Πριν αρκετά χρόνια είχε γνωστοποιηθεί μια σημαντική είδηση. Η είδηση εκθείαζε την σημασία της ανάγνωσης στις φυλακές. Συγκεκριμένα αναφερόταν στην πρωτοβουλία για την μείωση της ποινής φυλάκισης με κάθε ένα βιβλίο που διάβαζαν οι κρατούμενοι. Αυτή η είδηση συνεχώς ανακυκλώνεται και παρασέρνεται στους δίαυλους κοινωνικής δικτύωσης και όχι άδικα. Η σύνδεση της κοινωνικής ένταξης και της ανάγνωσης είναι στενή. Η ιδέα αυτή εφαρμόστηκε από τις Βραζιλιάνικες αρχές που έθεσε σε εφαρμογή το πρόγραμμα “Λύτρωση μέσω της ανάγνωσης”.
Όπως είναι γνωστό, ευπαθείς ομάδες πληθυσμούς, όπως οι νυν τρόφιμοι φυλακών αντιμετωπίζουν συχνά το στίγμα και την κοινωνική απομόνωση. Πολλές φορές μάλιστα είναι άγνωστο στους περισσότερους από εμάς το σωφρονιστικό σύστημα και τα δικαιώματα των αποφυλακισμένων στην κοινωνική και εργασιακή ένταξη. Η εκπαίδευση είναι μέρος της κοινωνικής ένταξης των αποφυλακισμένων. Η ανάγνωση βιβλίων μπορεί να προσφέρει τόσο γνώση όσο και τέρψη.
Πιθανότατα στο άκουσμα αυτής της είδησης οι περισσότεροι να σκεφτήκαμε πως είναι μια πολλή όμορφη κίνηση. Επίσης η ιδέα αυτή μπορεί να αποτελέσει κίνητρο και ώθηση για τους φυλακισμένους. Είναι τα βιβλία τιμωρία ή λύτρωση; Μπορούν να επιδράσουν θετικά ως μέρος του σωφρονιστικού συστήματος κάθε χώρας; Είναι εύκολο ή δύσκολο εγχείρημα; Είναι αυτονόητη η ύπαρξη βιβλιοθήκης εντός των φυλακών;
Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε έστω σε ένα μικρό μέρος από αυτές τις ερωτήσεις, θα πρέπει να αναλογιστούμε την αξία της ανάγνωσης.
Ιστορικές αναφορές
Ήδη από το 1848 συναντάμε την πρώτη φυλακή που στα σχέδια κατασκευής περιλάμβανε και την δημιουργία βιβλιοθήκης. Η ιδέα αυτή που έγινε πράξη ήταν αποτέλεσμα της ιδεολογίας και της πεποίθησης του διευθυντή της φυλακής. Ο διευθυντής πρέσβευε ότι η βιβλιοθήκη είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την «μεταμόρφωση» των κρατουμένων. Πριν το 19ο αιώνα η αξία της ανάγνωσης και η δημιουργία βιβλιοθηκών εντός των φυλακών δεν ήταν τόσο διαδεδομένη. Οι βιβλιοθήκες απέκτησαν εξέχουσα θέση σε πολλές ευρωπαϊκές φυλακές από τον 19ο αιώνα και έπειτα. Τα πρώτα χρόνια η θεματολογία των βιβλίων περιορίζονταν σε θρησκευτικά αναγνώσματα και ηθικά κείμενα. Αργότερα προστέθηκαν άλλα αναγνωστικά εγχειρίδια όπως μυθιστορήματα, η ποίηση, το ποινικό δίκαιο αλλά και βιβλία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μια ένδειξη της λυτρωτικής και κατευναστικής αξίας της ανάγνωσης εντός των φυλακών, ήταν από την πρόσφατη ιστορία μας και τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Παρά την απαγόρευση βιβλίων και τις καταστροφικές καύσεις σημαντικών έργων, η κρυφή λογοτεχνική ανάγνωση μπόρεσε να προσφέρει λίγη γαλήνη στους κρατούμενους. Αποτέλεσε βέβαια και ένδειξη αντίστασης ενάντια στη ναζιστική ιδεολογία, τον πόνο και την ταπείνωσή τους.
Η ανάγνωση στις φυλακές σήμερα
Σήμερα, συνεχίζουν να γίνονται δράσεις υποστήριξης της ευεργετικής αξίας της ανάγνωσης εντός των φυλακών. Μέσω αυτής, το άτομο διαμορφώνει και επηρεάζει την συμπεριφορά και την ταυτότητά του. Υποστηρίζει μάλιστα ψυχολογικά τα άτομα που βιώνουν τη θλίψη και την μοναξιά. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας έχει αναγνωριστεί από καιρό για την πνευματική και διανοητική βοήθεια που προσφέρει. Ο προνομιακός ρόλος της ανάγνωσης προσφέρει ένα είδος ελευθερίας στους έγκλειστους, αποδίδοντας έμμεσα σωφρονιστικό χαρακτήρα στην ανάγνωση μέσω της οποίας μεταμορφώνουν την εμπειρία τους και την σκέψη τους. Η συνεχής εκγύμναση του μυαλού κρατά το φυλακισμένο άτομο σε εγρήγορση μέσω παραγωγικής ανάγνωσης και λυτρωτικής αλλαγής επικίνδυνων σκέψεων που μπορεί να βλάψουν τον ίδιο ή να τον καταστήσουν μόνιμο ισοβίτη.
Μελέτες ανέδειξαν την θετική επίδραση της ανάγνωσης εντός των φυλακών ως μη τυπική εκπαίδευση που επηρέασαν το άτομο συνολικά και μείωσαν την βία στις φυλακές. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά ήταν τα ευρήματα μελετών σε σωφρονιστικά ιδρύματα με ανηλίκους παραβάτες.
Πολλές φυλακές και σωφρονιστικά κέντρα σήμερα αναγνωρίζοντας την σημασία της ανάγνωσης και εντάσσοντάς την στην σωφρονιστική του ιδεολογία έχουν διαμορφώσει μεγάλους χώρους που φιλοξενούν χιλιάδες βιβλία προς διάθεση των κρατουμένων. Η μεγαλύτερη φυλακή στην Ευρώπη, η φυλακή Fleyru – Merogis στην Γαλλία διαθέτει δέκα βιβλιοθήκες σε διαφορετικούς χώρους της φυλακής για γυναίκες, άνδρες, ανήλικους.
Πηγές: Reading and Writing in prison – Bettina Caron
