Νόσος του Kennedy ή προμηκονωτιαία μυϊκή ατροφία (SBMA)

Η νόσος του Kennedy, γνωστή και ως προμηκονωτιαία μυϊκή ατροφία (Spinal Bulbar Muscular Atrophy – SBMA), είναι μια σπάνια φυλοσύνδετη υπολειπόμενη ασθένεια του κινητικού νευρώνα. Χαρακτηρίζεται από καταστροφή των -νευρούμενων από τους εγγύς και προμηκικούς κινητικούς νευρώνες- μυών. Ο επιπολασμός της νόσου είναι: 1/30.000 γεννήσεις αρρένων και η συχνότητα εμφάνισης: 1/526.315 άρρενες/έτος. Η έναρξη της νόσου τοποθετείται μεταξύ 40-60 ετών.

Αίτια

Η SBMA προκαλείται από ασταθή επέκταση μιας τρινουκλεοτιδικής αλληλουχίας -CAG- (40 έως 62 επαναλήψεις) [1] στο εξόνιο 1 του υποδοχέα των ανδρογόνων του γονιδίου AR, στο χρωμόσωμα Xq11-q12. Η επέκταση των επαναλήψεων της τριπλέτας -CAG- εκτός φυσιολογικών ορίων, οδηγεί σε διευρυμένη επέκταση των γλουταμινών εντός του πρωτεϊνικού μορίου του υποδοχέα των ανδρογόνων (AR). Αντίστοιχα, η αύξηση των γλουταμινικών καταλοίπων επηρεάζει την ορθή αναδίπλωση του μεταλλαγμένου υποδοχέα και οδηγεί σε πρωτεόλυσή του, καθιστώντας το κύτταρο μη ευαίσθητο στα ανδρογόνα. Ως εκ τούτου, στους κυτταρικούς πυρήνες παράγονται και συσσωρεύονται θραύσματα AR, τα οποία δημιουργούν συσσωματώματα που θεωρείται ότι προκαλούν δυσλειτουργία στη μεταγραφή διαφόρων άλλων πρωτεϊνών, με επακόλουθο τον εκφυλισμό των κινητικών νευρώνων. Όλες οι μητέρες πασχόντων αρρένων τέκνων είναι φορείς παθολογικής επιμήκυνσης της τριπλέτας -CAG-.

Κλινική εικόνα

Advertisements

• Νευρολογικά συμπτώματα:
  • Τρόμος
  • Μυϊκές δεσμιδώσεις
  • Μυϊκές κράμπες
  • Κόπωση
  • Διαταραχές ομιλίας
  • Αδυναμία μιμικών μυών του προσώπου -ιδίως περιστοματικής χώρας- (>75% των πασχόντων)
  • Εξασθένηση των άκρων (προϊούσης της νόσου)
  • Επώδυνες μυϊκές συσπάσεις (90% των περιπτώσεων)
  • Δυσαρθρία, δυσφωνία, «κρέμασμα» κάτω γνάθου, δυσκολία μάσησης (λόγω καταστροφής των μυών που νευρώνονται από τους κινητικούς νευρώνες του προμήκους)
  • Πνευμονία (λόγω εισρόφησης)
  • Αναπνευστική δυσχέρεια (στα τελικά στάδια της νόσου)
• Μη νευρολογικά συμπτώματα
  • Υπογοναδισμός → στειρότητα
  • Ατροφία όρχεων (50% πασχόντων)
  • Κήλη βουβωνικής χώρας
  • Συγκάμψεις Dupuytren
  • Γυναικομαστία (50% πασχόντων)
  • Μη ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ)
  • Σε γυναίκες φορείς μεγάλων ηλικιών (60-70 ετών) ενδέχεται να παρουσιαστούν κράμπες και τσιμπήματα

Διάγνωση

• Λήψη ιατρικού ιστορικού
• Κλινική εξέταση
• Εξετάσεις αίματος για προσδιορισμό: κρεατινοκινάσης (CK), ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH), ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH), προγεστερόνης, τεστοστερόνης
• Ηλεκτρομυογράφημα (ΗΜΓ)
• Test ταχύτητας μεταγωγής νευρικού σήματος
• Μυϊκή βιοψία
• Ανάλυση DNA (επαναλήψεις της τριπλέτας -CAG-): για τον υπολογισμό του αριθμού των τρινουκλεοτιδικών επαναλήψεων -CΑG- πραγματοποιείται ανάλυση των PCR προϊόντων (fragment analysis) σε γενετικό αναλυτή (είδος δείγματος: περιφερικό αίμα σε EDTA, χρόνος απάντησης: 3 εβδομάδες)
• Ανίχνευση μεταλλαγμένων μορφών του γονιδίου κωδικοποίησης των υποδοχέων των ανδρογόνων στην θέση Xq11-q12

Θεραπεία

• Καμία ειδική θεραπεία
• Συμπτωματική θεραπεία:
  • Φυσικοθεραπείες – θεραπείες αποκατάστασης
  • Φαρμακευτική αγωγή αντιμετώπισης κραμπών και τρόμου
  • Χειρουργική αποκατάσταση γυναικομαστίας
  • Χρήση υποστηρικτικών μέσων κίνησης: μπαστούνι, αναπηρική καρέκλα, αμαξίδιο
  • Χορήγηση ανδρογόνων → επιβράδυνση εξέλιξης της νόσου + αύξηση μυϊκής ισχύος των πασχόντων
  • Φαρμακευτική αντιρρόπηση σακχαρώδους διαβήτη (ΣΔ), υπογοναδισμού και οστεοπόρωσης
  • Φάρμακα σε πειραματικό στάδιο για την αδρανοποίηση μεταλλαγμένων μορφών των υποδοχέων ανδρογόνων
  • Τοποθέτηση σωλήνα σίτισης
  • Αναπνευστική υποστήριξη
• Πειραματικές θεραπείες από το χώρο της γενετικής μηχανικής  σε εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας της νόσου Kennedy 

[1] Περισσότερες από 38 επαναλήψεις θεωρούνται παθολογικές, ενώ ο φυσιολογικός αριθμός είναι μέχρι 34.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Harding AE, Thomas PK, Baraitser M, et al. X-linked recessive bulbospinal neuronopathy: a report of ten cases. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1982 Nov. 45(11):1012-1019. [Medline].

Kennedy WR, Alter M, Sung JH. Progressive proximal spinal and bulbar muscular atrophy of late onset. A sex-linked recessive trait. Neurology. 1968 Jul. 18(7):671-680. [Medline].

Schoenen J, Delwaide PJ, Legros JJ, Franchimont P. Hereditary motor neuron disease: the proximal, adult, sex-linked form (or Kennedy disease): clinical and neuroendocrinologic observations in French]. J Neurol Sci. 1979 May. 41(3):343-357. [Medline].

Μπαλογιάννης Ι. Στ. Νευρολογία. τόμ. ΙΙΙ. Θεσσαλονίκη: Πουρνάρα; 2003: 84-89.