Η ιδρυματοποίηση ως έννοια
Η ιδρυματοποίηση είναι η διαδικασία κατά την οποία ο κάθε άνθρωπος που εισέρχεται σε κάποιο ίδρυμα (φυλακή, αναμορφωτήριο, ψυχιατρείο) προσαρμόζεται με βάση το ίδρυμα και τις ανάγκες που παρέρχονται με αυτό υιοθετώντας τις αξίες και τα μοτίβα συμπεριφοράς που προβάλλονται από το ίδρυμα. Κάθε φορά που κρίνεται αναγκαίο κάποιο άτομο να σωφρονιστεί ή να θεραπευτεί η περίοδος ένταξης του ατόμου στο εκάστοτε ίδρυμα είναι ιδιαίτερα δύσκολη.
Αρχικά, το άτομο πρέπει να συνειδητοποιήσει πως σταματά να έχει τα ίδια δικαιώματα με αυτά που είχε την περίοδο πριν εισέλθει στο ίδρυμα. Κάποιες “ανάγκες”- απολαύσεις πρέπει να ξεχαστούν, διότι πλέον είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να πραγματοποιηθούν. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να λάβει υπόψιν το άτομο πως σε μία τόσο μικρή και παράλληλα τόσο κλειστή κοινωνία έχουν διαμορφωθεί κανόνες εντελώς διαφορετικοί από αυτούς που του ήταν ήδη γνωστοί. Τα άτομα τα οποία προυπήρχαν στο ίδρυμα θεωρούνται πολλές φορές ανώτερα και θέτουν τους κανόνες. Τα άτομα πάλι που εισέρχονται είναι υποχρεωμένα να τηρούν αυτούς τους κανόνες απόλυτα. Είναι πολύ σημαντική για τα νέα άτομα η γρήγορη αντίληψη της τεράστιας διαφοράς ανάμεσα στις διαφορετικές αυτές κοινωνίες ώστε να μην έχουν σημαντικά προβλήματα.
Η ένταξη σε αυτό το σκληρό περιβάλλον δεν είναι ίδια για όλους τους τρόφιμους διότι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Οι πέντε σημαντικότεροι παράγοντες προσαρμογής στον υποπολιτισμό του ιδρύματος και συγκεκριμένα της φυλακής είναι οι εξής:
Πρώτον, ο χρόνος παραμονής στο ίδρυμα.
Όσο περισσότερο το χρονικό διάστημα κατά το οποίο το άτομο θα φιλοξενείται στο ίδρυμα, τόσο περισσότερο εμπλέκεται στο σύστημα της φυλακής.
Δεύτερον, η αυστηρότητα της φυλακής.
Οι τρόφιμοι των φυλακών υψίστης ασφαλείας παρουσιάζουν μεγαλύτερο βαθμό ένταξης.
Τρίτον, το μέγεθος της φυλακής.
Οι ογκώδεις φυλακές, σε συνδυασμό με την αυστηρή πειθαρχεία που επιβάλλουν, αυξάνουν τη συναναστροφή των εγκλείστων μεταξύ τους.
Τέταρτον, η επαφή με τον έξω κόσμο.
Όσο πιο αποκομμένοι είναι οι κρατούμενοι από την “έξω” κοινωνία, τόσο περισσότερο αναζητούν “καταφύγιο” στο σύστημα της φυλακής (ιδρυματοποίηση).
Πέμπτον, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την προσωπικότητα του κάθε τροφίμου.
Με βάση αυτά τα στοιχεία καθένας τους “ερμηνεύει” διαφορετικά την εμπειρία του εγκλεισμού και προσαρμόζεται ανάλογα.
Οι τρόφιμοι, οι οποίοι εκτίουν μεγάλες ποινές και ζουν για μεγάλη διάρκεια στα ιδρύματα, συνηθίζουν σε αυτά. Ο μικρόκοσμος αυτός και η επανάληψη των καθημερινών δραστηριοτήτων γίνεται πρόγραμμα ζωής. Παγώνει ο χρόνος διότι δεν έχουν καμία επαφή με την “ελεύθερη κοινωνία”, όπως ονομάζουν τον έξω κόσμο. Αποκλείονται απόλυτα από αυτόν γι’αυτό τον διαχωρίζουν στο μυαλό τους. Τον θεωρούν κάτι εντελώς μακρινό. Φτάνουν στο σημείο να δίνουν μεγαλύτερη αξία σε απολαύσεις όπως μια τηλεκάρτα, ένα γλυκό, ένα τσιγάρο παρά στην επαφή τους με άτομα της “ελεύθερης κοινωνίας” (συγγενείς, φίλους), βιώνοντας εξ ολοκλήρου την έννοια της ιδρυματοποίησης. Υιοθετούν τον ρόλο του κατώτερου που καλούνται να παίξουν μέσα στο ίδρυμα και πλέον καθίσταται πολύ δύσκολη η έξοδός τους από αυτό.
Τέλος, η κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων είναι πάρα πολύ σημαντική. Διακατέχονται από φόβο διότι πλέον ο έξω κόσμος φαντάζει άγνωστος σ’αυτούς. Νιώθουν το ίδρυμα ως σπίτι τους, δε γνωρίζουν πια τον τρόπο που πρέπει να λειτουργήσουν στην “ελεύθερη κοινωνία”. Πιστεύουν πως όταν βγουν από το ίδρυμα θα είναι παραγκωνισμένοι καθώς θα ζουν μόνοι αβοήθητοι και χωρίς επαφές με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Θα καταλήξουν λοιπόν να πράξουν πάλι κάποιο λάθος αναζητώντας τρόπο να επιστρέψουν στο “σπίτι” τους.
