Το φαινόμενο της συμμόρφωσης: Γιατί ακολουθούμε το πλήθος;

φαινόμενο της συμμόρφωσης
Το φαινόμενο της συμμόρφωσης (simplypsychology.org)

Στην καθημερινότητά μας, οι άνθρωποι επηρεαζόμαστε — συνειδητά ή ασυνείδητα — από τις πράξεις, τις σκέψεις και τις αποφάσεις των γύρω μας. Αυτή η προσαρμογή στη συλλογική συμπεριφορά είναι γνωστή ως συμμόρφωση και αποτελεί βασικό φαινόμενο της κοινωνικής ψυχολογίας. Η συμμόρφωση συμβαίνει όταν αλλάζουμε τη συμπεριφορά ή τις απόψεις μας για να συμβαδίζουν με την πλειοψηφία ή τις αντιλήψεις μιας ομάδας, ακόμα κι αν αυτές έρχονται σε αντίθεση με τα προσωπικά μας πιστεύω.


Το πείραμα του Asch: Πώς υποχωρεί η κρίση μπροστά στην πλειοψηφία

Το πιο διάσημο πείραμα για τη συμμόρφωση πραγματοποιήθηκε από τον Solomon Asch το 1951. Ο Asch ζήτησε από συμμετέχοντες να εντοπίσουν ποια από τρεις γραμμές ταιριάζει σε μήκος με μια τέταρτη. Η σωστή απάντηση ήταν προφανής. Όμως, οι συμμετέχοντες βρίσκονταν σε ομάδα με άλλους «συμμετέχοντες» (στην πραγματικότητα ηθοποιούς) που όλοι έδιναν εσκεμμένα τη λάθος απάντηση.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: περίπου 1 στους 3 συμμορφώθηκε πλήρως με τη λανθασμένη πλειοψηφία. Το 75% των συμμετεχόντων υπέκυψε τουλάχιστον μία φορά. Ο Asch έδειξε ότι ακόμη και όταν η αλήθεια είναι εμφανής, οι κοινωνικές πιέσεις μπορεί να υπερτερήσουν της προσωπικής κρίσης.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Το πείραμα αυτό έχει χρησιμοποιηθεί έκτοτε για να αναδείξει φαινόμενα όπως ο κομφορμισμός, η παθητικότητα μπροστά σε αδικίες και η ευκολία με την οποία η κοινωνική πίεση επηρεάζει τη λογική.


Γιατί συμμορφωνόμαστε;

Το φαινόμενο της συμμόρφωσης δεν είναι απλώς αποτέλεσμα αδυναμίας ή έλλειψης προσωπικότητας. Αντιθέτως, εξυπηρετεί σημαντικές κοινωνικές λειτουργίες, όπως η συνοχή της ομάδας και η επιβίωση. Τα βασικά κίνητρα πίσω από τη συμμόρφωση είναι:

1. Κανονιστική Κοινωνική Επιρροή

Advertising

Προκύπτει από την ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει σε μια ομάδα και να αποφεύγει την απόρριψη. Οι άνθρωποι συμμορφώνονται επειδή φοβούνται ότι η διαφωνία θα τους απομονώσει κοινωνικά. Αυτή η μορφή συμμόρφωσης συχνά δεν συνοδεύεται από εσωτερική αποδοχή — αλλά γίνεται για να αποφευχθεί η δυσφορία.

2. Ενημερωτική Κοινωνική Επιρροή

Σε καταστάσεις αβεβαιότητας, ο άνθρωπος εμπιστεύεται την κρίση των άλλων. Αν θεωρούμε ότι οι άλλοι ξέρουν κάτι που εμείς δεν γνωρίζουμε, είναι πιθανότερο να ευθυγραμμιστούμε μαζί τους. Αυτή η μορφή συμμόρφωσης συνήθως οδηγεί σε αληθινή μεταβολή γνώμης.

3. Εσωτερικοποίηση και Ταύτιση

Advertising

Σε βάθος χρόνου, η συμμόρφωση μπορεί να γίνει σταθερή πεποίθηση. Όταν θέλουμε να μοιάσουμε με ένα άτομο ή μια ομάδα που θαυμάζουμε, ενδέχεται να υιοθετούμε τις στάσεις και τις αξίες τους — όχι απλώς εξωτερικά, αλλά ουσιαστικά.


Παράγοντες που ενισχύουν τη συμμόρφωση

Η τάση προς συμμόρφωση δεν είναι ίδια σε κάθε περίσταση. Επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες:

  • Μέγεθος της ομάδας: Η συμμόρφωση αυξάνεται όταν η πλειοψηφία περιλαμβάνει 3 ή περισσότερα άτομα.

    Advertising

  • Ομοφωνία: Αν έστω ένα άτομο διαφωνήσει με την πλειοψηφία, η τάση για συμμόρφωση μειώνεται σημαντικά.

