Σκλήρυνση κατά πλάκας και ψυχική ανθεκτικότητα

 

Σκλήρυνση κατά πλάκας: η Μέδουσα που (δεν) μαρμαρώνει όλα τα βλέμματα

Κάθε μέρα γινόμαστε παραλήπτες πληροφοριών και ειδήσεων. Κάποια μας επηρεάζουν με ποικίλους τρόπους. Άλλα περνάνε σχεδόν απαρατήρητα και άλλα… παγώνουμε και μόνο στο άκουσμα τους. Η σκλήρυνση κατά πλάκας ή αλλιώς πολλαπλή σκλήρυνση είναι ένα από αυτά. Το άκουσμα της διάγνωσης μπορεί να είναι λυτρωτικό ή και όχι. Αυτό είναι στο χέρι του ατόμου. Εκτός από την ίδια την πάθηση. Η απροβλεψία είναι μέρος της νόσου. Το πώς και το τι θα εκδηλώσει και το πότε θα γίνει αυτό διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μήπως γιατί ο καθένας μας είναι διαφορετικός ή γιατί η αντίδρασή μας είναι διαφορετική στο άκουσμα της διάγνωσης αυτής; Η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Εάν παρομοιάζαμε τη νόσο με κάποιο μυθικό πλάσμα θα ήταν το κράκεν. Και αυτό διότι όταν πρέπει να αντιμετωπίσεις ένα θαλάσσιο τέρας δεν πολεμάς μόνο αυτό αλλά και την ίδια τη θάλασσα…

Σκλήρυνση κατά πλάκας: Πρώιμες εκδηλώσεις και συμπτώματα

Η νόσος αυτή έχει πολλά πλοκάμια. Είναι μία μακροχρόνια πάθηση η οποία προκαλεί βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα των νεύρων του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού αλλά και των οπτικών νεύρων. Η βλάβη αυτή προκαλείται από την επίθεση που κάνει το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα στο στρώμα της μυελίνης, μιας ουσίας που προστατεύει τους νευρώνες και τις νευρικές ίνες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή της ροής των μηνυμάτων από το κεντρικό νευρικό σύστημα και άρα σε μειωμένες λειτουργίες του σώματος. Κάποιες φορές μάλιστα έχουμε ενδείξεις και για απώλειες.

Στην αρχή, εάν πάρουμε το σενάριο πως το κράκεν δεν θα κάνει την εμφάνισή του απροδοποίητα, οι αναταράξεις είναι κοινές για όλο το πλήρωμα. Η κόπωση (να σημειωθεί πως περίπου το 80% των ανθρώπων που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζουν υπερβολική κόπωση), μετέπειτα το έκδηλο παραπάτημα λόγω προβλημάτων ισορροπίας ή συντονισμού των ποδιών, η αίσθηση του μουδιάσματος και του μυρμηγκιάσματος στο δέρμα, η δυσκολία στη συγκέντρωση, στη μνήμη αλλά και στην επίλυση προβλημάτων είναι συμπτώματα της ΣΚΠ αλλά πόσο εύκολα τα προσπερνάμε.

Επίσης, μπορεί να διαταραχθεί και η όραση. Η θολή όραση, τα τυφλά σημεία, οι συσπάσεις ή ακόμα και ο πόνος κατά τη διάρκεια των κινήσεων των ματιών είναι κάποιες από τις συχνές αναταράξεις. Όμως δεν μπορούμε ακόμα να διακρίνουμε τα πλοκάμια. Είναι ακόμα βαθιά μέσα στο νερό. Όσο περνάει ο καιρός προκύπτουν και άλλα συμπτώματα. Και εκεί πρέπει να δούμε τι είναι αυτό που ταράζει τα νερά. Καθώς αέρας δεν υπάρχει, μάλλον κάτι βρίσκεται κάτω από το νερό…

Πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση της νόσου;

Για να μπορέσουμε να δούμε καλύτερα, η πιο διαδεδομένη μέθοδος είναι η μαγνητική τομογραφία (MRI). Μέσω της μεθόδου αυτής απεικονίζεται το κρανίο, με τα οστά αλλά και τα μαλακά μόρια που το περιβάλλουν, τα μάτια, τα αυτιά, ο αδένας της υπόφυσης και οι ρινικές κοιλότητες. Η μέθοδος αυτή λειτουργεί ως «φωτογραφική μηχανή» του εγκεφάλου, η οποία βάζει στο κάδρο τα εγκεφαλικά ημισφαίρια, το εγκεφαλικό στέλεχος, την παρεγκεφαλίτιδα αλλά και τις μήνιγγες του εγκεφάλου ή αλλιώς τις ήδη υπάρχουσες φυσικές ασπίδες του νωτιαίου μυελού.

