Το πείραμα του ψυχολόγου Μίλιγκραμ στάθηκε ορόσημο στην επιστήμη της ψυχολογίας, καθώς “φώτισε” τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Ναζιστική Γερμανία και όχι μόνο. Απέδειξε ότι υπό συνθήκες πίεσης από την εξουσία, οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να εκτελέσουν εντολές. Αυτές οι εντολές μόνο καλό δε θα έκαναν στους αβοήθητους συνανθρώπους τους.
Το πείραμα:
Το 1963 ο Αμερικανός κοινωνικός ψυχολόγος Στάνλει Μίλιγκραμ δημοσίευσε μια αγγελία όπου ζητούσε άτομα επί πληρωμή για να πάρουν μέρος υποτίθεται σε ένα εργαστηριακό πείραμα μάθησης.
Εκδήλωσαν ενδιαφέρον 40 άντρες διαφόρων ηλικιών και επαγγελμάτων. Οι συμμετέχοντες θεωρούσαν ότι το πείραμα είχε να κάνει με την επίδραση της τιμωρίας στη διαδικασία της μάθησης και στη μνήμη.
Συνθήκες πειράματος:
Το πείραμα έγινε στο Εργαστήριο Αλληλεπίδρασης του Πανεπιστημίου Γέιλ σε 2 δωμάτια. Στο ένα δωμάτιο υπήρχε ένας ηθοποιός δεμένος σε μια ηλεκτρική καρέκλα (κάτι το οποίο δε γνώριζαν οι συμμετέχοντες). Στο άλλο δωμάτιο ήταν ο συμμετέχων, ένας εκπαιδευτής και μία ηλεκτρική γεννήτρια, η οποία συνδεόταν υποτίθεται με ηλεκτρόδια στην ηλεκτρική καρέκλα.
Πηγή εικόνας: htpps://newsbeast.gr
Ο ηθοποιός έπρεπε να απομνημονεύσει 1 λίστα με ζευγάρια λέξεων. Ο εκπαιδευτής να ελέγξει τον βαθμό της μάθησης του ονοματίζοντας 1 λέξη και περιμένοντας τον ηθοποιό να ανακαλέσει το σωστό ζευγάρι ανάμεσα σε 4 επιλογές. Εάν έκανε λάθος ο ηθοποιός, και κάθε φορά που έκανε λάθος, ο πειραματιστής έλεγε στον εκπαιδευτή να χορηγήσει 1 ηλεκτροσόκ στον ηθοποιό. Η γεννήτρια είχε 30 διακόπτες που χορηγούσαν από το ελαφρύ σοκ των 15 βόλτ μέχρι την φονική δόση των 450 βόλτ.
Σε κάθε λάθος απάντηση προστίθενται με το πάτημα του διακόπτη, από τον πειραματιστή, 15 βόλτ ρεύματος στον ηθοποιό. Ο ηθοποιός αντιδρούσε με μια απλή δυσφορία στην αρχή, έπειτα κραυγάζοντας, ουρλιάζοντας και όσο αυξάνονταν τα βόλτ φωνάζοντας να σταματήσουν τα βασανιστήρια. Πάνω από τα 350 βόλτ ο ηθοποιός κοπανούσε το διαχωριστικό τοίχο από τον πόνο και παραπονιόταν για την πάθηση που είχε στην καρδιά του. Στα επόμενα 60 βόλτ δεν αντιδρούσε, παρίστανε τον λιπόθυμο ή τον πεθαμένο.
Άρνηση του πειραματιστή στο πείραμα του Μίλιγκραμ:
Υπήρχε και η περίπτωση ο πειραματιστής να αρνηθεί την εντολή του εκπαιδευτή, δηλαδή να αρνηθεί να χορηγήσει 1 ηλεκτροσόκ. Τότε ο εκπαιδευτής του έδινε 1 σειρά από 4 διαδοχικές εντολές.
- Σας παρακαλώ συνεχίστε.
- Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε.
- Είναι εντελώς απαραίτητο να συνεχίσετε.
- Δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να συνεχίσετε.
Αν ο πειραματιστής συνέχιζε να μην ανταποκρίνεται στο χειρισμό και μετά την 4η εντολή τότε το πείραμα σταματούσε.
Τέλος δοκιμασίας του πειράματος του Μίλιγκραμ:
Το τέλος της δοκιμασίας έφτανε χορηγώντας 3 φορές τη μέγιστη δόση των 450 βόλτ. Το 65% των συμμετεχόντων συνέχισαν την φονική δόση. Όλοι έφτασαν μέχρι τα 300 βόλτ. Κάποιοι δίστασαν στα 135 βόλτ, αλλά συνέχισαν να υπακούν στις εντολές γνωρίζοντας ότι αυτοί έχουν καθαρά την ευθύνη για ό,τι θα πάθαινε ο συνάνθρωπός τους. Οι αντιδράσεις των πειραματιστών ήταν ποικίλες, από γέλιο μέχρι και ανησυχία για το αν θα πάθει κάποια μόνιμη βλάβη. Κανείς τους δεν επιχείρησε να φύγει από το δωμάτιο και κανείς δε θέλησε να πάει στο διπλανό δωμάτιο να ελέγξει την κατάσταση.
Τα επόμενα χρόνια, ο Μίλιγκραμ εκτέλεσε 18 διαφορετικές εκδοχές του αρχικού πειράματος και συνόψισε τα τραγικά αποτελέσματα σε άρθρο του το 1974 “Οι κίνδυνοι της υποταγής”. Εκεί γράφει “Η ακραία προθυμία των ενηλίκων να φτάσουν όσο πιο μακρυά προστάζει η εντολή της εξουσίας, αποτελεί το βασικό εύρημα αυτής της μελέτης και το δεδομένο που αναζητά επιτακτικά εξήγηση”.
Τώρα ήρθε η ώρα να αναρωτηθείτε κατά πόσο εσείς υπακούτε σε εντολές. Κατά πόσο υποτάσσεστε στην εξουσία. Σκεφτείτε τι θα κάνατε στην θέση του πειραματιστή.
Πηγές:
https://newsbeast.gr
https://nuffiingtonpost.gr
https://psychology.gr