  • Δημόσια δήλωση: Όταν η απάντηση πρέπει να δοθεί φωναχτά και μπροστά σε άλλους, οι άνθρωποι συμμορφώνονται πιο εύκολα.

  • Αβεβαιότητα και δυσκολία έργου: Όσο πιο περίπλοκη η κατάσταση, τόσο πιο πολύ βασιζόμαστε στις αντιδράσεις των άλλων.


Η συμμόρφωση στην καθημερινή ζωή

Advertising

Η συμμόρφωση δεν περιορίζεται στο εργαστήριο. Βρίσκει εφαρμογή σε πολλούς τομείς της ζωής:

  • Σχολείο και εφηβεία: Οι έφηβοι είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στη συμμόρφωση, λόγω της ανάγκης αποδοχής από συνομηλίκους.

  • Μόδα και τάσεις: Πολλές επιλογές καταναλωτών υπαγορεύονται από το τι είναι δημοφιλές και όχι από προσωπικά κριτήρια.

  • Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Οι άνθρωποι συχνά εκφράζουν απόψεις που συμβαδίζουν με την «τάση» ή την πλειοψηφική άποψη — ακόμα κι αν ιδιωτικά διαφωνούν.

    Advertising


Πώς μπορούμε να αντισταθούμε;

Η κριτική σκέψη είναι το βασικό αντίδοτο στο φαινόμενο της  συμμόρφωσης. Αντί να ακολουθούμε μηχανικά το πλήθος, χρειάζεται:

  • Να θέτουμε ερωτήματα, ακόμα και αν διαφέρουμε από τους άλλους.

  • Να ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση και την προσωπική μας γνώμη.

    Advertising

  • Να μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε την κοινωνική πίεση και να την αξιολογούμε με συνειδητότητα.


Συμπέρασμα

Η συμμόρφωση δεν είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό. Είναι μια φυσική και χρήσιμη κοινωνική διαδικασία. Όμως, όταν καταπνίγει την προσωπική έκφραση και οδηγεί σε απερίσκεπτες μαζικές αποφάσεις, μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Η καλλιέργεια αυτογνωσίας και η εκπαίδευση στην ψυχολογία των ομάδων μπορεί να μας βοηθήσει να κινούμαστε με ελευθερία και ευθύνη μέσα στο κοινωνικό σύνολο.

Βιβλιογραφία

Advertising

  • Asch, S. E. (1955). Opinions and Social Pressure. Scientific American, 193(5), 31-35.

  • Cialdini, R. B. (2001). Influence: Science and Practice. Allyn & Bacon.

  • Bond, R., & Smith, P. B. (1996). Culture and conformity: A meta-analysis of studies using Asch’s (1952b, 1956) line judgment task. Psychological Bulletin, 119(1), 111–137.

  • Turner, J. C. (1991). Social Influence. Open University Press.

    Advertising

Περισσότερα από τη στήλη: Ψυχολογία

Ψυχολογία

Έρωτας και Επιβίωση… με έναν Ναρκισσιστή

Ο έρωτας έχει τη δύναμη να μας απογειώνει. Να μας κάνει να νιώθουμε ότι βρήκαμε…

Ψυχολογία

Παιδοκεντρική οικογένεια και το φαινόμενο του «παιδιού δυνάστη»

Σε αυτό το άρθρο, θα παρουσιάσω την παιδοκεντρική οικογένεια και το φαινόμενο «του παιδιού δυνάστη». Θα…

Ψυχολογία

Αγάπη, Ταυτότητα, Φύση: Η Ομοφυλοφιλία ως Κανονικό Μέρος της Ζωής

Κάθε καρδιά που χτυπά ζητά μόνο ένα πράγμα: να αγαπά και να αγαπιέται. Δεν ζητά…

Ψυχολογία

Όταν το παιδί νιώθει απομονωμένο στην τάξη: Στρατηγικές για στήριξη από το σπίτι

  Στην τάξη επικρατεί ζωντάνια. Τα παιδιά μιλούν, γελούν, μοιράζονται μυστικά και ιστορίες. Κι όμως,…

Ψυχολογία

Χωρίς χαμόγελο: θλίψη ή παιδική κατάθλιψη;

πηγή:https://boro.gr/137670/h-katathlipsh-sta-paidia-ayta-einai-ta-vasika-xarakthristika-ths/   Παρατηρείτε ότι στο πρόσωπο ενός παιδιού δεν υπάρχει πια το χαμόγελο του. Ή…

Ψυχολογία

Πορνογραφία και Ψυχολογία: Ο αντίκτυπος στις σχέσεις και την υγεία

Η πορνογραφία δεν είναι νέο φαινόμενο· όμως η έκρηξη του διαδικτύου και των streaming πλατφορμών…

Ψυχολογία

Παιδικό τραύμα: Η αόρατη κληρονομιά στην ενήλικη ζωή

  Οι ρίζες του τραύματος Το τραύμα, που ενδέχεται να βιώσουμε ως παιδιά, καθορίζει συχνά…