Ανέκαθεν χιλιοδοξασμένα τα δάκρυα των αγίων -αν και, μπροστά στα δάκρυα των ανθρώπων, πόσο μπορούν να συγκινούν; Γίνονται, όμως, καμιά φορά και τα δάκρυα κριτήριο “αγιότητας” (μεγάλη κολυμπήθρα τα ‘λεγε ο Καζαντζάκης), πύλη του Απολύτου για καθέναν που κατά βάθος το νοσταλγεί. Στα όρια της ύπαρξής τους, ενώπιον προσωπικών τους εξώτερων κι εσώτερων αβύσσων, εμφανίζονται οι άγιοι των δακρύων. Εκεί κάποτε τους έψαξε και τους βρήκε κάποιος που δεν πίστευε σε τίποτα παρά μονάχα στα δάκρυα.
Εκδοθέν το 1937 στο Βουκουρέστι, το Για δάκρυα και για αγίους* ανήκει στη πρώιμη περίοδο του Emile Cioran. Η γραφή του δεν είχε ακόμη υιοθετήσει τη γαλλική γλώσσα και δεν είχε εγγραφεί στο πνεύμα της. Έτσι, ως πρωτότυπα ρουμανικό κείμενο, περιέχει μια λογοτεχνικότητα άλλη απ’ αυτή των μεταγενέστερων έργων του συγγραφέα, όπως κι έναν στοχασμό οικείο και ώριμο μα -λόγω ηλικίας- όχι πλήρως καλλιεργημένο. Μια σύγκριση με το πρώτο του μεταπολεμικό και γαλλικό βιβλίο δεικνύει και τις δύο διαφορές. Η παρούσα συλλογή αφορισμών ανοίγει θέματα που θ’ απασχολήσουν τον Cioran σ’ όλη του τη ζωή, περιστρεφόμενα όμως εδώ γύρω από το θείο. Ωστόσο, ο “Θεός” του Cioran δεν είναι ούτε ο των θεολόγων ή φιλοσόφων, ούτε ο των πιστών: είναι Εκείνος των εκστατικών προς το απόλυτο αγίων και των δακρύων των μεταφυσικών εξόριστων κι απάτριδων, η ίδια κοινή τους άβυσσος τού είναι και μη-είναι.
“Ο Θεός εκφέρει το αιώνιο Όχι του στον κόσμο”, γράφει ο Karl Barth, και ο Cioran δεν βρίσκεται μακριά του. Προσωποποιημένο το απόλυτο υποβόσκει σαν μια χαμένη πατρίδα και σαν μηδέν -ενίοτε εισβάλει βίαια, ισοπεδωτικά στη μακάρια μετριότητά μας. Ο συγγραφέας αναζητά τη διαφυγή απ’ αυτή στα δύο εντός του άκρα: μυστικισμό και σκεπτικισμό. Το πάθος του απολύτου και η φρίκη του κενού, μαζί. “Μια διαφυγή πέρα απ’ τη γνώση” και “μια γνώση χωρίς ελπίδα”. Τα δάκρυα ιδιάζουν ταυτόχρονα στην έκσταση της αγιότητας και στην οδύνη της εξορίας σ’ αυτό το κόσμο. Πλαισιώνουν, όμως, και κάθε ακραίο “τέντωμα” των χορδών της απλής ζωής μας -καλό ή κακό. Είναι κι αυτό ένας λόγος που προτείνουμε -κι εδώ κι αλλού- βιβλία του Cioran: όχι για μια παραίτηση απ’ τη ζωή, αλλά για την ανακάλυψη μιας σκέψης που εκ φύσεως λανθάνει μέσα μας και, καμιά φορά, υπερισχύει, που εκφράζει μια κατάσταση της ύπαρξής μας οριακή.
Στο οικείο αφοριστικό του ύφος, καρπός της μαθητείας του στον Nietzsche μα και στους Γάλλους μοραλιστές του Διαφωτισμού, ο Cioran θέτει τις βάσεις για το μοναδικό και πλούσιο έργο που θα παράξει τις υπόλοιπες έξι δεκαετίες της ζωής του. Παρότι ελάσσων, το παρόν βιβλίο προσφέρει στον κατάλληλο αναγνώστη την ίδια απόλαυση, την ίδια ποίηση με κάθε άλλο του μέγιστου πεσιμιστή της εποχής μας -και, συνάμα, ένα στοχασμό που συντονίζεται με τις πιο μύχιες αγωνίες μας. Στις “σκοτεινές μας ώρες”, ο Cioran πάντοτε θα επιστρέφει και θα ρωτά επιτακτικά: “Μπορούμε να συγχωρήσουμε έναν κόσμο που μας συναριθμεί μονάχα σαν παρείσακτους;”
*Το βιβλίο του Emile Cioran Για δάκρυα και για αγίους κυκλοφορείται στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ευθύνη, σε μετάφραση Σοφίας Μωραΐτη-Καπετσώνη με πρόλογο του Κώστα Ε. Τσιρόπουλου.