Είναι ο αγγελιοφόρος με τα νέα. Έφτασε η ώρα της παραλαβής των ειδήσεων. Και με ντοκουμέντα. Και εδώ βλέπουμε το κράκεν! Εκείνη τη στιγμή υπάρχουμε μόνο εμείς και το κράκεν και μία θάλασσα να μας περιβάλλει.

Ψυχική ανθεκτικότητα: To δέντρο που φυτρώνει ανεξαρτήτως χώματος

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα. Τόσο από τον ορισμό της όσο και από το περιεχόμενό της. Η Allen και οι συνεργάτες της (2018), στην έρευνά τους θεωρούν την ψυχική ανθεκτικότητα, δηλαδή την ικανότητα να ανταπεξερχόμαστε στις προκλήσεις της καθημερινής ζωής, τόσο ως εγγενές χαρακτηριστικό της προσωπικότητας αλλά και ως επίκτητο, το οποίο αποκτάται με την πάροδο του χρόνου και κυρίως μέσα από δύσκολες καταστάσεις.

Όντως, η ιστορία έχει δείξει ότι κάποιοι άνθρωποι είναι από τη φύση τους πιο πεισματάρηδες, πιο επίμονοι, πιο μαχητικοί. Άλλοι πάλι δεν είναι τόσο εκδηλωτικοί. Παρ’ όλα αυτά, συνεισφέρουν με τον τρόπο τους και αυτοί στη σωστή λειτουργία του πλοίου. Οι ναύτες μαζί λειτουργούν το πλοίο, ένας καπετάνιος μόνος του όχι τόσο εύκολα. Θα μπορούσαμε να πούμε, λοιπόν, ότι η ψυχική ανθεκτικότητα είναι επίκτητη από την άποψη ότι στις δύσκολες καταστάσεις ο κάθε ναύτης δίνει τον καλύτερο του εαυτό για την ομαλή και σωστή λειτουργία του πλοίου. Όχι με τον ίδιο τρόπο εκδήλωσης, έντασης και συντονισμού αλλά είναι υπαρκτή.

Όταν θα κάνει την εμφάνισή του το κράκεν, το βάρος δεν θα πέσει μόνο στον καπετάνιο. Αλλά και σε όλους τους υπόλοιπους ναύτες. Αυτό που θα πρέπει να γίνει είναι ο καπετάνιος, εφόσον είναι ο κυρίαρχος του πλοίου, να έχει ενημερώσει εγκαίρως ή στις πρώτες ενδείξεις ότι κάτι υπάρχει κάτω από το νερό.

Η ψυχική ανθεκτικότητα από άλλη οπτική

Στην έρευνά της η Ζαφειρίου (2022) ανέφερε πως οι κύριοι αντικειμενικοί παράγοντες του άγχους και της κατάθλιψης ενισχύουν τη συμπτωματολογία της νόσου, που με τη σειρά της επηρεάζει την λειτουργικότητα του ατόμου. Όμως αυτό δε σημαίνει πως δεν μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση! Μήπως αν ενισχύσουμε τη λειτουργικότητα, θα μειώσουμε έστω το άγχος και την κατάθλιψη και μετέπειτα θα είναι λιγότερο έντονη και η συμπτωματολογία. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: «Τα τελευταία χρόνια, μελέτες στο πεδίο της θετικής ψυχολογίας έχουν δείξει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα του ατόμου μετριάζει τη σωματική και τη συναισθηματική καταπόνηση που υφίσταται σε σχέση με τη χρόνια ασθένεια, ενισχύοντας την προσαρμογή και ευνοώντας την καλή πορεία της νόσου» (2022).

Βέβαια, οι παράγοντες αυτοί δεν “φυτρώνουν” στα ξαφνικά. Ο κοινωνικός περίγυρος έχει ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης, τουλάχιστον στη διατήρησή τους. Σύμφωνα με μία μεγάλη έρευνα, που έλαβε χώρα σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, τα άτομα που πάσχουν από την νόσο αυτή δυστυχώς αντιμετωπίζουν καθημερινά την απόρριψη με αιτιολογίες που δεν συνάδουν με τις επιστημονικές τάσεις στο πεδίο. Θα μπορούσε να ειπωθεί πως η νόσος από μόνη της έχει περιορισμένο εύρος επιρροής. Η κοινωνική απομόνωση όμως επηρεάζει το άτομο, τα όνειρά του, τους στόχους του κ.ο.κ.

