξεργάζονται τις αισθητηριακές πληροφορίες».
Το ταξίδι της Μαρίας
Χαρακτηριστικά του αυτισμού
- Διαταραχές αμοιβαίας κοινωνικής αλληλεπίδρασης
Η διαταραχή στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας είναι βιολογικά καθορισμένη, δηλαδή οφείλεται σε έλλειψη του βιολογικού προγραμματισμού που είναι αναγκαίος για την ανάπτυξη της ικανότητας για κοινωνική αλληλεπίδραση.
Η μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση των ατόμων με αυτισμό με το ευρύτερο περιβάλλον οφείλεται στην έλλειψη αυτοσυνείδησης καθώς και γνώσης των στρατηγικών επίλυσης των προβλημάτων.
- Διαταραχή στην κοινωνική επικοινωνία
Τα άτομα με αυτισμό εμφανίζουν δυσκολίες στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία (στάση του σώματος, βλεμματική επαφή, χειρονομίες, τόνος φωνής, εκφράσεις προσώπου). Τα μισά άτομα δεν αποκτούν ποτέ λειτουργικό λόγο ενώ πολλά παρουσιάζουν ηχολαλία( επαναλαμβάνουν αυτά που τους λένε) και στερεοτυπία στο λόγο.
Τα άτομα αυτά δεν μπορούν να κατανοήσουν το σκοπό της επικοινωνίας ως τρόπο με τον οποίο δίνουμε και παίρνουμε μηνύματα. Δεν έχουν ενσυναίσθηση, δηλαδή δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τα συναισθήματα, τις ανάγκες και τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων.
- Περιορισμένη φαντασία και παιχνίδι, στερεοτυπικές συμπεριφορές, άκαμπτη σκέψη, στερεοτυπικές συμπεριφορές και ενδιαφέροντα
Τα άτομα εστιάζουν την προσοχή τους συγκεκριμένα σε ένα θέμα ή αντικείμενο που τα ενδιαφέρει, επαναλαμβάνουν τις ίδιες συμπεριφορές, αντιστέκονται και αντιδρούν στις αλλαγές, έχουν ελλιπή κατάκτηση του συμβολικού και κοινωνικού παιχνιδιού και η σκέψη τους δεν είναι ευέλικτη.
Άλλα χαρακτηριστικά μπορούν να θεωρηθούν οι ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις. Δεν φοβούνται τον πραγματικό κίνδυνο, φοβούνται όμως υπερβολικά για ανώδυνα αντικείμενα. Ακόμα, γελούν, κλαίνε ή φωνάζουν χωρίς ουσιαστικό λόγο( π.χ γελούν όταν ένα παιδί χτυπάει). Αυτές οι αντιδράσεις οφείλονται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν το νόημα των καταστάσεων. Επίσης, εμφανίζουν και προβλήματα συμπεριφοράς όπως νεύρα, φυγές, χτύπημα άλλων ανθρώπων. Δυσκολίες ακόμα εκδηλώνουν και στη μίμηση καθώς και τον έλεγχο κινήσεων( μπερδεύει το αριστερά-δεξιά, κάνει παλινδρομικές κινήσεις και βαδίζει στις μύτες των ποδιών).
Σ’ αυτό το σημείο είναι σκόπιμο να αναφερθούν κάποιες συμβουλές προς τους γονείς που έχουν παιδιά με αυτισμό έτσι ώστε η καθημερινότητά τους να γίνει όσο το δυνατόν πιο εύκολη.
1)Σημαντική είναι η ενημέρωση σχετικά με τις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές έτσι ώστε να προβείτε σε σωστές επιλογές όσον αφορά την εκπαίδευση του παιδιού σας. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να επισκεφθείτε κάποιον ειδικό ο οποίος θα σας ενημερώσει επαρκώς και θα σας δώσει τις κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές για την εκπαίδευση του παιδιού σας. Θα βοηθήσει όμως και εσάς ώστε να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας καθώς και τα προβλήματα που θα ανακύψουν σχετικά με την συγκεκριμένη διαταραχή.
2) Καταγράψτε τις συμπεριφορές του παιδιού. Με αυτόν τον τρόπο θα γνωρίζετε τι ευχαριστεί, τι δυσαρεστεί, τι νευριάζει το παιδί ώστε να προλαμβάνετε καταστάσεις που προκαλούν αρνητικά συναισθήματα και να επιδιώκετε αυτές που προκαλούν θετικά.
3) Επιβραβεύστε τη σωστή συμπεριφορά. Ενισχύστε και επαινέστε το παιδί όταν κατακτά μια καινούρια δεξιότητα ή συμπεριφέρεται με αποδεκτό τρόπο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε λεκτική ή μη λεκτική επιβράβευση, δηλαδή υλικούς ενισχυτές όπως παιχνίδια, γλυκά κ.ά.
4) Δημιουργήστε ένα δομημένο και ασφαλές περιβάλλον. Το παιδί με αυτισμό χρειάζεται να έχει ένα πρόγραμμα με δομή και οργάνωση έτσι ώστε να νιώθει ασφάλεια και να μην αποπροσανατολίζεται. Γι’ αυτό, προσπαθήσετε να καθιερώσετε ένα καθημερινό πρόγραμμα με χρονοδιάγραμμα όπου θα σημειώνετε ποιες δραστηριότητες θα γίνονται μια καθορισμένη ώρα. Επίσης, οργανώστε το χώρο όπου θα κοιμάται, θα παίζει ή θα τρώει με τη βοήθεια εικόνων που δείχνουν τη λειτουργικότητα του χώρου(π.χ στην κουζίνα τρώμε).
5) Περάστε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας. Αφιερώστε χρόνο στο παιδί σας κάνοντας μαζί τους διάφορες δημιουργικές δραστηριότητες οι οποίες θα βελτιώσουν τις δεξιότητές του. Μπορείτε να παίξετε διάφορα παιχνίδια που σχετίζονται με τα συναισθήματα και θα βοηθήσουν πολύ το παιδί. Το παιδί ακόμα χρειάζεται να ζήσει ανέμελες στιγμές μέσω του ελεύθερου και όχι καθοδηγούμενου παιχνιδιού έτσι ώστε να μάθει να παίρνει μόνο του πρωτοβουλίες.
Τέλος, χρειάζονται τεράστια αποθέματα υπομονής και κατανόησης από την πλευρά των γονιών οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν μια εντελώς άγνωστη κατάσταση που σίγουρα επηρεάζει όλα τα μέλη της οικογένειας.
Πηγές:
-Σημειώσεις από το ετήσιο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστήμιου Αιγαίου
