Τα φαντάσματα
Ας αναλογιστούμε την ύπαρξη εκείνων των παρελθοντικών τραυματικών μνημών, οι οποίες αναδύονται στο παρόν, δημιουργώντας του ρωγμές, και μας καθορίζουν συνειδητά ή ασυνείδητα. Πρόκειται για εκείνες τις μνήμες που ένας εκ των επιδραστικότερων θεατρικών συγγραφέων, ο Χένρικ Ίψεν, κατονόμασε ως «βρικόλακες» στο ομώνυμο ρεαλιστικό κοινωνικό του δράμα. Αυτές αποκαλούνται «φαντάσματα» από τη σύγχρονη μας ιταλίδα συγγραφέα, Nadia Terranova, στο κοινωνικό και ψυχοβιογραφικό μυθιστόρημα της με τίτλο «Αντίο, φαντάσματα» κι ενσαρκώνουν εκείνα ακριβώς τα κομμάτια του παιδικού κι εφηβικού παρελθόντος που επανέρχονται στο προσκήνιο του νου για να ταλανίσουν την κεντρική ηρωίδα.
Διαλύοντας πατριαρχικά στερεότυπα
Ο λόγος για την τριανταεξάχρονη Ίντα Λακουιντάρα, η οποία καλείται να επιστρέψει, έπειτα από απουσία χρόνων, στη γενέτειρά της, τη Μεσσίνη, βόρεια της Σικελίας, ώστε να βοηθήσει τη μητέρα της με τη διεκπεραίωση της ανακαίνισης και της πώλησης του οικογενειακού σπιτιού τους. Εγκαταλείπει με αυτό το σκοπό, γι’ αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα, τη Ρώμη, μαζί και τον για δέκα χρόνια σύντροφο της, Πιέτρο, που δεν την ακολουθεί μα την προσμένει πίσω· κίνηση που αποτελεί ένδειξη της μεταξύ τους σχέσης, η οποία παρά τη διάρκεια της χαρακτηρίζεται από συναισθηματική απόσταση σε σημείο χάσματος κι από απουσία ύπαρξης παιδιών.
Όσον αφορά, μάλιστα, την άρνηση της απόκτησης παιδιών, η Nadia Terranova δια στόματος της Ίντα υπονομεύει το κοινωνικό στερεότυπο που ταυτίζει την γυναίκα αποκλειστικά με την επιθυμία της μητρότητας, καθώς η κεντρική ηρωίδα παρουσιάζεται ρητά να αιτιολογεί την επιλογή της: «Δεν θέλω παιδιά γιατί φοβάμαι μην τυχόν πεθάνουν, μην εξαφανιστούν. […] Δεν έχω παιδιά επειδή δεν ήρθαν, ούτε το επιδιώξαμε. Δεν έχω παιδιά επειδή δεν θέλω να πάρει σάρκα και οστά μέσα μου ένα ανθρώπινο πλάσμα, να με κάνει ό,τι θέλει εκείνο. Δεν έχω παιδιά, γιατί τα παιδιά περνάνε μέσα από το σώμα μας, αυτό τον τόπο που θέλω να έχω υπό πλήρη έλεγχο.»
Αντιμετωπίζοντας τα φαντάσματα
Το μοναχικό αυτό ταξίδι επιστροφής της Ίντα στο τόπο όπου μεγάλωσε κι η σύντομη διαμονή στο σπίτι όπου πέρασε τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια, αναβιώνουν ένα τμήμα της προσωπικής «νοητικής αυτοβιογραφίας» της, που μέχρι πρότινος με ιδιαίτερη μαεστρία κατόρθωνε να το διατηρήσει στη λήθη. Η ανάκληση των τραυματικών μνημών του παρελθόντος, εν ολίγοις η μεταπήδηση αυτών από το ασυνείδητο στο συνειδητό πεδίο, επαναφέρουν στη θύμησή της ισχυρότερη όσο ποτέ άλλοτε την πατρική μορφή της. Ο πατέρας της, αυτός που, όσο η ίδια ήταν παιδί, βρισκόταν στο φάσμα της κατάθλιψης και που, μόλις εκείνη έγινε έφηβη, αποφάσισε να τους εγκαταλείψει.
Τα αντικείμενα του πατρικού σπιτιού, επομένως, αποκτούν υπόσταση και θυμίζουν σε καθετί τον ίδιο τον κτήτορα τους, τον πατέρα. Τον άνθρωπο τον οποίο η Ίντα αλλά κι η μητέρα της δεν γνώριζαν πως να αντιμετωπίσουν μετά από το ανεξίτηλο σημάδι που η κατάθλιψη με αποφασιστικότητα χάραζε στο καμβά της ζωής του. Εκείνον τον άνθρωπο που μυστηριωδώς εξαφανίστηκε, δίχως ποτέ να εντοπιστεί η σορός του, η οποία θα πιστοποιούσε το πέρασμα του στο λιβάδι από ασφοδίλι, κοινώς τον θάνατο του, και θα οδηγούσε τα μέλη της οικογένειας του στην ολοκλήρωση της διαδικασίας του πένθους κι εντέλει στην αποδοχή της απώλειας, πράγμα μάλλον προτιμότερο από την γλυκόπικρη αίσθηση της άγνοιας.
Σ’ αυτό το μυθιστόρημα της Nadia Terranova, που αποκτά τη μορφή ψυχογραφήματος μέσω της επίπονης κι αναπόφευκτης ενδοσκόπησης της κεντρικής ηρωίδας, οι ενοχές συμπλέκονται με τις τύψεις, γεννώντας αβάσταχτες εμμονές, αυτό το βαρύ παρελθόν καθορίζει το παρόν και καθίσταται ορατό φάντασμα, που σε προκαλεί να το αντιμετωπίσεις, αφού το κρυφτό μαζί του έχει τελειώσει.
Το βιβλίο «Αντίο, φαντάσματα» της Nadia Terranova κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση κι επιμέλεια της Δάφνης Χρήστου και προσδοκά να σου δημιουργήσει την ανάγκη να αναμετρηθείς με τα φαντάσματα σου.