 

Ψυχική ανθεκτικότητα και σκλήρυνση κατά πλάκας: Μαζί ως το τέλος και παραπέρα…

Στην περίπτωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας, μπορεί να φαίνεται ότι ένας θα βρίσκεται στο κέντρο της. Όμως αυτό δεν πρέπει να είναι η πραγματικότητα. Όταν η διάγνωση έρχεται στο προσκήνιο, δεν χρειάζεται να μαρμαρώσουμε. Όλοι μαζί περνάνε δύσκολα. Κράκεν ή μη κράκεν υπάρχουν πολλές άλλες αντίξοες συνθήκες. Απλώς εκείνο είναι πλέον η προτεραιότητα. Η κατάσταση του πλοίου παίζει ρόλο στο πόσο θα αντέξει, αλλά οι ναύτες όμως έχουν περισσότερη δύναμη.

Μπορεί στην όψη του κράκεν να παγώσουμε. Μπορεί να μαρμαρώσουμε. Δεν ξέρουμε γιατί επέλεξε εμάς ή το δικό μας το πλοίο. Κανείς δεν γνωρίζει την απάντηση. Η θάλασσα μπορεί τότε να γίνει ξένος τόπος. Εκεί που ήταν φιλική τώρα έγινε αφιλόξενη. Εκεί που υπήρχε τάξη, τώρα χάος. Η αποφυγή των πλοκαμιών είναι αδύνατη επιλογή. Αυτό όμως που μπορούμε να αλλάξουμε είναι η αντίδρασή μας. Σίγουρα θα παγώσουμε. Δε χρειάζεται όμως να μαρμαρώσουμε. Η νόσος μπορεί στην αρχή να φαίνεται παράλληλη με την ψυχική ανθεκτικότητα. Αλλά εν τέλει μήπως είναι στο χέρι μας να τις κάνουμε να τέμνονται σε όλη την υπόλοιπη διάρκεια του ταξιδιού; Τα αποθέματα της ψυχικής ανθεκτικότητας που κρύβουμε όλοι μέσα μας, ανεξαρτήτως προέλευσης και ποσότητας μπορούν και κάνουν τη διαφορά!

Ας μαρμαρώσουμε εμείς την Μέδουσα!

 

Πηγές και βιβλιογραφία:

Allen, R. S., Dorman, H. R., Henkin, H., Carden, K. D., & Potts, D. (2018). Definition of resilience. In Springer eBooks (pp. 1–15). https://doi.org/10.1007/978-3-030-04555-5_1 (Τελευταία ανάκτηση 01/11/2025).

Ζαφειρίου, Μ. (2022). Ψυχολογικά Χαρακτηριστικά Ατόμων με Πολλαπλή Σκλήρυνση. Apothesis – Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. https://apothesis.eap.gr/archive/item/160253 (Τελευταία ανάκτηση 01/11/2025).

Βιοιατρική. (2023, June 26). Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου | Ευρήματα – κόστος| Βιοιατρική. https://bioiatriki.gr/magnitiki-tomografia/magnitiki-egkefalou/ (Τελευταία ανάκτηση 01/11/2025).

Euromedica. (2025, May 9). Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκλήρυνση κατά πλάκας): Τι πρέπει να γνωρίζουμε. Euromedica. https://www.euromedica.gr/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CF%80%CE%BB%CE%AE-%CF%83%CE%BA%CE%BB%CE%AE%CF%81%CF%85%CE%BD%CF%83%CE%B7-%CF%83%CE%BA%CE%BB%CE%AE%CF%81%CF%85%CE%BD%CF%83%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC-%CF%80%CE%BB/ (Τελευταία ανάκτηση 01/11/2025).

Neuraxpharm. (χ.η.). Σκλήρυνση κατά πλάκας. Neuraxpharm GR. https://www.neuraxpharm.com/gr/%CF%88%CF%85%CF%87%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BD%CE%B5%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81/%CF%83%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%81%CF%85%CE%BD%CF%83%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82# (Τελευταία ανάκτηση 01/11/2025).